Girid adası, Akdeniz’de stratejik bakımdan büyük önemi hâiz bulunduğu hâlde oldukça geç bir tarihde Osmanlı Türklerinin hâkimiyeti altına girmiştir. Gerçi bu adaya Türkler, fetih tarihine nazaran çok daha öncesinden akınlara başlamış ve Osmanlılar 1533 den îtibâren adanın bâzı noktalarına çıkarak, bol miktarda esir ve ganâim almışlardı; bilhassa 1538 tarihinde vuku’a gelen Osmanh-Venedik savaşında, Venediklilerin elinde olan Girid adası, Barbaros Hayreddin Paşa tarafından fazla zarar görmüşdü. İstiye, Resmo, Suda, Hanya ve Milopotamo ile havâlisindeki köyler, Kanûnî Sultan Süleyman devrinde Türk gücünün ne olduğunu gayet iyi anlamıştı. II. Selim’den îtibâren IV. Murad devrinin sonlarına kadar devam eden zaman içinde husüle gelen Girid ile alâkalı olaylar ise, nihâyet bu adanın Osmanh hâkimiyeti altına alınması zarûretini ortaya koydu. Kuzey Adriyatik kıyılarından batı Afrika sâhillerine kadar, doğudaki adalarla birlikte, Akdeniz’in, Osmanlı Türklerinin idâresi altına girdiği bir devirde, Girid’in Venediklilerden alınmaması, askerî ve ticarî bakımdan cidden bir mahzur teşkil ediyordu. Ayni zamanda belki bir şeref mes’elesi de olmuştu.

Bağlantı: 

https://cdn.istanbul.edu.tr/file/JTA6CLJ8T5/8D62AEA69F1B4531B5C967F4409069C8

Önsöz: Osmanlı Türklerinin Girid Adasına İlk Akınları

– Girid Adasının Fethine Amil Olan Sebepler

– Girid Savaşları ve Adanın Osmanlılar Tarafından Zabtı

– İdari Taksimat

– Milliyet Cereyanlarının Girid Rumları Üzerindeki Te’siri.

– Temmuz 1821 İsyanı

– Girid Olaylarının Mısır Valisi Mehmed Ali Paşa’ya Havalesi

– Mustafa Naili Paşa’nın Girid Muhafızlığı

– 1866 yılı Girid Ayaklanması

– Ali Paşa’nın Türk Elçilerine Gönderdiği Yazı

– Ömer Lütfi Paşa’nın Girid Asilerini Tenkile Me’mur Edilmesi

– Fransa ve Rusya’nın Adadaki Asi Rumları Himayesi

– Fuad Paşa’nın 11 Mart 1867 Tarihli Telgrafı

– Fransa’nın, Girid Adasının Yunanistan’a İlhakını Taleb Etmesi

– Bab-ı Ali’nin, Yabancı Devletlerin Bu İsteğini Reddi

– Ali Paşa’nın Girid’e Gitmesi

– Ali Paşa ve Girid Muhtariyeti

– 30 Eylül 1867 Tarihli Fermana Bağlı Bulunan, Girid ile Alakalı Nizam-name Muhtevası

– 9 Ocak 1869’da, Paris’de Toplanan Avrupa Devletleri Konferansı Sonunda, Yunanistan’a İhtarda Bulunulması

– Rus Savaşı Sırasında Girid Rumlarının Ayaklanması

– 13 Temmuz 1878 Anlaşmasından Sonra, Avrupa Devletlerinin, 1868 Girid Nizam-namesinin Tam Tatbikini İstemeleri

– Gazi Ahmed Muhtar Paşa’nın Girid’e Gönderilmesi

– 28 Ekim 1878 Halepa Mukavele-namesi

– 20 Kasım 1878 Tarihli Ta’dilat Fermanı

– Bab-ı Ali’nin Girid’i Gözden Çıkarması Mes’elesi

– II. Abdülhamid ile İngiltere’nin Bu Hususa Muhalefeti

– Girid’in Rum Valileri

– Mahmud Celaleddin Paşa’nın Girid’e Gönderilmesi

– 24 Temmuz 1887 Tarihli Ferman ile Girid Halkına Daha Geniş İmtiyazlar Tanınması.

– Rumların Adayı Yunanistan’a İlhak İçin Ayaklanması

– Müslümanlar ile Rumların Kanlı Mücadeleleri

– Şakir Paşa’nın Girid’e Vali Vekili ve Kumandan Olması

– Mehmed Salahi Bey’in Girid’e Gönderilmesi Mes’elesi ve Bu hususta Yazdığı Risalenin Mahiyeti . . . . 1 – 28

I – Girid Mes’elesi: Ada Halkına İmtiyazlar Verilmesi

– Girid’de Yeni İdare Tarzının Zararlı Tarafları

– Giridlilerin Tahsil Durumu ve Yerli Halktan Me’mur Seçilmesi Mes’elesi

– Müslümanlar ile Girid Rumları Arasında Mevcud Münaferetin Sebebleri

– 1294 (1877) de Girid Rumlarının Müslüman Köylerini Yakması

– Kastaki Adosidi Paşa’nın Girid Valiliği

– Halepa Mukavelesi Sonunda Verilen İmtiyazların Adadaki Türkleri Mahv ve Perişan Etmesi

