Teşekkür;

1937-1977 yılları arasında Ortaköy’deki Yüksek Denizcilik Okulu’nda okurken, protokol dersimizi vardı. Dersimizin hocası Müh. Halit Gürdeniz’di. Her zaman şık giyinir, denizci desenli kravatını takardı. Yavaş yavaş, tane tane konuşur, bıkmadan usanmadan denizcinin nasıl olması gerektiğini paylaşırdı.

Mezun olduktan sonra da, kendisi ile balık günlerinde ve çeşitli toplantılarda karşılaştık Binlerce öğrenci mezun etmesine rağmen, bizleri hatırlamak ve mahcubiyetini belli etmemek için, hemen kağıdını çıkartıp ismini not almasını dün gibi hatırlıyorum.

Denizde çalıştığım süre içerisinde ve denizden ayrıldıktan sonra, kendisinin bize öğrettiklerinden çok faydalandım. Vefatından sonra, yaptığı hizmetlere karşılık oğlu E. Amiral Cem Gürdeniz’i arayarak, kendisini açtığımız İlkfer Denizcilik Müzesi’nin “Anılar” duvarına bazı anı belgelerini koymak istediğimi söyledim.

Yaşamı, çocukluğundan bu yana denizlerle bezenmiş olan E. Amiral Cem Gürdeniz hemen ilgilendi. Üstelik arşivindeki ilk baskı “Protokol / Nezaket Kuralları” kitabını da bize getirdi. En son 2005 yılında güncellenen kitabı görünce çok heyecanlandım. Kendisine bu vesile ile tekrar teşekkür ediyorum. Amiral Gürdeniz bir yazısında “Denizin kendine has görgü kuralları vardır” diyor ve şöyle anlatıyordu; Babam Halit Gürdeniz, 1949 Yüksek Denizcilik Okulu mezunu bir denizciydi. 1968 yılında bize beş metrelik kürekli bir sandal almıştı. 10 yaşındaydım. Bana ilk öğrettiği, kıçtankara olduğumuz Büyükdere’deki evimizin önündeki rıhtımdan avara eder etmez, usturmaçaları içeri almam ve bağlama halatlarını derhal güverte üzerinde tüce etmemdi. Bu rutin asla bozulmazdı.

1972’de Bahriyeli oldum. Heybeliada’daki okulumun filikalarında temel gemicilik eğitimi uygulamalarında da biz yeni denizcilere ilk öğretilen, seyir halinde usturmaçaların güverteye alınması ve tekneden sarkan halatlara izin verilmemesiydi. Usturmaça ve halat disiplini, bayrak disiplini kadar önemliydi. Buradan çıkardığım sonuç, babamın temsil ettiği deniz ticaret filosu ile benim aralarına katıldığım Bahriye camiasının usturmaça disiplini konusunda aynı bilinç ve pratiğe sahip olmasıydı.

“Fransızca görgü (Adâb-ı Muaşeret / Görgü Kuralları) anlamına gelen “Savoir Vivre” teriminin kelime karşılığı “Yaşamayı Bilmek”tir. Denizin ve denizciliğin de kendine göre bir görgü geçmişi vardır. Toplumların yüzyıllar önce yerleşik toplum düzenine geçtiği ve güçlü burjuvazinin aristokrasiyi kendine örnek alarak değerlerini yarattığı göz önüne alınırsa, Görgü Kuralları’nın uygarlığın en önemli sıçrama alanı olan deniz ve denizcilikte de gelişmesi sürpriz değildir.” diyordu.

Hocamızın anı duvarını hazırlarken, bu kitabın güncellenmesi gerektiğini ve daha detaylı yazılabileceğini daha önce defalarca arkadaşlarımızla tartıştığımız aklıma geldi ve kitabını tekrar okurken, bir bölüm dikkatimi çekti; “Gelecekte daha da geniş anlamlı ve topluluğumuza cevap verebilecek nitelikte bir kitabın hazırlanmasına nuve teşkil etmesi temennisi ile şimdilik özet olarak takdim ettiğim notlarımla, sizlerin hayat yolunda karşılaşması muhtemel güçlüklerinizden dolayı travers seyir sürenizi asgari hadde indirebilirsem kendimi mutlu sayacağım” diyordu.

Ben de bu bölümdeki önerisine uymaya ve bunu geliştirmeye karar verdim. Hemen araştırmalara başladım. Bu konuda yazılmış ve yayınlanmış hayli sayıda eser bulunuyordu. Protokol Kitabı, Deniz Kuvvetlerinde Örf, Adet ve Nezaket Kuralları Kitabı, Halit Gürdeniz’in ‘Yönetim ve Liderlik’ başlıklı eseri ve sektörde yayınlanan Kıyafet Yönetmeliği, çeşitli disiplin makaleleri, Charles Johnson ve Daniel Defoe gibi, Tauss Denizcilik Yayınlan ve Deniz Kuvvetleri Komutanlığı Web sayfasındaki bazı yayınları inceledim. Her bilgiyi kaydettim ve günümüz denizci kuşakları adına yeniden güncellemeye karar verdim. Bu vesile E. Amiral Cem Gürdeniz’e, Prof. Selçuk Nas’a, Sabri Çağrı Sezgin’e ve Sn. Osman Öndeş’e çok teşekkür ederim.

Denizcilerin çağlar berisinden gelen yaşamları kendine özgü inançlar, görgü kuralları yaratmıştır. Denizler asla aldırmazlığı affetmez. Denizler bütünüyle dikkat demektir, itina demektir, saygı demektir. Bu eserimi Sevgili hocam Halit Gürdeniz’in anısına armağan ediyorum.

Müh. A. İlker Meşe

-Önsöz 11

-Resmi Kurallar (Protokol) ve Görgü Kuralları nedir? 14

-Resmi Kuralların (Protokol) Tarihçesi 14

-Öneriler 14

-İlk Denizcilik Örf ve Adetleri Nerede ve Ne Zaman Başlamıştır? 15

-Denizcilikte Batıl İnanç ve Uygulamalar 23

-Aziz Elmo Ateşi 27

-Gemide Muz Taşımak 29

-Denizcilik Gelenekleri 32

-Çimariva Mevkilerine 34

-Padişahın Gemi İndirme Merasimi için Tersaneye Gelişi 39

-Gemiye İsim Konulması Ve Tarih Düşülmesi 39

-Gin Pennant – Cin Flaması 39

-Akdeniz’in Ortak Dili: Lingua Franca 42

-Senza fede, birche non mainar? (Niçin yelkeni mayna etmiyorsun, kafir?) 44

-Avrupa’da Türk Modası: Turquerie, Turkomanie, Alla Turca veya Türk Uslubu (18. Yüzyıl) 47

-Denizlerin Kanunu: Denizci Yasaları 51

-Çoğunlukla Ülkemize Has, Yelken Armalı Tekmelerden Kalan Denizci Gelenekleri 59

-Selamlamalar 59

-Rüzgâr Çağırma 60

-Yanaşmalar, Karşılamalar, Uğurlamalar 60

-Yardımlaşma 6o

-Yeni İnşa Gemi, Eski İsmin Silinmesi ve Yeni İsim Verilmesi 61

-Katip Çelebi’den Türk Denizcilerine 40 Öğüt 63

-Seyir Fenerleri Ne Zamandan Beri Kullanılmaktadır? Neden Sancak Borda Fenerinin Yeşil, İskele Borda Fenerlerinin Kırmızı Renklidir? 68

-Türk Ticaret Gemilerinde Pazar Günleri Neden Fasulye Yenir? Gemici Fasülyesi Nedir? 70

-Biz Türk Denizcileri İçin, Denizcilik Mesleği Nedir? 71

-Ticari Bahriyeyle Askeri Bahriye Arasındaki Fark Nedir? 72

-Osmanlı Bahriye’sinin Kaynak Kitabı “Bahriye Kur’a Neferi” 73

-Marina ve Demirleme Adabı 96

-İyi Bir Gemi Kaptanı ve İyi Bir Gemi Baş Mühendisinde Olması Gereken Özellikler 98

-İyi Bir Liderde Görebileceğiniz 14 Özellik Nelerdir? 100

-Okulda Örf, Âdet ve Nezaket Kuralları 105

-Denizcilik Fakültesi Öğrencilerinin Görev ve Sorumlulukları 105

-Ticaret Denizciliğinde Denizde, Karada ve Okulda Giyim/Üniformalar, Kıyafet Adabı ıo6

-Gemide Kıyafet 106

-Nöbetçi Personel 107

-Nöbet Harici Personel 107

-Gemide Örf – Adet ve Nezaket Kuralları Limanda Geminin Dış Netası 107

-Giriş / Gemiden Çıkış 108

-Yeni Katılan Personelin Kendini Tanıtması ve Personele Tanıtılması 109

-Yaşama Yerleri Salonlar ve Salondaki Davranışlar 109

-Konuklar 109

-Yemek Saatlerinin Düzenlemesi 110

-Yemekte Oturuş Şeklinin Düzenlemesi 110

-Kamaralarda Yaşam Düzeni 110

-Gemide Sosyal Faaliyetler Sosyal Dayanışma 110

-Eğlence Düzenlenmesi 111

-Nöbetçi Zabitinin Bilmesi Gereken Hususlar ve Hareket Tarzı 111

-Nöbet Devir Teslimi 111

-Nöbet Süresince Hareket Tarzı 112

-Kanun, Yönetmelik, Günlük Emirler ile Örf ve Adetlere Göre Nöbet Tutacak Bir Zabitin Önem Vereceği Konular 113

-Meteorolojik Şartlar 113

-Geminin Netası ve Görünüşü 113

-Günlük Faaliyetler 114

-Gemi Jurnalinin Tutulması 115

-Deniz Servislerinde Örf – Adet ve Nezaket Kuralları 117

-Türk Savaş Gemilerinin Selamlanması 120

-Vardiya Zabitliği 120

-Cemiyet Yaşamında ve Meslekte Uyulması Gereken Genel Nezaket Kuralları 129

-Tanışma ve Fikir Alışverişi 129

-Tanıştırmayı Yapan Şahsın Uyacağı Kurallar 129

-Tanıştırılan Şahsın Uyması Gereken Kurallar 129

-Tanıştırmayı Gerektirmeyen Durumlar 130

-Vedalaşma 130

-Gruptan Ayrılış 131

-Dostlardan Ayrılış 131

-Ziyaretlerden Ayrılışta Konukların ve Ev Sahiplerinin Davranışları 131

-Gitmeye Hazırlanan Konukların Gözetlemesi Gereken Hususlar 132

-Yazışmalar 132

-Mektup Nasıl Yazılır? 133

-Lokantada / Ziyafette / Yemekte / Uyulması Gerekli Kurallar 144

-Resmi Olmayan, Yarı Resmi ve Resmi Akşam Yemekleri 151

-Genel Nezaket Kuralları 169

-Sigara ı69

-İçki ı71

-Dans 172

-Davete Gidiş ve Davetten Ayrılış 173

-Bir Üst ile / veya Bayanla Yürünürken Dikkat Edilecek Hususlar 176

-Kara – Hava Taşıtlarında Nezaket 177

-Sinema ve Tiyatrolarda Hareket Tarzları 183

-Opera ve Konserlerde Hareket Tarzları 185

-Otel ve Motellerdeki Davranışlar 186

-Hastaları Ziyaret ve Hastanelerdeki Davranışlar 188

-Ekler 191