ÖNSÖZ

Türk İstiklal Harbi Tarihi’nin V nci cildi “Deniz Cephesi” ile “Hava Harekatı” nı kapsıyan iki kısımdan ibarettir.

1911 – 1912 İtalya ve 1912 – 1913 Balkan Harblerinden sonra esaslı bir onarıma alınan donanma, henüz hazır bir durumda değilken, Birinci Dünya Harbi’ne girildi. Bu harbte de donanma, küçük gücüyle Karadeniz’de ulaştırmanın sağlanması, Rus limanlarına ve deniz kuvvetlerine karşı harekat yapılması, her iki bozağın savunulmasına katılmak, Marmara’ya giren düşman denizaltılariyle mücadele ederek Gelibolu Yarımadası’nın ikmalini sağlamak gibi önemli görevler başardı.

Türk Donanması, Mondros Mütarekesi ile Haliç’e alınarak enterne edilmişti.

İstiklal Harbi başladığı zaman Milli Hükümet emrinde karakol görevi ile, daha önceden Karadeniz’e geçmiş olan iki küçük gambottan başka faal bir gemimiz yoktu. Zamanla; çeşitli yollardan sağlanan büyüklü, küçüklü teknelerden kurulan taşıt filosu, başlıca hizmet olarak milli cepheleri dört harb yılı boyunca besledi. Düşmanın kıyılarımıza koymuş olduğu abluka ve devamlı karakol faaliyetine rağmen, hiçbir silahlı himaye olmaksızın bu gemilerimiz görevlerini büyük fedakarlık ve başariyle yaptılar.

Bu faaliyetin nihai zaferin kazanılmasındaki payı büyük olmuştur.

Türk İstiklal Harbinde elverişli olmıyan şartlar ve yokluklar içinde silaha sarılmış olan Türk Milletinin Kara ve Deniz Kuvvetleri yanında, yer alan ve sayıları çok az olan havacılarımızın büyük değer taşıyan harekatı da bu eserde tesbit edilmiştir.

Hava birliklerinin harekat ve faaliyetleri kara muharebelerine yakın bir destek ve yardım şeklinde cereyan ettiğinden, kara harekatından da lüzumu kadar bahsedilmistir.

Genel durumun çerçevesi içinde, hava birliklerinin fedakarlıklarla başardıkları görevler ve zaferin kazanılmasındaki payı tesbit edilirken, bunun şahıslara değil, Türk Hava Kuvvetleri tarihine maledilmesi göz önünde tutulmuştur.

Gerek Deniz Cephesi’nin ve gerekse Hava Harekatı’nın yazılmasında esas olarak Harb Tarihi Dairesi arşivine dayanılmış, özel eserlerden de faydalanılmıştır.

İçindekiler:

Birinci Kısım
(DENİZ CEPHESİ)
GİRİŞ 5

A. MONDROS MÜTAREKESI VE TATBİKATI 5

1. Mütarekede Osmanlı Deniz Kuvvetleri 5

2. Mütarekenin denizle ilgili maddeleri 5

3. Mütarekeden sonraki olaylar 6

B. OSMANLI BAHRİYE NEZARETİ TARAFINDAN MÜTAREKE DEVRESİNDE OSMANLI SULARINDA GÖREVLENDİRİLEN GEMİLER 11

1. Aydınreis ve Preveze gambotları 11

2. Draç, Akhisar ve Yunus torpidobotları 12

3. Hızırreis gambotu  12

4. Nusret mayın Gemisi 12

5. Tir-imüjgân ve Resitpaşa vapurları 12

6. Müstecip Onbası denizaltı gemisi 12

I nci BÖLÜM – İZMİR’İN YUNANLILAR, İSTANBUL’UN İTİLAF DEVLETLERİ TARAFINDAN İŞGALLERİNDE DENİZLE İLGİLİ OLAYLAR 1919 – 1920

