Farklı ulusal hukuk sistemlerine dâhil olan ulusal hukuk düzenlerinde mutlak bir hak niteliğindeki mülkiyet hakkını ve aynı zamanda da idarenin takdir yetkisini sınırlandırma amacını taşıyan hakkın kötüye kullanılması yasağı, uluslararası deniz hukukunu tümüyle düzenlemeyi hedefleyen ve 9 yıllık uzun bir çalışmanın ürünü olan 1982 Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi’nin (BMDHS) “İyiniyet ve Hakkın Kötüye Kullanılması” başlıklı 300. maddesinde doğrudan düzenlenmiştir.

Uluslararası hukukun çeşitli dallarına yönelik kodifikasyon çalışmalarında farklı şekillerde ele alınan hakkın kötüye kullanılması yasağının, Uluslararası Adalet Divanı Statüsü’nün 38/1-c maddesi kapsamında bir “hukukun genel ilkesi” niteliğinde olup olmadığına yönelik çeşitli tartışmalar bulunsa da yasağın özellikle BMDHS’de yer alarak bir uyarlama işleminden geçmesi nedeniyle bir hukukun genel ilkesi hâline geldiği kesindir. Diğer taraftan 300. maddeye başta Uluslararası Deniz Hukuku Mahkemesi olmak üzere uluslararası mahkemeler tarafından çok fazla başvurulmamasından dolayı hakkın kötüye kullanılması yasağının uluslararası deniz hukuku bağlamında hangi eylemleri kapsadığına yönelik günümüze kadar tam bir belirleme yapılamamıştır.

Bu çalışma, asıl olarak hakkın kötüye kullanılması yasağına ilişkin yukarıda ifade edilen belirsizliklere, yasağın ulusal hukuk düzenlerindeki yerinin ve bir hukukun genel ilkesi hâline gelmesi sırasında maruz kaldığı uyarlama işleminin detaylı bir şekilde ele alınmasıyla cevap bulma uğraşının bir ürünüdür.

-ÖN SÖZ iii

-KISALTMALAR DİZİNİ ix

-GİRİŞ  1

1. BÖLÜM – ULUSLARARASI HUKUKUN KAYNAKLARINDAN BİRİ OLARAK “MEDENİ MİLLETLERCE TANINAN HUKUKUN GENEL İLKELERİ”  5

1.1. ULUSLARARASI HUKUKUN KAYNAKLARINA GENEL BİR BAKIŞ  5
1.1.1 Uluslararası Gelenek Hukuku 10
1.1.2. Uluslararası Antlaşmalar  13
1.1.3. Medeni Milletlerce Tanınan Hukukun Genel İlkeleri ve Uluslararası Hukukun Bütünlüğü  14
1.1.3.1. Kavramın İncelenmesi ve Unsurları  19
1.1.3.1.1 İlke ve Kural Ayrımı  27
1.1.3.2. Uluslararası Toplumda Hukukun Genel İlkelerinin Kodifikasyonuna Yönelik Çalışmalar  30
1.1.3.2.1. Uluslararası Daimi Adalet Divanı Statüsü Öncesindeki Çalışmalar 30
1.1.3.2.2. UDADS ve UADS’de Hukukun Genel İlkeleri 41

1.2. ULUSLARARASI HUKUKUN KAYNAKLARI ARASINDA BİR HİYERARŞİNİN VARLIĞI TARTIŞMASI  47

2. BÖLÜM – HUKUKUN GENEL İLKELERİNDEN BİRİ OLARAK HAKKIN KÖTÜYE KULLANILMASI YASAĞI 55

2.1. İYİNİYET İLKESİ 55
2.1.1. İyiniyet İlkesinin Tarihsel Gelişimi ve Ulusal Hukuktaki Yeri 61

2.2. KÖTÜNİYETİN TEZAHÜRÜ: HAKKIN KÖTÜYE KULLANILMASI YASAĞI 71
2.2.1. Hakkın Kötüye Kullanılması Yasağının Ulusal Hukuk Düzenlerindeki Yeri ve Hukukun Genel İlkesi Niteliği 74
2.2.2. Uluslararası Hukukta Hakkın Kötüye Kullanılması Yasağı 92
2.2.2.1. Uluslararası Yargı Organlarının Önüne Gelen Davalarda Hakkın Kötüye Kullanılması Yasağı 92
2.2.2.1.1. 1945 Öncesi Dönem’de Uluslararası Yargı Organlarının Önüne Gelen Davalarda Hakkın Kötüye Kullanılması Yasağı 92
2.2.2.1.2. 1945 Sonrası Dönem’de Uluslararası Yargı Organlarının Önüne Gelen Davalarda Hakkın Kötüye Kullanılması Yasağı 104

2.3. DENİZ HUKUKU’NUN KODİFİKASYONUNA YÖNELİK KONFERANSLAR BAKIMINDAN HAKKIN KÖTÜYE KULLANILMASI YASAĞI 118
2.3.1. 1930 Uluslararası Hukukun Kodifikasyonu Konferansı ve “Hayati Bir Gereklilik” Kavramı Bakımından Hakkın Kötüye Kullanılması Yasağı  119
2.3.2. 1958 Cenevre Deniz Hukuku Konferansı’nda Açık Denizde Balıkçılık Serbestisi Bakımından Hakkın Kötüye Kullanılması Yasağı 122
2.3.3. 1982 Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi’nin 300. Maddesi Kapsamında Hakkın Kötüye Kullanılması Yasağı  132

-SONUÇ  149

-KAYNAKÇA 153