SUNUŞ

Müstesna bir coğrafyaya sahip olduğunuzun ifadesidir, kıyısında yürüdüğünüz denizin tam karşı taraftaki kıyısında da bayrağınızın dalgalanıyor olması. Marmara Denizi işte bu istisnai durumun en başat aktörüdür. Tümüyle bize, Türkiye’ye ait ve üstelik dünya sularıyla ilişkisini doğa harikası iki boğaz ile sürdüren sudan bir köprüye sahibiz. Ve biliyoruz ki bu sahipliğin sürmesi mutlak surette sorumlulukların da özümsenmesi ile mümkün olacaktır. Sorumlulukların özümsenmesine örnek niteliğindeki bir motivasyonla, 45 belediyenin Marmara Denizi’nin kirlenmesini önlemek için güç birliği yaparak bir araya gelmesiyle 1975 yılında kurulan Marmara Belediyeler Birliği, Türkiye’de yerel yönetimlerin dinamikleriyle ilişkili olarak faaliyet alanını bugün çok daha geniş bir boyuta taşımışsa da kuruluş hassasiyeti olan Marmara Denizi ile ilgili faaliyetlerini aynı kararlılıkla sürdürmektedir.

Bugün Türk Boğazlar Sistemi olarak tanımlanan Çanakkale ve İstanbul Boğazı’ndan yılda yaklaşık 45 bin gemi geçerken, Türkiye’nin sanayi ve ticaret alanında lokomotifi olan şehirlerle tarımsal faaliyetler açısından önemli yetkinliğe sahip şehirleri Marmara Denizi’nin etrafında yer almaktadır. Marmara Denizi ile ilişkilendirilebilecek Marmara Bölgesi’nin nüfusu Türkiye nüfusunun %30’undan daha fazla. Sayılan tüm bu kentsel, tarımsal, ticari ve endüstriyel etkinliğin Marmara Denizi’nin omuzlarına yüklediği kirlilik yükü yetmezmiş gibi, Almanya’dan doğan ve yaklaşık 3 bin km yol katederek neredeyse tüm Güney Doğu Avrupa’yı geçip Karadeniz’e dökülen Tuna Nehri yüzey akıntısı ile kirlilik tehdidi oluşturmaktadır. Bu kadar çok etken varken ve Marmara Denizi bu kadar mühim bir konumdayken etkilenen boyutları da hiç azımsanacak gibi değil; deniz ekosisteminin canlılığını idame ettirmesinden deniz kaynaklı besinlerin risk altında olmasına, ulaşım faaliyetlerinden turizme kadar ele alınması gereken birçok başlıkla karşı karşıyayız.

Marmara Belediyeler Birliği olarak Marmara Denizi konusunda bu kadar çok etken/edilgen başlık ve taraf olmasını, sorunların çözümü için de bir sinerji fırsatı kabul ederek Marmara Denizi Sempozyumları ile tüm tarafları bir araya getirmenin çok anlamlı ve verimli olacağına inandık. Bu amaçla I. Marmara Denizi Sempozyumu’nu “Derdimiz, Değerimiz, Denizimiz: Marmara” sloganıyla 2012 yılında gerçekleştirdik. Sorunlarla yüzleşme ve çözüme yönelik bazı önerileri dile getirdiğimiz Sempozyum’un çok önemli noktalara temas ettiğini, aldığımız geri bildirimlerle teyit ettik. 2015 yılında “Su Ürünleri” temasıyla hem etkiyi azaltacak taraf olan Çevre Mühendisliği disiplinini, hem de etkinin boyutlarını göz önüne seren Su Ürünleri ve Deniz Bilimleri gibi disiplinlerin bir arada çalışmasının zeminini hazırladık. 2017 yılına geldiğimizde Marmara Denizi için önemli bir kirlilik kaynağı olan Tuna Nehri etkisini irdelemek üzere Tuna’nın geçtiği ülkelerden çok sayıda uzmanın da katılımıyla bir araya geldik. Teknik ve idari çözümlerin yanı sıra, bölgesel iş birliği ve uluslararası ilişkilerin de sınıraşan kirlilik söz konusu olduğunda ne denli önemli olduğunu hep birlikte müşahede ettik.