A. İZMiR’iN YUNANLILAR TARAFINDAN İŞGALİNDE DENİZLE İLGİLİ OLAYLAR 15

1. Yunanlıların Hızırreis gambotuna el koymaları 15

2. Nusrat mayın gemisinin mayın toplama işleri 16

3. Tir-imüjgân gemisinin nakil işlerinde kullanılması 16

B. İSTANBUL’UN RESMEN İŞGALİNDE DENİZLE İLGİLİ OLAYLAR, PREVEZE VE AYDINREİS GAMBOTLARININ MİLLİ HÜKÜMETE KATILMASI 16

1. 1920 yılı başındaki durum 16

2. 16 Mart 1920 durumu 17

3. Milli Hükümet Nakliye Filosunun ilk gemileri 17

a. Aydınreis ve Preveze gambotları 17

b. El konan gemiler 18

4. Muhafaza maksadiyle Novrosiski Rus Limanına gönderilen gemiler 18

C. MİLLİ HÜKÜMET DENİZ TEŞKİLATININ KURULMASI 20

1. Umur-u Bahriye Müdiriyeti 21

2. Trabzon Kaçakçı Müfrezesi 21

3. Samsun Bahriye Müfrezesi 21

4. Ernis tersanesinin kuruluşu 22

D. KARADENİZ’DE NAKLİYATIMIZIN BAŞLAMASI 22

1. 1920 yılında kıyılarımızda durum 23

2. İlk nakliyat 26

3. Sevres Barış Andlasması 27

II nci BÖLÜM – 1920 YILI DENİZ TEŞKİLATI, OLAYLARI VE NAKLİYATI

A. TEŞKiLLER, TENSİKLER VE OLAYLAR 29

1. Karada ve kıyılarda 29

a. Bahriye Dairesi Reisliği 29

b. Trabzon Nakliyat Bahriye Kumandanlığı  29

c. Ereğli Nakliyat Bahriye Kumandanlığı 30

d. Samsun Divanı Harbi Daimisi ve Ganaim-i Bahriye Mahkemesi 30

e. Batum, Tuapse ve Novrosiski Kıdemli Bahriye Zâbitlikleri 30

f. İrkâp ve ihraç Kumandanlıkları 31

g. Fethiye Bahriye İhtiyat Grupu 31

h. Amasra Bahriye Bataryası 31

i. Amasra Deniz Tayyare İstasyonu 32

j. Ernis Tersanesi 32

k. Samsun Deniz Harb Okulu 32

l. Kıyı gözetleme istasyonları 32

m. İzmit Bahriye Kumandanlığı 33

n. Kastamonu Telsiz istasyonu 33

2. Nakliye filosunda 34

a. Alemdar kurtarma gemisi 34

b. 1 ve 2 numaralı. Motörgambotlar 36

c. Batum vapuru 37

B. 1921 YILINDA DENİZ ULAŞTIRMA FAALİYETLERİ 37

1. Nakliye filosu 37

2. Nakliyatın yapılma şekli 38

3. İskelelerimiz arası nakliyat 41

4. 4 numaralı Rusumat vapurunun harekâtı 43

5. Tekâlif-i milliye emri 44

6. Yıl sonuna kadar diğer olaylar 45

7. İstanbul’dan yapılan nakliyat 46

C. YABANCI HARB GEMİLERİNİN HAREKATI 47

1. Yunan harb gemilerinin harekâtı 47

a. Karakol hizmeti 47

b. İnebolu bombardımanı 47

c. Diğer bombardımanlar  48

d. Eylül 1921 ayında Karadenizdeki Yunan gemileri 48

e. Harb kaçağı eşya 49

2. İngiliz harb gemilerinin harekâtı 49

3. Birleşik Amerika harb gemilerinin harekâtı 50

4. Fransız harb gemilerinin harekâtı 50

5. İtalyan harb gemilerinin harekatı 50

D. DİĞER BÖLGELERDEKİ OLAYLAR 50

1. Ege ve Doğu Akdeniz 50

a. Fethiye Bahriye ihtiyat Grupu 51

b. Antalya ve Mersin Limanlarının nakliyattaki rolü 54

2. Kocaeli’nde deniz nakliyat ve ilgili olaylar 55

a. İstanbul-Karamürsel nakliyatı 55

b. İzmit Bahriye Kumandanlığı 56

c. İzmit-Geyve tren hattındaki köprülerin onarılması 56

3. İstanbul Muavenet-i Bahriye Grupu 57

a. Yapılan yardımlar 57

b. İstanbul Limanında ve Marmara’da Yunan harb gemilerine karşı harekete geçmek teşebbüsleri 58

