Batı Anadolu Denizciliği Sempozyumu

Mayıs 2005, Çeşme

Dünya tarihine baktığımızda günümüzdeki haritaları ve devletlerin sınırlarını belirleyen en etkili unsurun denizler ve denizcilik olduğu günümüzde yapılan çalışmalarla ortaya çıkmaktadır. Yeni karalara deniz yoluyla ulaşan milletler oralarda yepyeni devletler kurmakla birlikte sahip oldukları kültür miraslarını da yanlarında taşıyarak yepyeni kültür sentezleri yaratmışlardır. Bu perspektiften bakılacak olursa dünya kültür tarihindeki Akdeniz havzasının önemi aşikardır. Akdeniz’deki limanlardan yelken açarak Amerika, Afrika ve Uzak Doğuya ulaşan denizciler oraya ticari mallarını taşımakla kalmayıp kendi kültürlerini de götürmüşlerdir. Aynı şekilde uzak diyarlardaki yeni mallar ve kültürler de Akdeniz ve Karadeniz’e taşınmıştır. Tüm bu faaliyetler olurken bir iç deniz konumundaki Ege Denizi Akdeniz ve Karadeniz arasında bağlantı kurmuştur. Tarihin her döneminde Anadolu, sahip olduğu iki boğazla Asya ve Avrupa arasında bir köprü görevini üstlenmiştir ve çeşitli savaşlara kaynak oluşturmuştur. Homeros’un destansı şekilde aktardığı İlyada da bunun en eski örneğini görmekteyiz. İstanbul’un fethiyle ise bir çağ kapamış ve yeni bir çağ açılmıştır.

Bir yarımada olan Anadolu’nun tarihi coğrafyasına baktığımızda Ege bölgesinin ön plana çıktığını görürüz. Bölgede gerek askeri, siyasi ve gerekse ekonomik boyuna kültürel kesişim ve etkileşimi görmek mümkündür. Böylesine bir geçmişe sahip bölgede 11. yy önemli bir kesit olarak karşımıza çıkar. İznik’te Marmara kıyılarında denize ulaşan Anadolu Selçukluları, 1081 yılında İzmir’in Çakabey tarafından alınmasıyla Ege’de denize açılmıştır. Bu yüzyıldan itibaren Batı Anadolu’da Türk denizciliği filizlenmiştir. Bu tarihten itibaren bölgenin yeni hakim kavimi olan Türklerin denizcilik süreci başlamış ve bu süreç Akdeniz ve Karadeniz bir Türk gölü haline gelene kadar devam etmiştir.

Çakabey ile başlayan Türk denizciliği belli dönemlerde kesintiye uğramakla beraber günümüze kadar süregelmiştir. Batı Anadolu Türk Denizciliğinin ilk donanmaları Efes ve çevresindeki tersanelerde inşa edilmiş ve bu gemilerle oluşturulan filolarla Ege’de Türk varlığı ortaya çıkmıştır. Bölgedeki denizleri Türk denizlen haline getirebilecek bilgi ve beceriye sahip Türk denizcileriyle ilgili mevcut araştırmalar günümüze kadar son derece sınırlıdır. Günümüz Türkiye’si geçmişinde her ne kadar güçlü bir mevkie sahip olsa da, zengin kültür tarihini araştırmada ve kültür hazinesi olarak kullanmada çok geri kalmıştır.

Akdeniz’in bir parçası aynı zamanda bir adalar denizi olan Ege Denizi’nde en uzun sahil şeridine sahip Anadolu, tarihi boyunca çeşitli denizci medeniyetlere ev sahipliği yapmıştır.

Tarihsel perspektiften denizcilik tarihimize ilişkin bilgiler ilk defa Çeşme’de düzenlenen bu sempozyumda bir araya getirilmektedir. Gerek batan değişik türdeki gemiler ve gerekse tarihimize mal olmuş gemi türlerinin birlikte bir arada verildiği bu sempozyum bir ilki oluşturmaktadır.

Bilgi paylaşıldıkça gelişip güçlenmekte ve bilinmeyen ortaya çıkmaktadır. Tarih yazılıp bir kültür ve bilinç kaynağı olmadıkça, toprak altında kalan değerli madenler gibi, hiç bir anlam ifade etmez. Rahmetli Türk tarihçisi Prof. Dr. Osman Turan’ın dediği gibi Milletlerin istikbali için tarih yazmak, yapmak kadar önemlidir.

-Osmanlı Egemenliğinden Önce Foçalılar – Zeki Arıkan 1

-Aydınoğulları Beyliğinde Denizcilik Faaliyetleri – Mustafa Daş 15

-Osmanlı Batıkları – Harun Özdaş 29

-Batı Anadolu’da Yükselen Denizci Gazi Beylikleri, Bizans ve Haçlılar – Halil İnalcık 53

-19. Yüzyılda İzmir’de Deniz Ticaretinin Gelişimi – Abdullah Martal 83

-Osmanlı Denizcilik Tarihinde Yeni Boyutlar: Erken Dönemlere Genel Bir Bakış  – Salih Özbaran 93