ÜÇÜNCÜ BASKIYA ÖNSÖZ

Bu kitap, bizlerin varlık sebebi olan sevgili öğrencilerimizin Deniz Ticareti Hukuku ders kitabı ihtiyacının karşılanması amacıyla hazırlanmıştır. Eserin yazımında basit ve anlaşılır bir dil kullanılmasına özen gösterilmiş, Türk Dili Kurumu Sözlüğü ve Yazım Kılavuzu esas alınmıştır. Sözcüklerin anlamları ve yazım şekli, bu Sözlük ve Kılavuz’a uygun olarak belirlenmiştir. Terim birliği açısından mümkün olduğu ölçüde resmî metinlerde kullanılan terimlerin seçilmesine gayret edilmiştir.

Hiçbir insan ve hiçbir çalışma kusursuz değildir. Hata yapılmadan doğruya ulaşılamaz; hata olmadan doğru anlaşılamaz. Hatalarımız bizi olgunlaştırır, bilimde ileriye götürür. Kusurlu ve eksik hâlimizi bilerek en güzele, en doğruya yönelme çabamız, bilimde yol almanın zevki ve yaşamın gayesi olsa gerektir.

Eserin yayıma hazır hâle getirilmesindeki yardımları için Yet-kin Yayınları sahibi Muharrem BAŞER Beyefendi ile dizgi çalışmalarını yürüten Buse Dilara DİRİM Hanımefendiye teşekkürlerimi sunarım.

