Devletlerarası ilişkilerde egemenliği tartışmalı adalar sorununu ele alan bu çalışma, dünyadan seçilen ve Türkiye’nin taraf olduğu Kardak Kayalıkları uyuşmazlığını da içeren üç ada uyuşmazlığım, uluslararası hukuk bağlamında ve karşılaştırmalı olarak incelemektedir. Ele aldığı örnek olayların anlaşılmasını ve değerlendirilmesini kolaylaştıracağı düşüncesiyle, öncelikle, uluslararası hukukun ülke kazanma konusundaki kurum ve kuralları incelenmiştir. Çizilen bu kuramsal çerçeveden sonra, seçilen örnek uyuşmazlıklar ve bu uyuşmazlıkların taraflarının tezleri sırasıyla ele alınmıştır. Son olarak ise, incelenen uyuşmazlıklar, birinci bölümde çizilen kuramsal çerçeve bağlamında karşılaştırmalı olarak değerlendirilmiştir. Öte yandan, kitap her ne kadar bir uluslararası hukuk çalışmasıysa da, söz konusu uyuşmazlıklara taraf olan devletler arasındaki ilişkilerin genel durumunun bu uyuşmazlıkların ortaya çıkmasına ve sürmesine olan etkisine de uluslararası ilişkiler disiplini bağlamında değinilmeye çalışılmıştır.

Her ne kadar Kardak Kayalıkları uyuşmazlığı konusunda ülkemizde ve yurt dışında çok önemli yayınlar yapılmışsa da, hem incelenen diğer iki uyuşmazlığın ülkemizde yeterince tanınmaması hem de bu tür uyuşmazlıkları karşılaştırmalı olarak inceleyen yayınların en azından şimdilik bulunmaması bu çalışmanın yayınlanması fikrini perçinlemiştir. Çalışmanın eksikleri mutlaka vardır. Öte yandan, özellikle Spratly ve Senkaku/Diaouyıı Adaları uyuşmazlıkları konusunda ülkemizde kaynak kıtlığı çekildiği ve bu çalışmanın bu bağlamda neredeyse bir ilk olma özelliği taşıdığı anımsandığında, eksiklerin anlayışla karşılanması gerektiğini düşünüyorum.

Küçük değişiklikler sonucunda elinizdeki kitapla daha da somutlaşan yüksek lisans tezimin danışmanlığını üstlenen Prof. Dr. Füsun Arsava’ya ve desteğini esirgemeyen Doç. Dr. Sertaç Başeren’e ayrı ayrı teşekkür ediyorum. Fransızca makaleleri okumadaki yardımlarından dolayı hocam Emekli Büyükelçi Nusret Aktan’a ve bütün tezi titizlikle okuyarak “ikinci gözüm” olan arkadaşım Kudret Özersay’a da teşekkürlerimi sunuyorum. Destek ve sevgilerini eksik etmeyen eşim Sevim’e ve aileme ise çok şey borçluyum.

Erdem Denk – Ankara, Ekim 1999

Bağlantı: 

https://xfs-1.ikon-x.com.tr:8880/mulkiye/2015/09/25.pdf

-ÖNSÖZ 10

-SUNUŞ 12

-KISALTMALAR 13

-GİRİŞ  15

BİRİNCİ BÖLÜM: ULUSLARARASI HUKUKTA ÜLKE KAZANMA

I. Uluslararası Hukukta Ülke Kazanma Şekilleri 20

A. Devir 21
B. İşgal 26

1. İşgal Yoluyla Ülke Kazanma  27
2. Tarihsel Hak ve Tarihsel Pekişme, Tamamlanmamış Hak, Intertemporal Law ve Kritik Tarih 32

C. Kazandırıcı Zamanaşımı 39
D. Fetih ve Doğal Oluşum Sonucu Ülke Kazanma 43

1. Fetih  43
2. Doğal Oluşum Sonucu Ülke Kazanma 45

II. Ülke Kazanma Sonucunu Doğuran Kimi Durumlar: Tamma, Sessiz Kalma ve Estoppel 46

İKİNCİ BÖLÜM: KARDAK KAYALIKLARI UYUŞMAZLIĞI

I. Kardak Kayalıkları 52

A. Kardak Kayalıklarımın Özellikleri 52
B. Kardak Kayalıklarının Stratejik Önemi 53

II. Tarafların Uyuşmazlığa Yaklaşımı 56

A. Türkiye’nin Uyuşmazlığa Yaklaşımı 57
1. Egemenlik İddiaları 59
a. Kardak Kayalıklarının Egemenliğinin Tarihsel Durumu 59
b. Hukuksal Yaklaşım 65
i. Lozan Barış Antlaşması’nın İlgili Hükümleri 66
ii. 4 Ocak 1932 Sözleşmesi, Aynı Tarihli Mektup Teatisi ve 28 Aralık 1932 Tarihli Metin 75
(a) 4 Ocak Sözleşmesinin Düzenlemeleri ve Kardak Sorunu 76
(b) 4 Ocak 1932 Mektup Teatisi ve 28 Aralık 1932 Tarihli Metin 78
iii. Paris Barış Antlaşması’nın İlgili Düzenlemesi 87

