GİRİŞ

Dostlarıma…

Elinizdeki bu kitabın konusunu belirlememde mesleğim mi yoksa anılarım mı daha ağır bastı diye çok düşündüm. Sanırım yanıtı anılarımdı. Bugün geçmişe doğru baktığımda Halkevi zemin katındaki, hemen önünden denizin başladığı Şehir Restaurant’da ailecek yediğimiz yemekler, sandal sefaları, sabah gün doğumu ya da akşam gün batımına doğru rahmetli babam ve kardeşimle, bazen de dostların katılımı ile kayıkla çıktığımız İzmit Körfezi’ndeki balık ayları, tuttuğumuz kovalarca çeşit çeşit balığı komşulara dağıtışımız, bakir Kefken, Kerpe sahillerindeki hafta sonu piknikleri acı bir gülümseme içinde aklıma ilk düşen güzel hatıralar.

Anılardan sıyrılıp günün gerçekleri ile yüzleştiğimde ise gördüğüm, tren yolu ve sekiz şeritli D-100 ile denizle ilişkisi koparılmış bir İzmit, kıyıları fabrika ve limanlarla kapatılmış bir İzmit Körfezi, beton yığını sitelerce kaplanmış Kandıra sahilleri. Geveciyan Kardeşler, Mehmet Nazif Tüysüz, Fahri Seyrek, Cemal Turgay ve isimlerini bilemediğimiz ustalara, fotoğrafları ile o günleri saklayıp bu günlere ulaştırdıkları için sonsuz şükran borçluyuz. Şükran borçlu olduğum diğer iki kişi ise gerek önerileri gerekse redaksiyona katkıları nedeniyle Sn. İbrahim Şirin ve Sn. Muhittin Bakan. Ayrıca İzmit’ten ağabeyim, Yüksek Denizcilik Okulu’ndan da hocam, kaptan Sn. Prof. Necmettin Akten’e henüz yayımlamadığı eserinden yararlanma izninin verdiği içten gönülden teşekkürlerimi sunarım. Onların destekleri olmasaydı bu yapıt oldukça cansız kalırdı. Bir diğer teşekkür de kitabın teknik yükünü üstlenen Sn. Hakan Atmaca’ya. Onun katkıları ile eserin görselliği en üst düzeye taşındı. Son olarak da İzmit Rotary Kulübü Yönetim Kurulu ve üyelerine teşekkür etmek istiyorum. Onların değerli ve gönülden destekleri sayesinde bölgemiz tarihi ile ilgili yeni bir yapıtı ortaya çıkarabildik.

Umarım bu eser yalnızca tarihsel bir belge olarak kalmayıp geleceğe yönelik projeksiyonlara da kaynak olur ve bir gün denizle Kocaelililerin yeniden kavuşması yaşanır. Eminim ki gelecekte böylesi güzel anları yaşatacaklar, bize bu günü yaşatanlardan daha iyi anılacaklardır.