c. Muhtemel bir Yunan işgaline karşı İstanbul’da alınan tedbirler 61

4. Önemli bazı deniz faaliyetleri 61

a. Çeşitli olaylar 61

b. Esirlerin değiştirilmesi 62

c. Harb gemisi tedariki teşebbüsleri 63

III ncü BÖLÜM – 1922 YILINDA DENİZ TEŞKİLAT, NAKLİYAT
VE OLAYLARI

A. TEŞKİLLER VE TENSİKLER 65

1. Karada ve kıyılarda:

a. Amasra Bahriye Kumandanlığı 65

b. Fethiye Bahriye İhtiyat Grupu 68

c. İzmir Bahriye Kumandanlığı 71

d. Eğridir Bahriye Müfrezesi 72

e. İstanbul Bahriye Kumandanlığı 73

f. Ereğli Nakliyat-ı Bahriye Kumandanlığı 73

g. Samsun Bahriye Müfrezesi 73

h. İzmit Bahriye Kumandanlığı 74

1. Ernis (Van) tersanesi 75

2. Karadeniz’de zaptedilen ticaret gemileri 75

a. Enosis adlı Yunan şilebinin ele geçirilmesi 75

b. Uranya Yunan şilebinin ele geçirilmesi 78

B. DENİZ NAKLİYATI 79

C. DİĞER OLAYLAR 87

1. Düşman harekatı 87

a. Karakol hizmeti 87

b. Samsun bombardımanı 87

c. Ege ve Akdeniz nakliyat 89

2. Yabancı gemilerin harekatı 90

3. Ukrayna heyetiyle müzakereler 91

4. Harb gemisi tedariki teşebbüsleri 91

5. Gürcü deniz teğmenlerinin stajı meselesi 92

6. Kıyı fenerleri 92

7. Büyük Taarruz ve sonrası 92

IV ncü BÖLÜM 1923 YILINDA NAKLİYAT VE OLAYLAR

A. NAKLİYAT 95

1. Nakliyatın cereyanı 95

2. 1923 nakliyat özeti 95

B. OLAYLAR 96

1. Çeşitli olaylar 96

2. Alemdar-Pontus çetesi motörünün çarpışması 97

3. Gülcemal Vapuru’nun kurtarılması 97

4. Karakol hizmeti 98

5. İzmir ve İzmit Körfezlerinin kapatılışı 98

a. İzmir Körfezi’nin kapatılışı 98

b. İzmit Körfezi’nin kapatılması 99

C. LOZAN BARIŞI 100

1. Lozan Barışının denizle ilgili maddeleri 100

2. Andlaşmayı takip eden deniz olayları 101

a. Nakliye filosunun tasfiyesi 101

b. 1920-1923 nakliyatı 103

c. Faaliyete geçen harb gemilerimiz 105

V nci. BÖLÜM – PERSONEL VE LOJİSTİK İŞLERİ

A. PERSONEL İŞLERİ 107

1. Subaylar 107

2. Erler 107

B. GERİ HİZMETLER VE İKMAL İŞLERİ 108

1. ikmal 108

a. Kömür 108

b. Su 108

c. Akaryakıt 108

2. Onarım işleri 109

3. Ödenek işleri 110

4. Muhabere işleri 111

5. Karadeniz’deki başlıca yükleme ve boşaltma limanlarımız 112

a. Trabzon Limanı 112

b. Samsun Limanı 113

c. İnebolu. ve Akçakoca 113

d. Sinop ve Ereğli Limanları 113

e. Amasra Limanı 113

NETİCE 114

(Kitabın Havacılık ile ilgili olan bölümü, deniz harbi ile ilgili bir içeriğe sahip olmaması nedeniyle buraya alınmamıştır)