Ankara, Ekim 2025

Prof. Dr. İsmail DEMİR

A.Ü. Hukuk Fakültesi

İKİNCİ BASKIYA ÖNSÖZ vii

KISALTMALAR xxxi

BİRİNCİ BÖLÜM – GİRİŞ

I. GENEL OLARAK 3

II. DENİZ TİCARETİ HUKUKU KAVRAMI 4

A. Deniz Ticareti Hukukunun Yerine Dair Görüşler 4

1. Deniz Hukukunun Bir Kolu Olduğu Görüşü 4

a. Deniz Hukuku Kavramı  4

b. Deniz Kamu Hukuku – Deniz Özel Hukuku 5

aa. Deniz Kamu Hukuku  5

i. Milletlerarası Deniz Hukuku 5

ii. Deniz İdare Hukuku 6

iii. Deniz Ceza Hukuku  6

iv. Deniz Usul ve Takip Hukuku 6

v. Deniz Sosyal Hukuku 7

vi. Deniz Ekonomi Hukuku 7

bb. Deniz Özel Hukuku 7

i. Genel Olarak 7

ii. Deniz Ticareti Hukuku 7

2. Seyrüsefer Hukukunun Bir Kolu Olduğu Görüşü 8

3. Ticaret Hukukunun Bir Kolu Olduğu Görüşü 8

B. Değerlendirme 9

III. DENİZ TİCARETİ HUKUKUNUN TARİHÇESİ 10

IV. DENİZ TİCARETİ HUKUKUNUN ÖZELLİKLERİ 12

A. Kendine Özgü Bir Hukuk Dalı Olması 12

1. Denizdeki Tehlikelerin Büyüklüğü 12

2. Deniz Ticaretine Ayrılan Sermayenin Büyüklüğü 13

3. Deniz Yoluyla Taşıma Tekniğindeki Gelişmeler 13

4. Deniz Kazaları ve Deniz Kirliliğinin Ağır Sonuçları 14

5. Deniz Ticaretinin Stratejik Bir Öneme Sahip Olması 15

B. Dinamik ve Hızlı Gelişen Bir Yapıya Sahip Olması 16

C. Milletlerarası Nitelik Taşıması 16

1. Milletlerarası Sözleşmelerin Kabulü 17

2. Hukukun Uyarlanması 17

3. Milletlerarası Örgütlerin Çalışmaları 18

a. Hükümetlerarası Örgütler 18

b. Hükümet Dışı Örgütler 19

V. DENİZ TİCARETİ HUKUKUNUN KAYNAKLARI 21

A. Milletlerarası Sözleşmeler 21

B. Kanunlar ve Kanun Hükmünde Kararnameler 27

1. Türk Ticaret Kanunu 27

2. Diğer Kanunlar ve Kanun Hükmünde Kararnameler 28

C. Tüzükler 29

D. Yönetmelikler 30

VI. TÜRK DENİZCİLİK İDARESİ 34

A. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı 34

B. Kıyı Emniyeti Genel Müdürlüğü 34

VII. MESLEK ÖRGÜTLERİ 35

A. Deniz Ticaret Odaları 35

B. Diğer Meslek Örgütleri 35

VIII. KABOTAJ HAKKI 36

A. Genel Olarak 36

B. Kabotaj Hakkının Kapsamı 37

1. Türk Bayraklı Gemiler 37

2. Türk Tabiiyetindeki Kişiler 37

a. Gemi ve Su Araçlarıyla Yürütülen Faaliyetler 37

b. Denizcilik Mesleklerine İlişkin Faaliyetler 38

3. Ticari veya Mesleki Amaç 38

C. İstisnalar 39

1. Kurtarma Hizmetleri 39

2. Petrol Arama ve Üretim Faaliyetleri 39

3. Ticari Olmayan veya Spor Amaçlı Su Ürünlerinin Çıkartılması 39

4. Deniz Turizmi Araçlarının Faaliyetleri 40

D. Tabiiyetin Belirlenmesi 40

E. Kabotaj Hakkının İhlali 41

IX. DEVLET TEKELİ 42

A. Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları İşletmesi Genel Müdürlüğü 42