F. Yavuz Ulugün

-Sunuş 6

-Önsöz 7

-Giriş 11

I. BÖLÜM Tarih Öncesi ve Antik Dönemlerde İzmit Körfezi ve Çevresi 12

-Astakos/Astacus/Başiskele 12

-Olbia 13

-Kalpe/Kerpe 14

-Ritzion/Tararium/Tarja/Darıca 15

-Strobilos & Pylai/Çiftlikköy 15

-Nikomedia/İzmit 15

II. BÖLÜM – Osmanlı Dönemi İzmit Körfezi 19

-Rumeli Fethi’nin Hazırlıkları 22

-Korsanlar Şehzade Halil’i İzmit’ten kaçırıyorlar 23

-İspanya kralı’nın Elçisi Kefken’de 24

-Karamürsel Tipi Tekne 24

-İzmit ve Çevresindeki Tersaneler 25

-İzmit Tersanesi Onarılıyor 27

-İzmit, Cezayir-i Bahri Sefid ya da Kapudan Paşa Eyaleti’ne Bağlanıyor 27

-İnebahtı Savaşı Sonrası İzmit ve Çevre Tersanelerde Yapılan Yeni Gemiler 28

-Kürek Yapımı 28

-Gebze ve Denizcilik 32

-Elvah-ı İznikmid ve Taban-ı İznikmid Kerestesi 32

-Kereste Emini (Nazırı) ve Bıçkıcıbaşı 34

-Tersane Emini 35

-Tahta Serdarı 35

-Tersane Memuru ve Kereste Memuru 36

-Temettuat Defterlerinde Kocaeli’de Denizcilik 37

-Françelü (Fransız) Gemi inşa Mühendisi 42

-19. yy. ilkyarısında Gezginler’in Gözüyle İzmit Tersanesi 43

-Mütareke Yıllarında İzmit Tersanesi 53

-İzmit Tersanesi’nin Sonu 54

-İzmit Tersanesi Mimari ve Bezeme Özellikleri 54

-Orman Denizi 57

-Osmanlı’nın İlk Denizaltıları İzmit’te Deneniyor 58

-Donanma Yeniden yapılanma Çabası İçinde 59

-Rusların Rahatsızlığı 61

-Donanma Cemiyeti 63

-Çanakkale Savaşı Sırasında İzmit Körfezi’nde Düşman Denizatlıları 64

-Donanmaya Yeni Yer Aranıyor 68

-İtilaf Donanması İzmit’te 69

-Avustralya Destroyerleri İzmit’te 71

III. BÖLÜM Ulusal Kurtuluş Savaşı’nda İzmit Körfezi 72

-Umur-u Bahriye Müdürlüğü 72

-Bahriye Dairesi Reisliği 72

-Karamürsel’den Yapılan Deniz Ulaştırması’ndan Sorumlu Askeri Polis Teşkilatı 75

-Kılkış ve Averof 77

-Kocaeli Kumandanlığı Bahriye Müşavirliği ve İzmit Bahriye Kumandanlığı 78

-Marmara Üss-i Bahri ve Kocaeli Müstahkem Mevki Kumandanlığı 80

-İpsiz Recep Reis 81

IV. BÖLÜM Gölcük Tersanesi 84

-Bahriye Vekaleti 85

-Yavuz’un Modernizasyonu 89

-I. ve Il. İnönü Denizaltıları İzmit’te 90

-Gölcük Kumandanlığı 91

-Donanma Komutanlığı 91

-Harp Filosu Komutanlığı 96

-Gölcük Tersanesi’ndeki Antik Kalıntılar 101

-S/S Yavuz Gemisi 102

-Atatürk’ün Naaşının Nakli 103

V. BÖLÜM İzmit Körfezi Dibindeki Antik Kalıntılar 113

VI. BÖLÜM İzmit Körfezi’nde Yolcu Taşımacılığı 114

-Tersane-i Amire Vapurculuk Nezareti 116

-Fevaid-i Osmaniye idaresi Dönemi 116

-İdare-i Aziziye Dönemi 119

-İdare-i Mahsusa Dönemi 120

-Osmanlı Seyr-i Sefain İdaresi Dönemi 121

-Şirket-i Hayriye 123

-Yunanistan Savaşı’nda İzmit Limanı 125

-Sefaret Gemileri İzmit Körfezi’nde 125

-İkinci Balkan Savaşı 125

-Birinci Dünya Savaşı 126

-Yunanistan Göçmenleri 127

-Türkiye Seyr-i Sefain idaresi 128

-İskeleler 136

-Kocaeli’li Armatörler 142

-1 Mart Faciası 148

VII. BÖLÜM 1889/1890 Yılları Arasında İzmit Limanı 159

VIII. BÖLÜM 1963-1973 Yılları Arasında İzmit Limanı 160

IX. BÖLÜM İzmit Körfezi’nde Balıkçılık 161

-Kanadalı Bir Gezgin Levrek avı için İzmit Körfezi’nde 161

-1940’larda Kocaeli’de Balıkçılık 163

X. BÖLÜM S/S Nicomedia 166

-Kentimizin Adını Taşıyan Bir Alman Yük gemisi, S/S Nicomedia 166

-İzmit ve Kocaeli isimlerini taşıyan diğer gemiler…167

XI. BÖLÜM Derince Limanı 168

XII. BÖLÜM Atatürk Hakkında bir Anı 171

-İzmit Sahil Fotoğraflarından seçmeler (1930-1960) 172

-Dip Notlar 175

-Kocaeli Deniz Fenerleri 200