ÖNSÖZ

Türkiye üç tarafı denizle çevrili bir ülke olduğu ve kıyılarının uzunluğu binlerce mile ulaştığı için gerek kıyılarımız arası ve gerekse yabancı ülkelerle olan bağlantımızda deniz, doğal bir ulaştırma sistemi meydana getirmektedir. Bu bakımdan deniz ulaştırması ve ticareti ekonomimizde önemli bir yer tutmaktadır. Durum böyle olduğu halde, memleketimizde deniz ulaştırmasına ve deniz ticaret filosuna gereken ilginin gösterilmediği ve bu sektörün uzun süreden beri ihmal edildiği bir gerçektir. Oysa ki, memleketimizde denizciliğin büyük ve eski bir geçmişi vardır. Bugün de Türkiye’de milletlerarası deniz nakliyeciliği ve ticareti bir yandan kamu hizmeti niteliği taşımakta, diğer yandan bir döviz kaynağı olmaktadır. Bu iki önemli niteliği yüzünden konu üzerinde dikkatle durulması gerektiği kanısındayız.

Geçen yıl Ankara’da 12 – 14 Mayıs tarihleri arasında Türk Standartları Enstitüsü ile Bulvar Palas Salonlarında düzenlediğimiz “Türkiye’de Milletlerarası Deniz Nakliyeciliği ve Geliştirilmesi imkanları” konulu üç gün süren milli seminerimiz, yukarıda değindiğiniz sorunları ele alan ve bunlara çözüm yolları bulma çabası taşıyan bilimsel bir toplantı olmuş ve büyük ilgi toplamıştır.

Türkiye 1971 yılında ithal ve ihraç mallarını kendi gemileri ile taşıyamadığı için yabancı gemilere 100 milyon doları aşkın navlun bedeli ödemek zorunda kalmıştır. Bunun ödemeler dengesi üzerindeki olumsuz etkisini belirtmeyi yararsız buluyoruz. Deniz ticaret filomuz tonaj ve nitelikleri bakımından yeterli olmadığından dış ticaret hacmimizin ancak %36’sı Türk bandıralı gemilerle yapılabilmektedir. Beş yıllık kalkınma planlarında gemi yapımına ve satın alınmasına önem verildiği halde, gerekli enerjik bir deniz ulaştırma politikasının uygulanamaması nedeniyle deniz ticaret filomuz gittikçe hurdalaşmış ve küçülmüş, yakın komşularımızdan geride kalmıştır.

Türkiye’de milli bir gemi inşa ve onarım sanayiinin kurulup geliştirilmesi için önce milli bir ticaret filosunun bulunması gereklidir. Filomuz tonaj bakımından yaşlı ve hızı düşük gemilerden kurulu olduğu için, dış ticaret mallarımızın en az %50’sinin ticaret filomuz ile taşınması hedefinin gerçekleştirilemediği ve bugünkü filo açığı ile bunun daha da gerçekleşemeyeceği anlaşılmaktadır. Bu hedefe ancak gemi inşa ve onarım sanayiinin hızla kurulması ile ulaşılabilecektir. Nitekim seminere sunulan bir tebliğde, Türkiye’nin gemi inşa sanayii bakımından elverişli bir durumda bulunduğu belirtilmiş ve bunun için gerekli tedbirlerin bir an önce alınması gereği belirtilmiştir.

Türkiye’de milletlerarası deniz taşımacılığı ve bunun geliştirilmesi çok yönlü ve çapraşık bir konudur. Özellikle milli bir filonun ve gemi inşa sanayiinin kurulması, geliştirilmesi ve bunun için özendirici tedbirlerin alınması hayati bir önem kazanmaktadır. Bu konunun iktisadi, hukuki ve mali yönleriyle ele alınıp incelenmesi gerekmektedir. Seminerimiz üç günlük bir zaman süresi içinde konuya daha çok iktisadi açıdan bir yaklaşım yapmayı ve sorunları ortaya koyarak bunlara gerçekçi çözüm yolları bulmak amacını gütmüş ve bunda başarıya da ulaşmıştır.

Sunduğumuz derleme ve özetin, bu seminerde bilim adamı, uzmanlar, teknisyenler ve iş adamlarınca ileri sürülen fikir, görüş ve tedbirleri yansıttığını ve konuya ışık tuttuğunu sanıyoruz. Bu bakımdan toplantıda yardım ve emeği geçen bütün ilgililere teşekkürü zevkli bir görev sayıyoruz.

İKTİSADİ ARAŞTIRMALAR VAKFI

-Önsöz

-Seminer Programı Açılış Merasimi ve Yapılan Konuşmalar 9

-Vakıf Başkanı Enver Bakırcı’nın Semineri Takdim Konuşması 11 – 12

-Ulaştırma Bakanı Haluk Arık’ın Semineri Açış Konuşması 13 – 15

-İstanbul Ticaret Odası İdare Hey’eti Başkanı Behçet Osmanağaoğlu’nun “Milletlerarası Deniz Nakliyeciliğinin Türkiye İçin Önemin Başlıklı Konuşması 16 – 23

SEMİNERE SUNULAN TEBLİĞLER VE YAPILAN TARTIŞMALAR 25

-Milletlerarası Deniz Nakliyeciliğinin Ekonomik Önemi – Hazırlayan: Dr. Yaşar Gürkök 27 – 39

Tebliğ İle İlgili Tartışmaların Özeti 40 – 41

-Milletlerarası Deniz Nakliyeciliğinin Bugünkü Durumu ve Gelişmeler – Hazırlayan: Kaptan Ferit Biren (Uzak Yol ) 42 – 56

Tebliğ İle İlgili Tartışmaların Özeti 56

-Milletlerarası Deniz Nakliyeciliğinde Belli Başlı Himaye ve Teşvik Tedbirleri – Hazırlayan: Nejat Buruk 57 – 68

Tebliğ İle İlgili Tartışmaların Özeti 68 – 72

Türkiye’de Milletlerarası Deniz Nakliyeciliğinin Gelişmesini Engelleyen Ekonomik ve Mali Mes’eleler ve Bu Konuda Alınması Gerekli Tedbirler – Hazırlayan: Mahir Barutçu 73 – 73

Tebliğ İle İlgili Tartışmaların Özeti 83 – 84

-Türkiye’de Milletlerarası Deniz Nakliyeciliğinin Gelişmesini Engelleyen Teknik Mes’eleler, Teşkilât ve Bu Konuda Alınması Gerekli Tedbirler – Hazırlayan: Nejat Odman 85-110

Tebliğ İle İlgili Tartışmaların Özeti 110

-Türkiye’de Milletlerarası Deniz Taşımacılığının Gelişmesini Engelleyen Hukuki Sebeplerden Bazıları ve Bunların Giderilmesi Yolları İle ilgili Öneriler – Hazırlayan: Prof. Dr. Turgut Kalpsüz 111-128

Tebliğ İle İlgili Tartışmaların Özeti 128

-Türkiye’de Deniz Taşımacılığının Bugünkü Durumu ve Gemi inşaat Sanayii – Hazırlayan: Prof. Dr. Kemal Kafalı 129 – 139

Tebliğ ile ilgili Tartışmaların Özeti 139

SEMİNERİN ÖZET VE SONUÇLARI

Konuşmacı: Dr. Yaşar Gürkök 140 – 144