B. Kıyı Emniyeti Genel Müdürlüğü 43 

İKİNCİ BÖLÜM – G E M İ

I. GEMİNİN TANIMI VE UNSURLARI 47

A. Genel Olarak 47

B. Tanım  48

C. Unsurlar 49

1. Araç 49

2. Suda Hareket Etmeyi Gerektiren Bir Amaca Tahsis Edilmesi 50

3. Yüzme Özelliğinin Olması 51

4. Pek Küçük Olmaması 52

5. Kendiliğinden Hareket Etmesi İmkânına Sahip Olmasının Gerekmemesi 52

II. GEMİ OLMA NİTELİĞİNİN KAZANILMASI 53

III. GEMİ OLMA NİTELİĞİNİN KAYBEDİLMESİ 54

A. Geminin Unsurlarından Birinin Geçici Olarak Kaybedilmesi 54

B. Gemi Niteliğini Kaybettiren Hâller 54

1. Kurtarılamayacak Şekilde Batma 54

2. Araç Niteliğinin Kaybı veya İmha 55

3. Tamir Kabul Etmez Hâle Gelme 55

4. Devamlı Olarak Suda Hareketi Gerektirmeyen Bir Amaca Tahsis Edilme 56

IV. GEMİNİN BÜTÜNLEYİCİ PARÇALARI VE EKLENTİLERİ 56

A. Asli Unsurlar  57

B. Geminin Bütünleyici Parçaları 57

C. Geminin Eklentileri 59

D. Sair Unsurlar 60

V. GEMİNİN HUKUKİ NİTELİĞİ 61

A. Geminin Taşınır Eşyadan Olması 61

B. Geminin Taşınmazlarla İlgili Hükümlere Tabi Olması 62

1. İcra ve İflas Kanunu Hükümleri  62

2. Türk Medeni Kanunu Hükümleri 62

VI. GEMİNİN TÜRLERİ 63

A. Ticaret Gemileri ve Ticaret Gemisi Olmayan Gemiler 63

B. Devlet Gemileri ve Özel Gemiler 65

C. Türk Gemileri ve Yabancı Gemiler 66

D. Deniz Gemileri ve İç Su Gemileri 67

E. Sicile Kayıtlı Gemiler ve Sicile Kayıtlı Olmayan Gemiler 67

F. Denize Elverişli Gemiler ve Denize Elverişsiz Gemiler 68

G. Yola Elverişli Gemiler ve Yola Elverişsiz Gemiler 69

H. Yüke Elverişli Gemiler ve Yüke Elverişsiz Gemiler 70

I. Tamir Kabul Etmez Gemiler ve Tamire Değmez Gemiler 71

İ. Diğer Türdeki Gemiler 71

VII. GEMİNİN KİMLİĞİ 72

A. Geminin Adı 72

B. Geminin Tanınma İşareti 73

C. IMO Gemi Kimlik Numarası 73

D. Geminin Tonajı 74

E. Geminin Sınıfı 76

1. Kavram 76

2. Sınıflandırma Belgesi 77

3. Sınıflandırma Kuruluşlarının Hukuki Sorumluluğu 79

a. Sözleşmeye Dayanan Sorumluluk 79

b. Sözleşme Dışı Sorumluluk 80

F. Geminin Bağlama Limanı 81

G. Geminin Tabiiyeti 82

1. Genel Olarak 82

2. Türk Ticaret Kanunu’na Göre Türk Bayrağı Çekme Hakkı 83

a. Gerçek Kişilere Ait Gemiler 83

b. Tüzel Kişilere Ait Gemiler 84

aa. Ticaret Şirketleri Dışındaki Tüzel Kişilere Ait Gemiler 84

bb. Ticaret Şirketlerine Ait Gemiler 84

i. Genel Kural 84

ii. Anonim ve Sermayesi Paylara Bölünmüş Komandit Şirketlere Ait Gemiler 85

c. Donatma İştirakine Ait Gemiler 86

d. Türk Bayrağı Çekme Hakkının İstisnaları 86

aa. Bir Türk Gemisinin Yabancı Bayrak Çekmesi 86

bb. Bir Yabancı Geminin Türk Bayrağı Çekmesi 87

e. Türk Bayrağı Çekme Hakkının Sona Ermesi 88

aa. Gemi Tasdiknamesi 88

bb. Bayrak Şahadetnamesi 89

cc. Muafiyet 90

3. Türk Uluslararası Gemi Sicili Kanunu’na Göre Bayrak Çekme Hakkı 91

4. Bağlama Kütüğü Uygulama Yönetmeliği’ne Göre Türk Bayrağı Çekme Hakkı 91

VIII. GEMİNİN BELGELERİ 92

A. Gemi Tasdiknamesi 92

B. Bayrak Şahadetnamesi 92

C. Denize Elverişlilik Belgesi 93

D. Liman Çıkış Belgesi 93

E. Tonilato Belgesi 93

F. Denizde Çatışmayı Önleme Yönetmeliği 93

G. Emniyet Belgeleri 94

H. Sıhhat Patentası 94

I. Yükleme Sınırı (Fribord) Belgesi 94

İ. Gemi Adamı Belgeleri 94

J. Manifesto 95

K. Gemi Jurnali 95

L. Sigorta veya Mali Güvence Belgeleri 96

IX. TÜRK TİCARET KANUNU’NUN DENİZ TİCARETİNE DAİR HÜKÜMLERİNİN UYGULANACAĞI GEMİLER 97

A. Ticaret Gemileri 97

B. Diğer Gemiler 97

1. Yatlar, Denizci Yetiştirme Gemileri Gibi Sadece Gezinti, Spor, Eğitim, Öğretim ve Bilim Amaçlarına Tahsis Edilmiş Gemiler 97

2. Münhasıran Bir Kamu Hizmetine Tahsis Edilen Devlet Gemileriyle Donanmaya Bağlı Harp Gemileri ve Yardımcı Gemiler 98

3. Yabancı Bir Devlet veya Onun Vatandaşları Adına Türkiye’de Yapılmakta Olan Gemiler 98

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM – TÜRK GEMİ SİCİLLERİ VE BAĞLAMA KÜTÜĞÜ

I. GENEL OLARAK 101

II. MİLLÎ GEMİ SİCİLİ 102

A. Teşkilat 102

B. Yetkili Sicil Müdürlüğü 103

C. Sicile Tescil Edilecek Gemiler 104

1. Tescili Caiz Gemiler 104

2. Tescili Zorunlu Gemiler 105

3. Tescili İsteğe Bağlı Gemiler 106

D. Sicile Tescili Caiz Olmayan Gemiler 106

E. Sicil İşlemleri ve İtiraz 106

1. Tescil 106

a. Geminin Tescili 106

b. Hukuki İlişkilerin Tescili 109

2. Değişiklikler 109

3. Silinme 110

a. Geminin Silinmesi 110

aa. İstem Üzerine Silinme 110

i. Tescili Zorunlu Gemiler 110

ii. Tescili İsteğe Bağlı Olan Gemiler 112

bb. Resen 112

i. Tescili Caiz Olmayan Bir Geminin Tescil Edilmiş Olması 112

ii. Geminin Kurtarılamayacak Şekilde Batması, Tamir Kabul Etmez Hâle Gelmesi ve Türk Bayrağı Çekme Hakkını Kaybettiğinin Bildirilmemesi 113

iii. Gemi Hakkında Yirmi Yıldan Beri İşlem Yapılmaması 114

iv. Türk Uluslararası Gemi Siciline Tescil 114

b. Gemiyle İlgili Muhtelif Kayıtların Silinmesi 114

aa. Maddi Olgularla İlgili Kayıtların Silinmesi 115

bb. Hukuki İlişkilere İlişkin Kayıtların Silinmesi 115

4. İtiraz 116

F. Sicil Kayıtlarının Hükümleri 116

1. Sicilin Açıklığı 116

2. Kayıtların Açıklayıcı ve Kurucu Etkisi 116

a. Açıklayıcı Kayıtlar 117

b. Kurucu Kayıtlar 117

3. Sicil Karineleri 117

4. Sicilin Düzeltilmesi, İtiraz ve Şerh 118

a. Sicilin Düzeltilmesi 118

b. İtiraz 119

c. Şerh 120

5. Sicile Güven İlkesi 121

a. Kavram 121

b. Şartları 122

aa. Belirli Ayni Hakların Kazanılması 122

bb. Belirli Hukuki İşlemlerin Yapılması 123

i. Bir Hukuki İşlem İle Gemi Üzerindeki Ayni Hakların İktisabı 123

ii. Sicilde Lehine Bir Hak Tescil Edilmiş Bir Kişiye Bu Hakkı Sebebiyle Bir Edimde Bulunulması 124

