Yazar: Burak Erece
Yetkin Yayınları
425 Sayfa
ISBN: 9786050517477
Boyut: 16.0 x 24.0
Karton Kapak
2023
Denizaşırı Sömürge İmparatorluklarında Egemenlik Sorunu
Denizaşırı Sömürge İmparatorluklarında Egemenlik Sorunu
Kitap Hakkında
Okumakta olduğunuz eser, Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü bünyesinde hazırlanan aynı isimli doktora tezimin kitaplaştırılmış halidir.
Kitap, sömürge tahakkümünün doğası ile bu tahakküme dayalı olarak ortaya çıkan denizaşırı sömürge imparatorluklarının yapısını çeşitli kavramsal ve teorik yönleriyle incelemekte ve tüm bunları egemenlik perspektifinden yorumlayarak kamu hukuku zemininde değerlendirmektedir. Bu kapsamda sömürgeciliğe bağlı gelişmelerin egemenlik teorisine katkısı, sömürge egemenliğinin kazanılması ve kaybına ilişkin süreçler, üstün medeniyet anlayışı ve egemenlik ilişkisi, sömürge egemenliğinin hem kendi döneminde hem de sonrasında siyasi, idari, sosyal, kültürel ve ekonomik anlamda yansımaları açıklanmaktadır.
Kitap her ne kadar geçmişe dönük bir araştırmaya yönelmiş olsa da ezilen toplulukların hikayeleri her zaman için ibret alınması gereken doneler sunmakta, yöneten-yönetilen ayrımı ve bu zümrelerin ilişkisinin çeşitli yönleri iktidarın tabiatını keşfetmemize yardımcı olmaktadır. Bugün dahi dünyanın pek çok yerinde yabancı nüfuzu ve tahakkümü altında var olma mücadelesi veren pek çok millet bulunmaktadır. Hayatları, sağlıkları, gelecekleri, emekleri, özlemleri, beklentileri ipotek altında tutulan nice insan asgari yaşam standartlarından ve huzurlu bir hayat sürme imkânlarından mahrum durumdadır.
Tarih boyunca bu tür mahzurları bertaraf etmesi için devlet mekanizmasına istikamet tayin eden gelişmeler yaşandığı ve tavsiyelerde bulunulduğu gibi söz konusu mahzurların aynı mekanizma eliyle yaratıldığı da çokça görülmüştür. Bu noktada kitap, devlet mekanizmasını işletecek iktidarın, sahip olduğu egemenliği nasıl anladığını ve ne yönde kullandığını sömürgecilik bağlamında aydınlatmaktadır.
Dolayısıyla mevcut küresel krizlerin ve sosyal adaletsizliklerin anlaşılması bir bakıma sömürgeciliği ve onun tarihi, siyasi, sosyal, hukuki ve kültürel dinamiklerini kavramakla ilgilidir. Bu kavrayış yalnızca yüzyıllar önce kurulan sömürge sisteminin devamı olarak değil, aynı zamanda söz konusu sistemin modern toplumu şekillendiren etkileri açısından da değerlendirilmelidir. Eski dönemlerin küresel hegemonya peşindeki imparatorlukları, günümüzde de özellikle siyasi ve ekonomik alanlarda neo-kolonyalizm veya küresel kapitalizm gibi farklı yüzleriyle vücut bulmuş haldedir. Bu bağlamda gıda krizleri, yoksulluk, göç gibi temalar devam eden hegemonik düzenin yarattığı sorunlar olarak varlığını göstermektedir. Kitabımız bu hegemonik düzenin kökenlerine inmekte ve özellikle kamu hukuku ile egemenlik teorisini ilgilendiren yönlerine ışık tutmaktadır.
Son olarak eserin hazırlanmasında emeği geçenlere teşekkür etmek istiyorum. Başta tez danışmanım Dr. Öğr. Üyesi Bilge Bingöl Schrijer ve tez jürimde yer alan Prof. Dr. Yüksel Metin, Prof. Dr. Sezgin Seymen Çebi, Doç. Dr. Yılmaz Yurtseven ve Doç. Dr. Selin SERT Sütçü’ye çalışmamı zenginleştirmemi sağlayan çok değerli tavsiye ve katkıları için şükranlarımı sunarım. Yine, rahat bir çalışma ortamı sağlayan eşim Gözde ve kardeşim Beyza’ya minnetlerimi iletirim. Nihayet eksiklerimi ve hatalarımı telafi etmemde yardımcı olan değerli kürsüdaşım Ar. Gör. Egemen Esen’e teşekkürü borç bilirim.