21 Kasım 2017 tarihinde İstanbul’da “Tuna-Karadeniz-Marmara” temasıyla gerçekleştirilen III. Marmara Denizi Sempozyumu’nda çok sayıda büyükşehir belediyesi, üniversite ve sivil toplum kuruluşunun yanı sıra Güney-Doğu Avrupa Yerel Yönetim Birlikleri A-ğı (NALAS)’nın, Uluslararası Tuna Nehri Koruma Komisyonu (ICPDR)’nun, Avusturya Kamu Hizmetleri ve Yatırımları Birliği (VöWG)’nin, Sırbistan Şehirler ve Belediyeler Birliği (SCTM)’nin ve Romanya Su Birliği’nin çok önemli katkıları oldu-ğunu ifade etmemiz gerekiyor. III. Marmara Denizi Sempozyumu’nda ele alınan konuların, uzman kamu görevlileri, akademisyen ve sivil toplum gönüllüleriyle çok daha detaylı bir şekilde masaya yatırılmasının, çalışmaların sürdürülebilirliği açısından önem arz edeceğini düşünerek Marmara Denizi Çalıştaylarını, eş zamanlı olarak 3 grup ile 22 Kasım 2017’de gerçekleştirdik. Marmara Denizi hassasiyetinin toplumsal bir zeminde de yankı bulmasını temin etmek amacıyla, Sempozyum hazırlıkları ile eş zamanlı olarak yürütülen Marmara Denizi Fotoğraf Yarışmasının önemli bir bileşen olduğunu düşündük ve bu sayede görsel bir şölen eşliğinde Marmara Denizi konusundaki farkındalık çalışmalarına katkı sunmayı amaçladık.

III. Marmara Denizi Sempozyumu’nda ele alınan konuları, Marmara Denizi Çalıştaylarında olgunlaşan görüşleri ve Marmara Denizi Fotoğraf Yarışmasında ödüle layık görülen fotoğrafları bu yayında derleyerek dikkatlerinize sunuyoruz. Diliyoruz ki bu çalışmaların kaderi gözden ırak raflarda tozlanmak değil, çözümü arzuladığımız bu yolu aydınlatacak ışık olur.

Ahmet Cihat Kahraman

Marmara Belediyeler Birliği

Çevre Yönetimi Koordinatörü

-Bilim ve Düzenleme Kurulu 9

SUNUŞ 10

AÇILIŞ KONUŞMALARI 12

-Marmara’nın Geleceği İçin Çatı Kuruluş Gerekli – Dr. Hasan Akgün 14

-Marmara Dünyanın Parlayan Yıldızı Olacak – İbrahim Karaosmanoğlu 18

-Marmara Denizi En Önemli Değerimiz – Alinur Aktaş 22-

-Marmara Denizi İçin Cesaretli Adımlar – Mevlüt Uysal 26

1. OTURUM: TUNA NEHRİ – KARADENİZ – MARMARA İLİŞKİSİ 30

-İstanbul’un Avrupa Yakasına Bir Kanal Açılması Durumunda İlave Debi Geçişleri – Tarkan Erdik 31

-Tuna-Karadeniz İşbirliğinde Icpdr Deneyimleri – Ivan Zavadsky 40

-Avusturya Kamu Hizmetleri ve Yatırımları Birliği (VöWG) – Heidrun Maier-de-Kruijff 54

-Kentsel Atıksu Arıtımına İlişkin 91/271/Eec Numaralı Konsey Direktifi’nin Yerel Düzeyde Uygulanmasına İlişkin Sırbistan Örneği – Miodrag Gluscevic 64

-Tuna’nın Marmara Denizi Üzerindeki Hidrolik ve Organik Yük Baskıları – İzzet Öztürk 72

2. OTURUM: BÜTÜNCÜL OLARAK MARMARA DENİZİ’NİN TARİHSEL DEĞİŞİMİ 92

-Türkiye’de Bütünleşik Havza Yönetimi Kapsamında Marmara Havzası ve İlişkili Meriç-Ergene Havzasının Baskı ve Etki Değerlendirmesi – Burhan Fuat Çankaya 93

-Marmara Denizinde Dip Tarama Malzemesinin Çevresel Yönetimi – Harun Haşimoğlu 106 Marmara Denizi’nin Mevcut Kirlilik Durumunun Tarihsel Süreci – Çolpan Polat Beken 114

-Marmara Denizi’nde Bakteriyolojik Riskler ve Fırsatlar – Gülşen Altuğ 132

3. OTURUM: MARMARA DENİZİ KENTSEL KİRLİLİK KAYNAKLARI VE ÖNLEME FAALİYETLERİ 146

-İstanbul’da Atıksu Yönetimi – Alişan Koyuncu 147

-İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin Marmara Denizi Kentsel Kirlilik Önleme Faaliyetleri – Fuat Alarçin 160

-Bursa Büyükşehir Belediyesi & Buski Marmara Denizi Kentsel Kirlilik Önleme Faaliyetleri – Hakan Bebek 178

-Tekirdağ’da Marmara Denizi Kentsel Kirlilik Önleme Faaliyetleri – Sema Kurt 190

-İzmit Körfezi Kirlilik Önleme ve Atıksu Arıtma Çalışmaları – Ünal Bostan 208

II. Marmara Denizi Çalıştayları Sonuç Raporu 214

-Çalıştay-1 218

-Çalıştay-2 226

-Çalıştay-3 232

-Marmara Denizi Fotoğraf Yarışması 236