iii. Sicilde Lehine Bir Hak Tescil Edilmiş Kişinin Üçüncü Bir Kişi ile Sicile Kayıtlı Bir Hak Üzerinde Bir Tasarruf İşlemi Yapması 125

cc. İktisap Edenin İyi Niyetli Olması 125

c. Hükümleri 126

aa. Haklar Bakımından 126

bb. Tasarruf Sınırlandırmaları Bakımından 127

cc. İtirazlar ve Şerhler Bakımından 127

6. Zamanaşımına İlişkin Hükümlerin Uygulanmaması 127

G. Devletin Sorumluluğu 128

III. YAPI HÂLİNDEKİ GEMİLERE ÖZGÜ SİCİL 129

A. Mahiyeti ve Önemi 129

B. Yetkili Sicil Müdürlüğü 129

C. Tescil Şartları ve Usulü 130

D. Tescilin Hükümleri 131

E. Sicil İşlemleri 132

1. Tescil 132

2. Değişiklikler 132

3. Silinme 133

IV. TÜRK ULUSLARARASI GEMİ SİCİLİ 134

A. Amaç ve Kuruluş 134

B. Hukuki Mahiyeti 135

C. Tescil Şartları 135

1. Malike İlişkin Şartlar 136

2. Gemilere İlişkin Şartlar 136

D. Tescil Usulü 138

E. Tescilin Hükümleri 138

1. Türk Bayrağı Çekme 138

2. Yabancı Gemi Adamı Çalıştırma 139

3. Yurt Dışında Sigorta Yaptırılması 140

4. Kayıt ve Yıllık Tonaj Harcı Ödenmesi 140

5. Mali Teşvikler ve İstisnalar 141

F. Sicil İşlemleri 142

G. Geminin Sicilden Silinmesi 143

1. İstem Üzerine 143

2. Resen 144

V. BAĞLAMA KÜTÜĞÜ 145

A. Amaç ve Kuruluş 145

B. Hukuki Mahiyeti 147

C. Teşkilat 148

D. Kayıt Şartları 148

E. Kayıt Usulü 150

F. Resen Kayıt 151

G. Kaydın Hükümleri 151

1. Bağlama Kütüğünün Açıklığı 151

2. Türk Bayrağı Çekme 151

3. Bağlama Kütüğü Ruhsatnamesinin Düzenlenmesi 152

4. Mülkiyetin Devri 152

H. Kütük İşlemleri 153

1. Genel Olarak 153

2. Gemi, Deniz ve İç Su Aracının Silinmesi 154

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM – GEMİ ÜZERİNDEKİ AYNİ HAKLAR