Ayrıca kitabın basımında emeği geçen YETKİN Basım Yayım ve Dağıtım A.Ş. sahibi Muharrem Başer başta olmak üzere tüm çalışanlarına da teşekkür ederim.
Burak Erece
Isparta, 2023
İçindekiler
-ÖNSÖZ 7
-GİRİŞ 15
BİRİNCİ BÖLÜM – KAVRAMSAL ANALİZ: EGEMENLİK VE SÖMÜRGECİLİK İLİŞKİSİNE GENEL BİR BAKIŞ 21
1.1. Sömürgecilik İncelemelerine Egemenliğin Sunabileceği Katkı 21
1.1.1. Egemenliğin Anlamı ve Önemi 22
1.1.2. İç Egemenlik ve Dış Egemenlik Ayrımı 26
1.1.3. Egemenlik ve Sömürgeciliğin Kesişim Noktaları 31
1.1.3.1. Egemenlik Kavramının Gelişim Süreçleri Açısından 32
1.1.3.1.1. Birinci Dünya Savaşına Kadar 36
1.1.3.1.1.1. Egemenlik, Merkezi Mutlak Monarşiler ve Sömürgecilik İlişkisi 37
1.1.3.1.1.2. Uluslararası Hukuk ve Dış Egemenlikle İlgili Gelişmeler 38
1.1.3.1.1.3. Doğal Hukuk Çerçevesinde Egemenlik ve Sömürge Bağımsızlığı 45
1.1.3.1.2. İki Dünya Savaşı Arasında 49
1.1.3.1.3. İkinci Dünya Savaşından Sonra 51
1.1.3.2. Egemenliğin Nitelikleri ve Kapasitesi Açısından 53
1.1.3.2.1. Egemenliği Sınırlandıran Hukuki Faktörler 59
1.1.3.2.2. Egemenliği Sınırlandıran Fiili Faktörler 62
1.2. Sömürgecilik Kavramı 69
1.2.1. Sömürgeciliğin Anlamı 69
1.2.2. Sömürgeciliğin Yakın Kavramlarla İlişkisi 77
1.2.2.1. Kolonicilik 77
1.2.2.1.1. Koloniciliğin Anlamı 78
1.2.2.1.2. Koloniciliğin Türleri 81
1.2.2.1.2.1. Yerleşim Koloniciliği 81
1.2.2.1.2.1.1. Sömürgecilik Çağından Önce Yerleşim Koloniciliği 83
1.2.2.1.2.1.2. Sömürgecilik Çağında Yerleşim Koloniciliği 87
1.2.2.1.2.2. Sömürü Koloniciliği 91
1.2.2.2. İmparatorluk 93
1.2.2.2.1. İmparatorluğun Özellikleri 96
1.2.2.2.1.1. Kurumsal Yayılmacılık 96
1.2.2.2.1.2. Hiyerarşi İçerisinde İş Bölümü 97
1.2.2.2.1.3. Farklılıkları Bir Arada Tutma 100
1.2.2.2.2. İmparatorlukların Türleri 101
1.2.2.2.2.1. Ömrünün Uzunluğu Bakımından 102
1.2.2.2.2.2. Kontrol Ettiği Alan Bakımından 102
1.2.2.2.2.3. Kaynakların Aktarılma Şekli Bakımından 104
1.2.2.3. Emperyalizm 106
1.3. Ara Değerlendirme ve Mukayese 111
İKİNCİ BÖLÜM – SÖMÜRGE EGEMENLİĞİNİN KAZANILMASI VE KAYBI 125
2.1. Sömürge Egemenliğinin Kazanılması 125
2.1.1. Birinci Dünya Savaşına Kadar Yaşanan Gelişmeler 125
2.1.1.1. Genel Olarak 125
2.1.1.1.1. Sömürge İmparatorluklarının Ortaya Çıkışını Hazırlayan Gelişmeler 126
2.1.1.1.2. Sömürge İmparatorluklarının Ortaya Çıkışı 130
2.1.1.1.3. İmparatorlukların Egemenlik Kazanımı 132
2.1.1.1.3.1. Emperyalizm Döneminden Önce 132
2.1.1.1.3.1.1. Keşif Doktrini ile Uluslararası Hukukun Rolü 133
2.1.1.1.3.1.2. Yerleşim Koloniciliği ve Sömürü Koloniciliğine Dayalı Farklılıklar 144
