Çoktan beri yazmayı düşündüğüm Bodrum Tarihi’ni bu defa yazıyorum. Bu, tarih değil, bir taslaktır. Zira tarih “belge” denilen her türlü
kaynaklarla yazılır. Bodrum gibi pek eski bir şehrin belgelerini bulmak her yönden zordur. Ben de elime geçen kaynaklarda bulabildiğim
bilgilerden yararlanarak bu sayfaları dolduruyorum.

Bodrum milattan yüzyıllarca evvel, tarihsiz ve tarihli zamanlarda yaşamıştır. Zamanla Küçük Asya’nın eski kavimleriyle beraber çeşitli
yönetimlerden geçtikten sonra, şimdiki Türk yönetiminde rahat yaşıyor.

Eski klasik ve arkeolojik yapıtlarda ve çeşitli zamanlarda Bodrum’u yönetimleri altında tutmuş olan devletlerin çeşitli şubelerinin arşivlerinde, savaş raporlarında vesairede bu kenti aramak gerekse, kolay değildir. Dünyanın yedi harikasından biri olan Maussolos’un anıt mezarlarını (ileride bundan söz edilecektir) ve dolayısıyla Bodrum hakkında son yüzyılla şimdiki yüzyılda yazılmış yapıtları incelemek istesem, bunları nerede bulayım?

Bunun gibi, Osmanlı İmparatorluğu zamanında, Menteşe Beyliği (sancağı) ve dolayısıyla ona bağlı olan Bodrum ve civarı hakkında yazılıp devlet arşivlerinde bulunması doğal ve olası olan resmi ve henüz düzenlenmemiş olan belgeleri nasıl elde edebilirim? Bu soru, tarih için kıymetli olan evkaf (vakıf) ve tapu belgeleri hakkında geçerlidir. O halde bu gibi belgeler meydana gelinceye kadar hiçbir eser yazılmamalı mı? Bu düşünce ile hareket etmek doğru değildir. Dünyada hiçbir tarih yoktur ki mükemmel olsun. 1870 yılında yapılan Fransız-Alman savaşına ait yeni belgelerin bazılarını on yıl önce okudum. Bu düşünceye dayanarak, Bodrum tarihini yazarken bu yönünü düşündüm ve elde var olan belgelerle, öteden beriden elde edebildiğim bilgilere dayanarak, bu tarihi taslağı yazdım. Böyle yapmakla, bilinmeden kalması yahut kaybolması olası olan bazı olayları unutulmaktan kurtardım. Benden sonra gelecek olanlar, bulacakları yeni malzemeyi topladığım malzemeye katarak, yavaş yavaş Bodrum tarihinin kapsamını arttırmış olurlar.

Bu satırları yazdıktan sonra, bu yapıtı meydana getirmek için gereken malzemeyi bulmak konusunda yardım edenlerden söz etmek isterim.

Uzun zamandan beri Bodrum’a gitmediğimden ve genel savaşın açtığı durumdan dolayı düzenli deniz ulaşımı olmadığından, gitmek kısmet olmadı. Fakat bazı tamamlayıcı bilgi elde etmek amacıyla isimleri aşağıda yazılı tanıdıklarıma başvurdum. Onlar büyük incelik ve süratle yanıt vermek nezaketinde bulundular.

Bodrum Kaymakamı : Ekrem Sevencan
Bodrum Belediye Reisi : Dr. Mümtaz Ataman
Bodrumlu Yük. Müh. : Mehmet Uslu
Eski Milli Eğ. Müfettişi : Süleyman Nuri Öz
Eski Öğretmen : Salih Uslu
Öğretmen : A. Suphi Dengiz
Eski Memur : Hasan Özbek
Memur : Mehmet Hilmi Tengiz
Tüccar : Avram B. Galanti
Memur : Hakkı Dölen

Yardımlarında dolayı kendilerine açıkça teşekkür ederim.

Kınalıada – İstanbul

Prof. Avram Galanti Bodrumlu
Niğde Milletvekili

Bağlantı:

https://bodrum.bel.tr/upload/basili_kaynaklar/Bodrum_Tarihi.pdf

Önsöz 20

BİRİNCİ BÖLÜM

1- Karia 22

a) Coğrafyada  22
b) Tarihte  24

2- Halikarnassos  26
3- Halikarnassos Kuşatması 30
4- Maussolos Anıt Mezarı 31
5- Ticaret  34
6- Ünlü Adamlar 36

a) Heraklitos  36
b) Halikarnassoslu Panyasis 36
c) Halikarnassoslu Denis 36
d) Herodot 37

7- Başka Şehirler  40

a) Salmakis  40
b) Myndos ( Şimdiki Gümüşlük ) 41
c) Karianda  42
d) Bargylia  42

İKİNCİ BÖLÜM

1-Menteşe Beyliği  44
2-Bodrum İlçesi  46

a) Tarihi Olaylar  48
b) Yönetim  54
c) Kaymakamlar 54
d) Köyler 56
e) Nüfus 61
f) Milli Eğitim 67
g) Hayır Kurumları  72
h) Sosyal Hayat  73

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

1-Belediye ve İmar İşleri-Sular 74

a) Belediye ve İmar İşleri 74
b) Sular 76

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

1- Camiler  79
2- Türbeler ve Mezarlar 80

BEŞİNCİ BÖLÜM

1-Tarım Ürünleri  83
2-Deniz Ürünleri  90
3-Maden Ürünleri  91

ALTINCI BÖLÜM

1-Endüstri  94
2-Ticaret 96

3-Denizcilik  97
4-Gümrükler  98

YEDİNCİ BÖLÜM

1-Bodrum Kalesi  99
2-Liman  104
3-Tersaneler 106
4-Savaşlar 107

SEKİZİNCİ BÖLÜM

1-Bodrum’un Tanınmış Kişileri 112

a) Turgudca Bey (Turgut Reis) 112
b) Şeyhülislam Ömer Lütfi Efendi  118
c) İçişleri Bakanı Hilmi Uran 119
d) Hoca Süleyman Sırrı Efendi  120
e) Emekli Albay Hakkı Ertan 120
f) Mehmet İhsan Kaynak  121
g) Mustafa Mümtaz Kaynak 122
h) Yusuf Hatemi Şahımoğlu 122
ı) Neyzen Tevfik 124
j) Ahmet Şefik Kolaylı 126
k) İstamat Özdamar  130
l) Süleyman Nuri Öz 130
m) Avram Galanti Bodrumlu  131

BODRUM TARİHİNE EK 137