– Girid Adasının Manen Bir Yunan Vilayeti Haline Gelmesi

– Fotyadi Paşa’nın Girid Valiliği

– Valilikden Azlinin İstenilmesi

– İsti’fası

– Sava Paşa’nın Girid Valiliği

– Ada Rumlarının Sava Paşa Aleyhinde Gösteri Yapmaları

– Hüseyin ve Edhem Paşalar

– Fotyadi Paşa’nın Kızı ile Edhem Paşa’nın Münasebeti

– Sava Paşa’nın Girid Rumları ile İşbirliği Yapması

– Müslüman ve Hıristiyanların Kendi Aralarında Dahi İkiye Ayrılmaları

– Pabuşcı-zade Mustafa Efendi’nin Rumlarla Müşterek Hareket Etmesi ve Müslümanların Perişanlığına Sebeb Olması

– Salahi Bey’in, Mahmud Celaleddin Paşa’nın Girid İcraatı Hakkındaki Düşünceleri

– Nikolaki Sartinski Paşa’nın, İsfakya Mutasarrıflığı ve Girid Valiliği Esnasında Yaptığı İşler

– Miçotaki’nin Başında Bulunduğu Fırkanın Fa’aliyetleri

– N. Sartinski’nin İdaresizliği Yüzünden Adada İsyan Zuhuru

– Girid Kumandanı İbrahim Paşa’nın Bu Husustaki Aczi ve Kabahati

– İbrahim Paşa ile Sartinski Arasında Mevcud Münaferet

– Girid Adasının İhmale Uğraması İşi

– Rumların, Adanın İ’marı için Verilen Parayı Yersiz Harcamaları

– Mahmud Celaleddin Paşa’nın İkinci Def’a Girid’e Gönderilmesi

– Celaleddin Paşa Hakkında, Salahi Bey’in Menfi Düşünceleri

– Girid’den Ümidin Kesilmesi …. 31 – 57

II – Mehmed Salahi Bey’in Me’muren Girid’e Gönderilmesi : Bu Husustaki Emrin Tebliği ve Yol Hazırlığı

– 11 Temmuz Salı Günü İstanbul’dan Hareket

– Fenerbağçesi’ni Tasvir

– Gelibolu

– Lapseki

– Çardak Köyü

– Kal’a-i Sultaniyye

– Midilli Adasının Dış Görünüşü

– Midilli Limanı ve Şehir

– Ma’arif Müdürü Übeydullah Efendi ve Midilli’nin Ma’arif Mes’elesi

– İzmir Körfezi ve Şehrin Tavsifi

– İzmir’de Hamam

– İzmir’in Ticari Hayatı

– Sakız’a Hareket

– Andros Adası

– Tinos Adası

– Salahi Bey’ in Yol Arkadaşı Hanya’lı Emin Bey ile Ticari Mes’eleler Hakkında Sohbeti

– Salahi Bey’in Ergiri’li bir Arnavud-zade ile Yunanistan’daki Siyasi Mes’elelere Dair Münakaşası

– Şira Limanı ve Şehir

– Kakuri ile Avenesinin Hanya Civarında Bulunan Türk Köylerini Yakdıklarına Dair Bir Havadisin Duyulması

– Sifinos Adası

– Geminin Kapdanına Ait Ma’lumat

– Salahi Bey’in, Kapdan ve Bunun Kız Yeğenleri ile Sifinos Adası Önünde İçki Alemi

– Kandiya Mendireği

– Şehrin Temizliği

– Kandiya Belediye Müdürü Fazıl Bey ile Mehmed Salahi Bey’in Görüşmesi

– Kandiya Mutasarrıfı Mehmed Ali Paşa ile Mehmed Salahi Bey’in Hükümet Binasında Buluşması

– Girid Mes’elelerinin Görüşülmesi

– Kandiya Halkının Hükümet Binasını Basarak Silah ve Cebhane İstemesi

– Mehmed Salahi Bey’in, Mutasarrıf Mehmed Ali Paşa Hakkında Düşünceleri

– Kandiya’nın Nüfusu ve Bu Şehirde Mevcud Asker

– Resmo Limanı

– Vilayet Müşaviri Es’ad Bey’in Resmo’ya Gelmesi ve Burada Cereyan Eden Olaylar

– Hanya Limanı

– Emin Bey’den Ayrılış

– Anesti Oteli

– Beşiktaş’lı Hüseyin Efendi ile Mahmud Efendi ‘nin Salahi Bey ile Buluşması

– Girid Oteli

– Mahmud Efendi’nin Kandiya’ya Gönderilmesi

– Yemek ve Su Mes’elesi

– Kumandan İbrahim Paşa

– Topçu Kumandanı Tevfik Paşa

– Şadırvan Toplantıları

– Ağa-zade Behçet Paşa

– Hüseyin Riza Paşa’nın Hanya’ya Gelmesi

– Bayram Alayı

– Müşavir Galib Bey

– Cevad Paşa

– Müşir Şakir Paşa

– Ahmed Vahib Paşa

– Hanya’ya Altı Tabur Askerin Gelmesi

-İbrahiın Paşa ile Behçet Paşa’nın Döğüşmesi

– Behçet Paşa’nın İstanbul’a Gönderilmesi

– 19 Ağustos 1305 Tarihinde, II. Abdülhamid’in Cülusu Sene-i Devriyesi Münasebeti ile Hanya’da Yapılan Tören

– Mehmed Salahi Bey’in İsti’fası

– Arslan Vapuru ile İstanbul’a Dönüş

– Mehmed Salahi Bey’in, 11 Eylül 1305’de Hanya’da Yazmış Olduğu Girid ile Alakalı Bir Şi’iri . . . . . 58 – 101.

Bibliyografya: 103 -106

İndeks: 107 -127