2.1.1.1.3.2. Emperyalizm Döneminde 147
2.1.1.2. Amerika Kıtasındaki Gelişmeler 153
2.1.1.2.1. Orta ve Güney Amerika’da 156
2.1.1.2.2. Kuzey Amerika’da 158
2.1.1.3. Asya-Pasifik’teki Gelişmeler 165
2.1.1.3.1. Emperyalizm Döneminden Önce 165
2.1.1.3.2. Emperyalizm Döneminde 176
2.1.1.4. Afrika Kıtasındaki Gelişmeler 180
2.1.1.4.1. Emperyalizm Döneminden Önce 180
2.1.1.4.2. Emperyalizm Döneminde 185
2.1.1.4.2.1. Berlin Konferansı ve Keşif Doktrini 189
2.1.1.4.2.2. Berlin Konferansı Sonrası Sömürge Paylaşımı 192
2.1.2. İki Dünya Savaşı Arasındaki Gelişmeler 200
2.1.3. İkinci Dünya Savaşından Sonraki Gelişmeler 209
2.2. Sömürge Egemenliğinin Kaybı 214
2.2.1. Sömürge İmparatorluklarının Egemenliğine Karşı Muhalefet ve Direnişler 214
2.2.1.1. Sömürgeci Toplumların Muhalefeti 214
2.2.1.2. Sömürge Toplumlarının Muhalefeti 222
2.2.2. Sömürgelerin Bağımsızlığa Kavuşmaları (Dekolonizasyon) 236
2.2.2.1. Birinci Dünya Savaşından Önce 237
2.2.2.1.1. Kuzey Amerika’da Dekolonizasyon 237
2.2.2.1.2. Güney Amerika’da Dekolonizasyon 239
2.2.2.2. İki Dünya Savaşı Arasında 239
2.2.2.3. İkinci Dünya Savaşından Sonra 246
2.2.2.3.1. Genel Olarak 246
2.2.2.3.2. Birleşmiş Milletler ve Kendi Kaderini Tayin Hakkı 250
2.2.2.3.2.1. Kendi Kaderini Tayin Hakkının Tanınması 250
2.2.2.3.2.2. Kendi Kaderini Tayin Hakkının Kapsamı 257
2.2.2.3.2.3. Hakkın Sömürgelerin Bağımsızlıklarını Elde Etmelerindeki Rolü 259
2.3. Ara Değerlendirme ve Mukayese 265
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM – DENİZAŞIRI SÖMÜRGE İMPARATORLUKLARINDA EGEMENLİĞİN KULLANIMI 283
3.1. Siyasi Anlamda Egemenlik 283
3.1.1. Sömürgelerin Yerinden İdaresi 291
3.1.1.1. Sömürge Statüsü 293
3.1.1.2. Sömürge Hükümeti 307
3.1.1.2.1. Dolaylı Yönetim 311
3.1.1.2.2. Doğrudan Yönetim Unsurları 314
3.1.1.2.2.1. Valilikler 322
3.1.1.2.2.2. Meclisler 328
3.1.1.2.2.3. Diğer Kurumlar ve Üst Düzey Görevliler 335
3.1.1.2.2.3.1. Yerel Yönetim Organları 335
3.1.1.2.2.3.2. Bürokratik Sınıflar 338
3.1.2. Sömürgelerin Metropolden İdaresi 340
3.1.2.1. İspanya 341
3.1.2.2. Portekiz 343
3.1.2.3. Britanya 345
3.1.2.4. Fransa 348
3.1.2.5. Belçika 349
3.1.2.6. Almanya 349
3.2. Sosyal, Kültürel ve Ekonomik Anlamda Egemenlik 350
3.2.1. Hâkim Irk İdeolojisi ve Egemenlik 350
3.2.1.1. Irka Dayalı Sosyal Düzen 352
3.2.1.2. Üstün Medeniyet Anlayışı ve Egemenlik İlişkisi 363
3.2.2. Sömürgelerde Üstün Hukuk 370
3.2.3. Kölecilik, Zorla Çalıştırma ve Kaynakların Sömürüsü 380
3.2.3.1. Yerli Emeği 383
3.2.3.2. Köle Emeği 389
3.3. Ara Değerlendirme ve Mukayese 394
-SONUÇ 413
-KAYNAKÇA 425
Yorumlar
İlk Yorumu Ekle