I. GENEL OLARAK .157

II. GEMİ MÜLKİYETİ 158

A. Gemi Mülkiyetinin İktisabı 159

1. Kamu Hukuku Kurallarına Göre İktisap 159

a. Zapt ve Müsadere 159

aa. Denizde Zapt ve Müsadare Kanununa Göre 159

bb. Türk Ceza Kanunu’na Göre 159

cc. Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu’na Göre 160

b. İstimval 160

c. Cebrî İcra 160

2. Özel Hukuk Kurallarına Göre İktisap 161

a. Sicile Kayıtlı Olmayan Gemi, Gemi Payı ve İştirak Payı 161

b. Sicile Kayıtlı Gemi 162

aa. Aslen İktisap 162

i. Sahiplenme 162

ii. Olağan Zamanaşımı 163

iii. Olağanüstü Zamanaşımı 163

bb. Devren İktisap 165

i. Şartları 165

ii. İstisna 167

iii. Devrin Kapsamı 167

c. Sicile Kayıtlı Gemi Payı ve İştirak Payı 167

aa. Aslen İktisap167

i. Genel Olarak 167

ii. İştirak Payının Bırakılması 168

bb. Devren İktisap 169

d. Yapı Hâlinde bulunan Gemiler ve Yapı Payları Üzerindeki Mülkiyet 170

aa. Yapı Siciline Kayıtlı Olmayan Yapılar ve Yapı Payları 170

bb. Yapı Siciline Kayıtlı Yapılar ve Yapı Payları 170

B. Gemi Mülkiyetinin Kaybedilmesi 170

1. Kamu Hukuku Kurallarına Göre Kaybetme 170

a. Zapt ve Müsadere 170

b. İstimval171

c. Cebrî İcra 171

2. Özel Hukuk Kurallarına Göre Kaybetme 171

a. Sicile Kayıtlı Olmayan Gemi, Gemi Payı ve İştirak Payı 171

b. Sicile Kayıtlı Gemi 171

aa. Geminin Zıyaı 171

bb. Terk 172

cc. Zamanaşımı 172

c. Sicile Kayıtlı Gemi Payı ve İştirak Payı 173

d. Yapı Hâlinde Bulunan Gemiler ve Yapı Payları Üzerindeki Mülkiyet 173

III. GEMİ REHNİ 173

A. Sicile Kayıtlı Olmayan Gemiler 173

1. Kural 173

2. İştirak Payının Rehni 174

3. Gemi Alacaklısı Hakkının Doğması 175

B. Sicile Kayıtlı Gemiler ve Yapılar 175

1. Gemi İpoteği 175

a. Genel Olarak  175

b. Tanımı ve Mahiyeti 176

c. İpoteğin Kurulması 178

aa. İpotek Sözleşmesi 178

bb. Tescil 178

d. İpoteğin Türleri 180

aa. Birlikte Gemi İpoteği 180

bb. Üst Sınır İpoteği 181

cc. Yabancı Para Üzerine İpotek 182

dd. Sabit Kıymetli İpotek 182

ee. Kıymetli Evraka Bağlı Alacak İçin Kurulan İpotek 182

e. İpoteğin Temin Ettiği Alacaklar 183

aa. Anapara 183

bb. Takip Giderleri ve Gecikme Faizi 184

cc. Sözleşme Faizi 184

dd. Zorunlu Masraflar ve Sigorta Primi 184

f. İpoteğin Kapsamı 185

aa. Gemi 185

bb. Kira Bedeli 186

cc. Kamulaştırma Bedeli 186

dd. Tazminat Alacakları 187

ee. Sigorta Tazminatı 187

i. Genel Olarak 187

ii. Sigorta Tazminatının Gemi Malikine Ödenmesi 188

g. İpotekli Alacaklının Sigorta Güvencesini Sürdürme İmkânı 189

h. Sigortacının Tazminat Borcundan Kurtulması 191

i. Gemi İpoteğinin Sigortacıya İntikali 192

ii. İpoteğin Derecesi 193

j. İpoteğin Değiştirilmesi 194

aa. İpoteğin Derecesinin Değiştirilmesi 194

bb. İpoteğin İçeriğinin Değiştirilmesi 194

cc. İpoteğin Teminat Altına Aldığı Alacağın Değiştirilmesi 195

k. İpoteğin Devri 195

l. İpoteğin Hükümleri 196

aa. Alacağın Muaccel Olmasından Önce 196

i. İpoteğin Sağladığı Teminatın Tehlikeye Düşmesi 196

ii. İpoteğin Sağladığı Teminatın Tehlikeye Düşme İhtimali 197

iii. Malikin İpotekli Alacaklıya Karşı İleri Sürebileceği Def’iler 197

iv. Malikin İpotekli Alacaklıya Bildirimde Bulunması 198

bb. Alacağın Muaccel Olmasından Sonra 198

i. Alacaklının İpoteğin Paraya Çevrilmesini İstemesi 198

ii. Gemi Malikinin Borcu Ödeme Hakkı 199

m. İpoteğin Sona Ermesi 199

aa. Alacağın Sona Ermesi 199

bb. Alacaklı ve Malik Sıfatlarının Aynı Kişide Birleşmesi 200

cc. İpotekli Alacaklı ve Malikin Anlaşması 200

dd. Alacaklının Feragati 200

ee. İpoteğin Süresinin Dolması 201

ff. Alacaklının Gemi Malikine Karşı Sahip Olduğu İstem Hakkının Zamanaşımına Uğraması 201

gg. Mahkeme Kararı 201

i. Gemi Siciline Son Kayıt Tarihinden İtibaren On Yıllık Sürenin Geçmesi 201

ii. Gemi Siciline Son Kayıt Tarihinden İtibaren On Yıllık Sürenin Geçmemesi 202

hh. Geminin Müsadere Edilmesi 202

ıı. Cebrî İcra 202

ii. Geminin Sicilden Silinmesi 202

2. Yapı İpoteği 203

a. Konusu 203

b. Kuruluşu 203

c. Kapsamı 203

d. Yapının Tamamlanması 204

e. Uygulanacak Hükümler 204

3. Tersane Sahibinin İpotek Hakkı 205

a. Hukuki Mahiyeti 205

b. Şartları 205

aa. Tersane Sahibinin Geminin Yapımı ve Onarımından Doğan Bir Alacağı Mevcut Olmalıdır 206

bb. Tersane Sahibi İşi Kısmen veya Tamamen Yapmış Olmalıdır 207

cc. Alacak Malik Tarafından Kabul Edilmiş veya Mahkeme Kararına Bağlanmış Olmalıdır 207

