Türkler; Sibirya, Mançurya, Moğolistan, Kuzey Çin, Gansu, Doğu Türkistan, Tibet, Kuzey Hindistan, Afganistan, Batı Türkistan, Kafkasya, İran, Anadolu, Balkanlar, Karadeniz’in kuzeyi, Doğu Avrupa, Arabistan Yarımadası ve Kuzey Afrika gibi birçok coğrafyada devletler kurmuş ve bu bölgelerin medeniyetine katkıda bulunmuştur. Bu geniş coğrafyanın sınırları içerisinde yer alan dağlar, göller ve nehirler gibi doğal unsurlar, yalnızca fizikî coğrafyanın belirleyici özellikleri olmakla kalmamış, aynı zamanda Türklerin siyasi, askerî, ekonomik ve kültürel yönelimlerini de derinden etkilemiştir. Türk halklarının göç yollarını belirleyen bu unsurlar, aynı zamanda sosyal örgütlenme, yerleşim düzeni ve tarımsal faaliyetler gibi alanlarda da önemli rol oynamıştır. Türk tarihindeki dağlar, doğal birer sınır oluşturarak hem savunma stratejilerini etkilemiş hem de belirli bölgelerin kültürel kimliğini şekillendirmiştir. Nehirler, Türk toplumları için sadece su kaynağı olmakla kalmamış, ticaret, ulaşım ve sınır belirleme açısından da stratejik önem taşımıştır. Göller ise yerleşim alanlarının seçiminde ve ekonomik faaliyetlerde önemli rol oynamıştır.

“Türk Tarihinin Dağları, Gölleri ve Nehirleri” adlı bu eserde; Ötüken’den Tuna Nehri’ne kadar Türklerin tarihî coğrafyasında yer alan dağlar, göller ve nehirler anlatılmaktadır. Çalışma kapsamında ilk olarak Türk Dünyasının kültür ve medeniyetinin şekillenmesinde rol oynayan Türk Dünyasının tarihî coğrafyası ele alınmış, devamında ise Orhun Irmağı ve Ötüken, Sarı Irmak, Selenge Nehri, Baykal Gölü, Tanrı Dağları, Isık Göl, Altay Dağları, Talas Nehri, Yenisey Nehri, İrtiş Nehri, Tobol Nehri, Aral Gölü, Sır Derya, Ceyhun Nehri, İdil Nehri, Hayber Geçidi ve Hindukuş Dağları, Zayenderud Nehri, Kafkas Dağları, Hazar Denizi, Aras Nehri, Derbent, Kuban, Nil Nehri, Meriç Nehri, Tuna Nehri ve Sakarya Nehri alanının uzmanları tarafından kaleme alınmıştır.

-Önsöz 9

-Türk Tarihinin Kadim Coğrafyası – Kürşat Yıldırım 11

-Orhun Irmağı ve Ötüken – Ahmet Taşağıl 37

-Sarı Irmak – Kürşat Yıldırım 49

-Selenge Nehri Havzası’nın Türk Kültür Tarihindeki Yeri ve Önemi – Alpaslan Ceylan, Yavuz Günaşdi, Oktay Özgül, Nezahat Ceylan, İbrahim Üngör, Burak Bingöl 63

-Sibirya’nın Kutsal Denizi: Baykal Gölü – Abdul Metin Çelikbilek 113

-Tanrı Dağları – Hayrettin İhsan Erkoç 135

-Isık Göl – Abdrasul İsakov, Guldana Murzakulova 163

-Türk Düşün Sisteminde Kültürel Bellek Mekânlarına Bir Örnek: Altay Dağları – Harun Arslantürk 175

-Talas Boylarından Orta Asya Türk Tarih ve Medeniyetine Bakış – Fatih Ünal 189

-Dağ Sedirinin İğneleri: Yenisey – Zafer Sever 239

-Sınırları Aşan Su: İrtiş Nehri – Nur Çetin 253

-Batı Sibirya Türklüğünün Yaşam Sahası Tobol Nehri ve Tarihi Hadiseler – Mesut Karakulak 271

-Aral Gölü – Dinçer Koç 293

-Uygarlıkların Şekillendiği Nehir: Türk Tarihinde Sır Derya – Murat Özkan 307

-Ceyhun Nehri’nin Türk Tarihindeki Yeri ve Önemi – Tuba Tombuloğlu 327

-Kuzey Türklerinin İncisi: İdil Nehri – İlyas Kemaloğlu 355

-Hindukuş Dağları ve Türk Tarihi Açısından Önemi – Hüsne Hilal Şahin 371

-Hayber Geçidi – Hüsne Hilal Şahin 383

-Safevîlerin Merkezinde Zâyenderûd Nehri – Gülseren Fermanoğlu 405

-Türk Tarihinde Kafkas Dağları ve Stratejik Önemi – Ayna Askeroğlu Arslan 421

-Kafkasya’nın İncisi: Hazar Denizi – Okan Yeşilot 437

-Türk Tarihinin Sınır Nehri: Aras – Zeynep Akarslan 459

-Kafkasya’nın Kadim Demirkapısı Derbent – Mustafa Tanrıverdi 475

-Türk Tarihinde Kuban ve Çevresi – Serdar Oğuzhan Çaycıoğlu 491

-Medeniyet Kaynağı: Nil – Süleyman Kızıltoprak 507

-Meriç Nehri’nin Türk Tarihindeki Önemi – Neriman Ersoy Hacısalihoğlu 529

-Tuna Nehri’nin Türk Tarihi Açısından Önemi – Filiz Yıldırım  551

-Türk Tarihinde Sakarya Nehri’nin Önemi – Bülent Bakar  575