Özellikle belirtmek gerekir ki bu çalışma 1914-1925 tarih aralığını kapsamaktadır. Bu zaman diliminde ve Sanayi İnkılabı’nın ardından Avrupa’da ortaya çıkan bloklaşmalarla birlikle siyasal, sosyal, ekonomik ve nihayetinde askeri hareketler doğal olarak Osmanlı devleti üzerinde de önemli etkiler göstermiştir. Bu gelişmeler Osmanlı Devleti’nin egemen olduğu Balkanlar, Orta Doğu, Anadolu coğrafyası üzerinde Lozan Antlaşmasına kadar uzanan süreçte oldukça önemli politik, askeri, iktisadi dönüşümler yaratmıştır. Bu araştırmada bu dönem ve olaylara denizcilik faaliyeti çerçevesinde değinilmiştir.

Ayrıca, emperyalist güçlerin Türkiye, üzerindeki amaçlarına ulaşmak adına başlattıkları faaliyetler ve dönemin devlet yönetimlerinin olaylara bakış açıları yine araştırma konusu içerisinde değerlendirilmiştir. Bu aşamada 1914-1925 yılları olarak belirlenen zaman tahdidi, mekan olarak da sınırlandırılmıştır. Anadolu başta olmak üzere Karadeniz, Akdeniz, Balkanlar ve Boğazlar coğrafyası araştırmanın ana konusunu oluşturmuştur. Araştırmada temel alınan kaynaklar; arşiv belgeleri, hatıralar, yayınlanmış yerli ve yabancı eserler ve belgeler olmuştur. Arşivler olarak Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü ve ATASE Arşivlerinin konuya ilişkin zengin kaynaklarından fazlası ile istifade edilmiştir.

Araştırma konusu her ne kadar Osmanlı ve Anadolu donanmasının faaliyetleri olarak belirlense de deniz faaliyetlerinin genişliği çerçevesinde konunun çapı da büyümüştür. Bu minvalde dünyanın üzerine kabus gibi çöken ve dört yıl boyunca dokuz milyon insanın ölümüne yol açan, üç büyük imparatorluğun yıkımına ve dünya jeopolitik dengelerinin değişimine sebep olan I. Dünya Savaşı, Osmanlı Devleti için de 1918 Ekiminin otuzuncu günü bitmiştir. Türk bahriyesi hakkında XX. yüzyılın ilk çeyreğine ilişkin toplu bir araştırma mevcut değildir. Ancak II. Abdülhamid devri, Trablusgarp, Balkan Savaşları ve I. Dünya Savaşı’nın anlatıldığı eserlerde ve hatıratlarda Türk bahriyesinin mevcut halinden söz edilmektedir. I. Dünya Savaşı’ndaki Türk donanması söz konusu olduğunda, genelde tercih edilen ifade “etkin olamayan, yok denebilecek seviyede, birkaç gambottan oluşan bir donanma” ibaresidir.

Bu araştırma; Türk bahriyesinin I. Dünya Savaşı ve Milli Mücadele dönemindeki durumunu, Osmanlı Hükümetlerinin tercihi ile İstanbul’a gelen yabancı denizci subaylarının ‘ıslah’ adı altında Osmanlı’da yürüttükleri casusluk faaliyetleri ve ‘göz boyama’ taktiğiyle yöneticilere dahi hissettirmeden, Türk donanması üzerinde yaptıkları tahrifatı anlatmaya çalışmaktadır.

Bu düşünceden hareketle donamanın nasıl kımıldayamaz duruma geldiği sorgulanmıştır. “Tersanelerine girilmiş, gemileri zapt edilmiş olunmasına rağmen güçlükle de olsa varlığını ispatlamaya çabalayan bir  bahriye mevcut muydu? Denizcilik tarihimizle ilgili araştırmalar arasında bir eksikliği gidermesi amaçlanmıştır.

Çalışmada yardımlarını esirgemeyen Doç. Dr. Mehmet Ali Çakmak ve tez danışmanım Doç. Dr. Mustafa Ekincikli hocalarıma, kitabın basılmasında beni yüreklendiren dostum Doç. Dr. Levent Eraslan’a ve kitabımı basıma hazırlayan Yaklaşım Kitap ailesine teşekkürlerimi bir borç bilirim.