dd. Malik Alacaklıya Yeterli Güvence Göstermemiş Olmalıdır 207

ee. Üç Ay İçinde İstemde Bulunulmalıdır 208

c. Tescil 208

d. Sırası 209

e. Önceliği 209

C. Gemi Alacaklısı Hakkı 210

1. Genel Olarak 210

2. Kavram 211

3. Gemi Alacakları 213

a. Gemi Adamları Hakları 213

b. Can Kaybı veya Diğer Bedensel Zararlar 213

c. Kurtarma Ücreti 214

d. Geçiş, Karantina ve Kılavuzluk Ücretleri 214

e. Geminin İşletilmesinin Sebep Olduğu Maddi Zıya veya Hasarlar 215

f. Müşterek Avarya Garame Payı Alacakları 215

4. Gemi Alacaklısı Hakkı Vermeyen Alacaklar 216

5. Kapsamı 217

6. Temin Ettiği Alacaklar 218

7. Önceliği 218

8. Sırası  219

9. Düşmesi 220

a. Müşterek Avarya Garame Payı Alacağı Dışındaki Gemi Alacakları 220

b. Müşterek Avarya Garame Payı Alacağı 221

10. Zamanaşımı 222

IV. İNTİFA HAKKI 222

A. Kurulması 222

B. Taşınmazlara Dair Hükümlerin Uygulanması 223

BEŞİNCİ BÖLÜM – DONATAN, GEMİ İŞLETME MÜTEAHHİDİ VE DONATMA İŞTİRAKİ

I. DONATAN 227

II. GEMİ İŞLETME MÜTEAHHİDİ 228

A. Kavram 228

B. Hukuki Durumu 229

1. İç İlişki 229

2. Dış İlişki 229

III. DONATMA İŞTİRAKİ 231

A. Kavram 231

B. Kurulması 233

C. İştirak Payı 233

D. İştirakin Yönetim ve Temsili 234

E. Gemi Müdürü 234

1. Atanması ve Görevden Alınması 234

2. Temsil Yetkisi 235

3. Yönetim Yetkisi 235

4. Yükümlülükleri 236

F. Paydaş Donatanların Hakları ve Borçları 236

1. İştirak Payı Üzerinde Tasarruf 236

2. İştirakten Ayrılma 237

3. Kazanca ve Zarara Katılma 238

4. Giderlere Katılma 238

5. İştirakin Borçlarından Sorumluluk 239

G. İştirakin Sona Ermesi 240

1. Sona Erme Sebepleri 240

a. Geminin Zayi Olması 240

b. Gemi Paylarının Bir Kişinin Elinde Birleşmesi 240

c. Geminin Suda Menfaat Sağlama Amacıyla Kullanılmasından Vazgeçilmesi 240

d. İştirakin İflası 241

e. Fesih Kararı 241

f. Haklı Sebeple Fesih 241

2. Tasfiye 241

IV. DONATANIN SORUMLULUĞU 242

A. Gemi Adamları ve Kılavuzların Fiillerinden Sorumluluk 242

1. Sorumluluğun Şartları 242

a. Gemi Adamı veya Kılavuzun Hukuka Aykırı Bir Fiili Zarara Yol Açmalıdır 242

b. Gemi Adamı veya Kılavuz Görevini Yerine Getirirken Bir Zarara Yol Açmalıdır 244

c. Üçüncü Bir Kişi Zarar Görmüş Olmalıdır 244

d. Gemi Adamı veya Kılavuz Kusurlu Olmalıdır 245

e. Gemi Adamı veya Kılavuzun Fiili ile Zarar Arasında Uygun Nedensellik Bağı Bulunmalıdır 245

2. Yükle İlgililere Karşı Sorumluluk 245

3. Yolculara Karşı Sorumluluk 246

4. Sorumluluğun Mahiyeti 246

B. Donatanın Adam Çalıştıran Olarak Sorumluluğu 247

C. Donatanın Sorumluluğunu Sınırlandırılması 248

ALTINCI BÖLÜM – KAPTAN

I. GENEL OLARAK 253

II. KAPTANIN GÖREVLERİ 254

A. Borda Evrakını Gemide Bulundurma 254

B. Geminin Denize ve Yola Elverişli Olmasına Dikkat Etme 254

C. Geminin Yüklemeye ve Boşaltmaya Elverişli Olmasına Dikkat Etme 255

D. Yabancı Mevzuata Uyma 255

E. Yola Çıkma 255

F. Gemide Hazır Bulunma 256

G. Gemi Jurnalinin Tutulmasını Gözetme 256

H. Deniz Raporu Düzenlenmesini İsteme  256

III. KAPTANIN KANUNİ TEMSİL YETKİSİ 257

A. Donatanı Temsil Yetkisi 258

1. Genel Olarak 258

2. Gemi Bağlama Limanında İken 258

3. Gemi Bağlama Limanı Dışında İken 258

a. Kural 258

b. Kredi İşlemleri 259

c. Kambiyo Taahhüdünde Bulunma 259

4. Temsil Yetkisinin Kaldırılması veya Sınırlandırılması 259

5. Kaptanın Vekâletsiz İş Görmesi 260

B. Taşıyanı Temsil Yetkisi 260

C. Yükle İlgilileri Temsil Yetkisi  260

1. Yükle İlgililerin Menfaatlerini Koruma Yükümlülüğü 260

2. Eşya Üzerinde Tasarruf Yetkisi 261

IV. KAPTANIN SORUMLULUĞU  262

YEDİNCİ BÖLÜM – SORUMLULUĞUN SINIRLANMASI

I. GENEL OLARAK 267

II. SORUMLULUĞUN SINIRLANMASINDA UYGULANAN SİSTEMLER 268

A. Terk Sistemi 268

B. Geminin Değerine Göre Sınırlama 268

C. Sınırlı Ayni Sorumluluk 268

D. Geminin Tonajıyla Sorumluluk  269

III. DENİZ ALACAKLARINA KARŞI SORUMLULUĞUN SINIRLANMASI 269

A. Genel Olarak 269

B. Sorumluluğun Sınırlanmasında Uygulanacak Kural 271

C. 1976 Sınırlama Sözleşmesi’nin Uygulanma Şartı 272

D. Uygulama Kapsamındaki Gemiler 273

1. Deniz Gemileri 273

2. Uygulama Kapsamının Genişletilmesi 274

a. İç Su Gemileri 274

b. Üçyüz Tonilatodan Küçük Gemiler 274

c. Sondaj Gemileri 274

E. Uygulama Kapsamı Dışındaki Gemiler 275

F. Sorumluluğu Sınırlama Hakkına Sahip Olan Kişiler 275

1. Gemi Malikleri  275

2. Kurtaranlar 276

3. Gemi Maliki ve Kurtaranın Fiil, İhmal ve Kusurundan Sorumlu Olduğu Kişiler 277

4. Sorumluluk Sigortacıları 277

G. Sorumluluğun Sınırlanabileceği Alacaklar 277

1. Ölüm, Yaralanma ve Eşya Zararından Doğan Alacaklar 277

2. Gecikmeden İleri Gelen Zararlardan Doğan Alacaklar 277

3. Sözleşmeden Doğmayan Alacaklar 278

4. Batıkların veya Enkazın Kaldırılmasından Doğan Alacaklar 278

5. Yükün İmhasından Doğan Alacaklar 278

6. Zararın Önlenmesi veya Azaltılması İçin Alınan Tedbirlerin Yol Açtığı Zararlardan Doğan Alacaklar 279

H. Sınırlamaya Tabi Alacağın Hukuki Sebebi, Rücuen veya Tazminat İçin İleri Sürülmesi 279

I. Sorumluluğun Sınırlanamayacağı Alacaklar 280

1. Kurtarma ve Özel Tazminat Alacakları 280

2. Müşterek Avarya Garame Payı Alacakları 280

3. Petrol Kirliliğinin Sebep Olduğu Zararlardan Doğan Alacaklar 280

4. Nükleer Zararlardan Doğan Alacaklar 281

5. Gemi Maliki ve Kurtaranın Çalışanlarının Alacakları 281

6. Yargılama ve Takip Giderleri 281

İ. Sorumluluğu Sınırlama Hakkının Kaybedilmesi 282

1. Sorumlu Kişinin Fiil veya İhmalinin Zarara Yol Açması282

2. Sorumlu Kişinin Kastı veya Pervasızca Davranışı 283

J. Sorumluluk Sınırları  283

1. Genel Sorumluluk Sınırları 284

a. Genel Olarak 284

b. Ölüm veya Yaralanmadan İleri Gelen Alacaklar  284

c. Diğer Bütün Alacaklar 285

2. Yolcu Alacakları İçin Sorumluluk Sınırları 285

3. Kurtaranların Sorumluluk Sınırı 285

4. Üçyüz Tonilatodan Küçük Gemiler İçin Sorumluluk Sınırı 286

5. Sondaj Gemileri İçin Sorumluluk Sınırı 286

6. Kılavuzlar İçin Sorumluluk Sınırı 286

K. Sorumluluğu Sınırlama Hakkının Kullanılması 287

1. Sorumlu Kişinin Fon Tesis Etmemesi 287