2. Yunanistan’ın “Türkiye’nin 1996 Krizine Kadar Sesiz Kaldığı” Şeklindeki Görüşünün Değerlendirilmesi 92
3. Uyuşmazlığın Çözümü Konusundaki Görüşler 96

B. Yunanistan’ın Uyuşmazlığa Yaklaşımı 98

I. Egemenlik İddiaları 99
a. Lozan Barış Antlaşması’nın İlgili Hükümleri 99
b. 4 Ocak 1932 Sözleşmesi, Aynı Tarihli Mektup Teatisi ve 28 Aralık 1932 Tarihli Metin 104

c. Paris Barış Antlaşması’nın İlgili Hükümleri 110

2. Türkiye’nin 1996 Krizine Kadar Sessiz Kaldığı Görüşü 113
3. Uyuşmazlığın Çözümü Konusundaki Görüşler 114

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM: SPRATLY ve SENKAKU/DIAOUYU ADALARI UYUŞMAZLIKLARI

I. Spratly Adaları Uyuşmazlığı 117

A. Spratly Adaları 119
1. Spratly Adaları’nın Özellikleri 119
2. Spratly Adaları’nın Stratejik Önemi 120

B. Tarafların Uyuşmazlığa Yaklaşımı 123
1. Çin’in Uyuşmazlığa Yaklaşımı 123
a. Egemenlik İddiaları 125
i. Tarihsel Yaklaşım 125
ii. Vietnam’ın İlk (Önceki) Tutumu 130
b. Uyuşmazlığın Çözümü Konusundaki Görüşler 136

2. Vietnam’ın Uyuşmazlığa Yaklaşımı 141
a. Egemenlik İddiaları 142
b. Vietnam’ın Uyuşmazlığın Çözümü Konusundaki Görüşleri 145

3. Diğer Taraflarının Uyuşmazlığa Yaklaşımı 147
a. Egemenlik İddiaları 147
i. Filipinler 147
ii. Malezya 153
iii. Brunei 155
b. Uyuşmazlığın Çözümü Konusundaki Görüşler 156
II. Senkaku/Diaouyu Adaları Uyuşmazlığı 164

A. Senkaku/Diaouyu Adaları 165
1. Senkaku/Diaouyu Adaları’nın Özellikleri 165
2. Senkaku/Diaouyu Adaları’nın Stratejik Önemi 166

B. Tarafların Uyuşmazlığa Yaklaşımı 168
1. Çin’in Uyuşmazlığa Yaklaşımı 168
a. Egemenlik İddiaları 169
i. Tarihsel Yaklaşım 169
ii. Hukuksal Yaklaşım 171
(a) Adaların Shimonoseki Antlaşması’yla Japonya’ya Devredilmesi 171
(b) Adaların Egemenliğinin Tekrar Çin’e Geçmesi 174
iii. Japonya’nın “Adaların Japon Egemenliği’nden Hiç Çıkmadığı” Şeklindeki Görüşünün Değerlendirilmesi 176
b. Uyuşmazlığın Çözümü Konusundaki Görüşler 179

2. Japonya’nın Uyuşmazlığa Yaklaşımı 181
a. Egemenlik İddiaları 181
i. Egemenliğin İşgal Yoluyla Kazanılması 181
ii. Adaların Yönetsel Haklarının ABD’ye Devri ve Geri Alınması 184
b. Çin’in Tarihsel Yaklaşımlarının Değerlendirilmesi 186
c. Çin’in Shimonoseki Antlaşması’yla İlgili Yaklaşımlarının Değerlendirilmesi 188
d. Çin’in “Adaların Kahire ve Potsdam Bildirgeleri ile Tekrar Çin’e Devredildiği” Şeklindeki Görüşünün Değerlendirilmesi 190
e. Uyuşmazlığın Çözümü Konusundaki Görüşler 192

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM: İNCELENEN UYUŞMAZLIKLARIN KARŞILAŞTIRMALI OLARAK DEĞERLENDİRİLM ESİ

I. Uyuşmazlığa Konu Olan Adaların Özelliklerinin ve Stratejik Önemlerinin Karşılaştırmalı Olarak Değerlendirilmesi 196

A. Adaların Özellikleri 196
B. Adaların Stratejik Önemleri 200

II. Tarafların Egemenlik İddialarının Karşılaştırmalı Olarak Değerlendirilmesi 208

A. Tarihsel Hak ve İşgal Bağlamındaki Yaklaşımlar 209
B. Devir Bağlamındaki Yaklaşımlar 219
C. Coğrafi Yaklaşımlar 231

1. Devir Antlaşmalarında Geçen Kimi İfadelere Dayalı Yaklaşımlar 231
2. Uluslararası Deniz Hukukunun Kimi Kuramlarına Dayalı Yaklaşımlar 243

D. Tanıma ve Sessiz Kalma Bağlamındaki Yaklaşımlar 245

III. Tarafların Uyuşmazlıkların Çözümü Konusundaki Yaklaşımlarının Karşılaştırmalı Olarak Değerlendirilmesi 251

-SONUÇ 259

-KAYNAKÇA 265

-EKLER 277