Umut C. KARADOĞAN

Ankara 2013

-ÖNSÖZ

-KISALTMALAR

-GİRİŞ 1

1. BÖLÜM – BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI ÖNCESİNDE OSMANLI DONANMASI

-OSMANLI COĞRAFYASINDAKİ DENİZ STRATEJİSİ 23

-SAVAŞA DOĞRU YAPILAN ISLAH ÇALIŞMALARI VE YABANCI UZMANLAR 26

-Donanma-i Osmani Muavenet-i Milliye Cemiyetinin Donanmayı Islah Etme Çabası 27

-Donanmanın Islahında İngiliz Etkisi 39

-Donanmanın Islahında Alman Etkisi 44

-Bahriye Nezareti’nde Savaş Hazırlığı 50

-Seyr-i Sefain Teşkilatı 54

-Donanmada Ahmed Cemal Paşa Dönemi 59

-Üsler, Limanlar, Karakol ve Gözetleme İstasyonları, İskeleler, Fener Kuleleri 64

-Donanmanın Temel İhtiyacı Kömür Madeni, Türkiye’deki Maden Ocakları Üzerindeki Menfaat Çatışmaları 68

-SAVAŞA HAZIRLANAN DONANMALARIN DURUMU 73

-SAVAŞ ÖNCESI İTTİFAKLAR 82

2. BÖLÜM – BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI – OSMANLI BAHRİYE NEZARETİ DONANMANIN FAALİYETLERİ

-AMIRAL SOUCHON’UN OSMANLI DONANMA KOMUTANI OLMASI VE KARADENİZ TAARRUZU 93

-DÜNYA SAVAŞINDA OSMANLI DONANMASI 103

-Boğazların Savunmasında Mayın Hatları 111

-Türk Karasularında Deniz Üstü ve Deniz Altı Savaşları 115

-Donanmanın Marmara ve Adalar Denizi’ndeki Mücadelesi 131

-Donanmanın Karadeniz’deki Mücadelesi 141

-Çanakkale Savaşlarında Donanma 148

-Karadeniz Boğazı’nın Bombardımanı 153

-Dünya Savaşı’nda Türklerin Yaptığı I. ve II. Kanal Seferleri 154

-TÜRK DENİZ UÇAKCILIĞI 157

-OSMANLI DEVLETİ İÇİN BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞININ SONU 170

3. BÖLÜM – MİLLİ MÜCADELE YILLARINDA TÜRK DONANMASI

-MİLLİ MÜCADELENİN BAŞINDA DONANMA 151

-Milli Mücadelede Bandırma Vapuru 191

-4 No’lu Rüsumat Motoru 199

-Yunanlıların Trabzon’a Bombardımanı 202

-Yunanlıların Samsun’a Bombardımanı 202

-Yunanlıların İnebolu’yu Bombardımanı 204

-Anadolu Sahillerine Karşı Düzenlenen Diğer Bombardımanlar 206

-Anadolu Bahriyesinin Kaçak Gemisi Alemdar 209

-Şahin Vapuru 213

-Batum Vapuru 215

-Fransa, İngiltere, ABD ve İtalya’nın Deniz Karakol Faaliyetleri 216

-İTİLAF GEMİLERİNE KARŞI ANADOLU SAVUNMASI 220

-Karakol ve Gözetleme İstasyonları 220

-Umur-u Bahriye Müdürlüğü’nün Faaliyete Geçmesi Deniz Taşımacılığı Örgütleri 221

-Karadeniz Yoluyla Yapılan Taşımacılık 223

-Trabzon Nakliyat-1 Bahriye Komutanlığı 226

-Samsun Müfreze Komutanlığı 228

-Zonguldak Merkez Liman Reisliği 229

-Ereğli Nakliyat-ı Bahriye Komutanlığı 229

-Fethiye İhtiyat-ı Bahriye Komutanlığı 230

-Amasra Bahriye Komutanlığı 231

-Eğridir Bahriye Müfrezesi 232

-İzmit Bahriye Komutanlığı 233

-Batum, Novrosiski Kıdemli Deniz Komutanlıkları 233

-Ernis Tersane Komutanlığı (Van Gölü’ndeki Müfreze) 234

-Gizli Örgütlerin Denizden Yaptığı Katkılar, Casusluk Faaliyetlerinin Önlenmesi 236

-ANADOLU BAHRİYESİNİN YAPILANMA ÇABALARI 249

-Deniz Subaylarında Örgütlenme 255

-Türk Esirleri ve Bu Esirlerin Geri Dönüşleri 256

-Almanların Desteği 258

-Sovyet Rusların Desteği 261

-Fransızların Desteği 272

-İtalyanların Desteği 275

-Diğer Milletlerin Desteği 280

-TÜRKLERİ KURTULUŞA GÖTÜREN DENİZ İKMAL YOLLARI 283

-TÜRKLERİ KURTULUŞA GÖTÜREN KARA İKMAL YOLLARI 288

4. BÖLÜM – CUMHURİYET DÖNEMİ TÜRK DONANMASI

-CUMHURİYETİN İLANININ ARDINDAN TÜRK DONANMASI 293

-TÜRK DONANMASININ YENİDEN YAPILANMA ÇABALARI 303

-SONUÇ 308

-EKLER

-KAYNAKÇA