2. Sorumlu Kişinin Fon Tesis Etmesi 288

a. Genel Olarak 288

b. Fon Tesis Edebilecek Kişiler 289

c. Fonun Tesis Edileceği Yer  289

d. Fon Miktarının Tespiti 290

e. Fon Tesis Edilmesinin Sonuçları 291

aa. Taleplerin Fona Yöneltilmesi 291

bb. Fonun Sınırlı Sorumluluğa Tabi Alacaklar İçin Kullanılması 291

cc. Hacizli Gemi veya Diğer Eşya ile Teminatın Serbest Bırakılması 292

3. Fonun veya Sınırlı Sorumluluk Tutarının Paylaştırılması 293

a. Orantılı Paylaştırma Kuralı 293

b. Öncelik Hakkı 294

c. Halefiyet 295

IV. PETROL KİRLİLİĞİNDEN DOĞAN SORUMLULUĞUN SINIRLANMASI 296

A. Genel Olarak  296

B. Petrol Kirliliği Zararına İlişkin Hükümlerin Uygulanması 297

1. Kural 297

2. 1992 Hukuki Sorumluluk Sözleşmesi’nin Uygulama Alanının Genişletilmesi 298

a. Kişi Bakımından 298

b. Yer Bakımından 298

c. Sigorta Bakımından 299

d. Fonun Bağımsızlığı 299

3. Yabancı Hukukun Uygulanması 300

4. Kılavuzlar İçin Sorumluluk Sınırı  300

5. Kişisel Sorumlulukta Fon Kurulması 300

6. Sorumluluğu Sınırlama Hakkını Kaldıran Kusur 301

7. Kanuni Halefiyet 302

8. Alacakların Teminatı ve Diğer Alacaklılar 302

9. Faiz 303

10. Davalara İlişkin Usul Hükümleri 303

a. Görevli ve Yetkili Mahkeme 303

b. Davanın İhbarı ve Davaya Müdahale 304

c. Yargılama ve Takip Giderleri 304

SEKİZİNCİ BÖLÜM – DENİZ TİCARETİ SÖZLEŞMELERİ

I. GENEL OLARAK 307

II. GEMİ KİRA SÖZLEŞMELERİ 307

A. Genel Olarak 307

B. Tanım 308

C. Türleri 309

1. Çıplak Gemi Kira Sözleşmesi 309

2. Donatılmış Gemi Kira Sözleşmesi 309

D. Kurulması 311

E. Alt Gemi Kira Sözleşmesi 311

F. Gemi Siciline Şerh 312

G. Kiraya Verenin Borçları 313

1. Gemiyi Teslim Etmek 313

2. Geminin Ayıplarından Doğan İstemleri Karşılamak 314

3. Gemiye İlişkin Vergi ve Benzeri Mali Yükümlülükler ile Yan Giderlere Katlanmak 314

4. Donatılmış Gemi Kiralarında Gemi Adamlarının Çalıştırılmasından Kaynaklanan Borç ve Yükümlülüklere Katlanmak 314

H. Kiracının Borçları 315

1. Gemiyi Teslim Almak 315

2. Kira Bedelini Ödemek 315

3. Gemiyi Sözleşmeye Uygun ve Özenle Kullanmak 316

4. Geminin Olağan Bakım ve İşletme Giderlerini Karşılamak 316

5. Geminin Kullanılmasından Kaynaklanan İstemleri Karşılamak 316

6. Sigorta Yaptırmak 317

7. Gemiyi, Malzeme ve Teçhizatı İade Etmek 317

I. Zamanaşımı 318

III. ZAMAN ÇARTERİ SÖZLEŞMESİ 318

A. Tanımı 318

B. Kurulması 319

C. Hukuki Mahiyeti 319

D. Tahsis Edenin Borçları 321

1. Gemiyi Donatmak ve Teknik Yönetimi Üstlenmek 321

2. Geminin Ticari Yönetimini Tahsis Olunana Bırakmak 322

E. Tahsis Olunanın Borçları 322

1. Geminin Ticari Yönetimini Devralmak 322

2. Tahsis Edenin Zararını Tazmin Etmek 323

3. Giderleri Ödemek 323

4. Tahsis Ücretini Ödemek  323

5. Gemiyi İade Etmek 324

F. Zamanaşımı324

IV. NAVLUN SÖZLEŞMESİ 325

A. Genel Olarak 325

B. Tanımı 326

C. Unsurları 326

1. Eşya Taşımanın Üstlenilmesi 326

2. Taşımanın Denizde Yapılması 327

3. Taşımanın Navlun Karşılığında Yapılması 328

D. Kurulması 328

E. Sözleşmenin Tarafları ve Yükle İlgili Kişiler 329

1. Taşıyan 329

2. Taşıtan 329

3. Fiilî Taşıyan 329

4. Yükleten 330

5. Gönderilen 331

F. Hukuki Mahiyeti 332

G. Türleri 332

1. Yolculuk Çarteri Sözleşmesi 332

2. Kırkambar Sözleşmesi 333

3. Asıl Navlun Sözleşmesi – Alt Navlun Sözleşmesi 334

H. Sözleşmenin Yerine Getirilmesi 335

1. Yolculuğa Hazırlık 335

a. Taşımayı Yapacak Gemi 335

b. Geminin Denize, Yola ve Yüke Elverişli Olması 337

c. Geminin Yükleme Limanına Getirilmesi 337

2. Yükleme 338

a. Yükleme Yeri 338

b. Yükleme Giderleri 338

c. Yüklenecek Eşya 339

aa. Başka Eşya Yüklenmesi339

bb. Taşıyana Doğru Bildirimde Bulunulması 340

cc. Belgelerin Verilmesi 342

d. