ÖNSÖZ

Hatırlanacağı üzere bu kitabın birinci cildi Osmanlı Devletinin yükselme, ikinci cildi de gerileme dönemindeki deniz savaşları ve bu savaşların devlet kaderi üzerindeki etkilerini incelemişti. Bu ciltte de, tarih silsilesine uyularak, Sultan Aziz, Hamid II ve İkinci Meşrutiyet dönemlerinin sorunları incelendi.

Kanılarımıza göre; bu cildin değerini ortaya koyacak unsurlar Makine dönemini kapsaması ve Deniz Müzesiyle, Harp Akademileri arşivinde bulunan belgeleri dile getirmesi olmak üzere iki tanedir.

Makine dönemi, gemileri, Rüzgâr tarafından temsil edilen tabii irade kudretinden çıkarıp insan iradesine sokmuş ve böylelikle deniz savaş usullerini de olumlu kurallara bağlamıştır. Bundan ötürü makine döneminin olaylarından çıkarılacak dersler bizlere kürek ve yelken dönemlerinden daha yararlı olacaktır.

Diğer taraftan yukarıda adı geçen belgelerin şimdiye kadar güneş yüzü görmemiş olması Deniz Kuvvetlerimiz mensuplarını ve dolayısıyla deniz sorunlarını sever kamuoyumuza bize yakın olan tarih dönemi hakkındaki bilgilerden yoksun bırakmıştı. Bu döneme ait kitaplarımız da yok denecek derecede az; olanlar da eski Türkçe idi.

Bundan ötürü yaptığımız incelemeleri ilk önce deniz subaylarına sonra da kamuoyumuza büyük bir hizmet saymaktayız. Şüphesiz takdir okuyucuya ait olacaktır.

BÖLÜM I – SULTAN AZİZ DÖNEM VE DONANMASI

A. ABDULAZİZ DÖNEMİNDE DURUM 1

1. 1861 yılında durum 1

2. Dünya durumu 2

3. Osmanlı – Rus sorunu 4

4. Osmanlı – Yunan sorunu 4

5. Donanma, deniz sanayii ve deniz ticareti 6

6. Sultan Abdülazizin tartışmaları 7

B. ABDÜLAZİZ DONANMASI 8

1. Abdülaziz döneminden önceki Osmanlı Donanması 8

2. Abdülaziz donanması 12

3. Tersaneler ve Müstahkem mevkiler 18

4. Zamanın Bahriye Nezareti kuruluşu 20

5. Eğitim şartları 21

6. Bahriye Nezaretine bağlı müesseseler 23

a. Limanlar idaresi 23

b. Fenerler idaresi 23

c. Tahlisiye 23

d. Kömür Havzası 24

C. GİRİT İSYANININ BASTIRILMASI 25

1. Girit adasının tabii durumu 25

2. Girit adasının stratejik durumu 27

3. Girit adasının politik durumu 28

4. İsyan hazırlıkları 30

5. Osmanlı Donanmasının durumu 34

6. Girit Adasında ilk kara harekatı 37

7. Osmanlı Donanmasının harekatı 38

8. 1867 yılındaki politik ve diplomatik hareketler 39

9. 1867 yılı deniz harekatı 41

10. 1868 yılı olayları 45

11. Denizdeki harekat 47

12. Paris konferansı 48

D. BOĞAZ, KANAL, NEHİRLER. 49

1. Türk boğazlan 49

2. Süveyş kanalı 51

3. Tuna nehri 57

E. ABDÜLAZİZ DÖNEMİNİN SONU 60

1. İç politika ve donanma 60

2. Ali Paşadan sonraki dönemde donanma 63

3. Sultan Azizin tahtan indirilmesinde donanma 64

BÖLÜM II – SULTAN HAMİD II DÖNEMİ

A. SULTAN HAMİD ZAMANINDA DÜNYA VE DEVLET DURUMU 69

1. Sultan Hamidin kişiliği 69

2. Dünya ve Devlet durumu 73

3. On dokuzuncu yüzyıl son yarısı gelişmeleri 74

4. Deniz Kuvvetleri ve donanma 76

B. 1877 – 78 OSMANLI – RUS SAVAŞI 81

1. Savaş nedeni 81

2. Tarafların savaş hedef ve planları 86

3. Tuna cephesi 103

4. Rumelideki kara muharebelerinin özeti 119

5. Doğu Karadeniz ve Boğaz bölgesindeki deniz harekatı 122

6. Bozcaadalı Amiral Hasan Hüsnünün ilk harekatı 127

7. Amiral Ahmet’in Sohum bölgesinde yaptığı harekat 131

8. Amiral Hasan Hüsnünün Sulina’ya istinaden yaptığı harekat 134

9. Doğu Anadolu’da yapılan kara harekatı özeti 136

10. Akdeniz harekatı 138

11. Mütareke ve barış 141

C. 1877 – 78 SAVAŞI SONRASI DENİZ SORUNLARI 147

1. Donanmanın bağlaması 147

2. Boğazlar sorunu 153

3. Ertuğrul Firkateyninin Japonya görevi 169

4. Osmanlı – Yunan savaşı 185

5. Sultan Hamidin ısmarladığı savaş gemileri 208

G. 1897 savaşı sonrası Donanma faaliyeti 213

BÖLÜM III – İKİNCİ MEŞRUTİYET SONRASI

A. İKİNCİ MEŞRUTİYETİN ANA DENİZ SORUNLARI 215

1. Genel durum 215

2. Donanma konusunda hükümet ve meclis tartışmaları 216

3. Donanma mı Demiryolu mu ? 223

4. Türk Donanmasında İngiliz komutan ve subayları 224

5. Bahriye Nazırlığı 226

6. Osmanlı Deniz Kuvvetlerinde İngiliz Amiral ve subaylarının yetkileri 227

B. İKİNCİ MEŞRUTİYET SONRASI OSMANLI DENIZ KUVVETLERININ KURULUŞ VE KONUŞU  230

1. Bahriye Nezaretinin kuruluşu 230

2. Donanmanın kuruluş ve konusu 232

3. Komodorluklar ve müstahkem mevkiler 235

4. Tersaneler 236

5. Eğitim işleri 244

C. İKİNCİ MEŞRUTİYET SONRASI BAHRİYE NEZARETİ VE DONANMA FAALİYETİ 249

1. Donanma projeleri 249

2. Donanma Cemiyeti 256

3. İkinci meşrutiyetten sonra donanmaya katılan gemiler 257

4. Donanmanın faaliyeti 259

5. Ortadoğuda deniz silahlanma yarışı 261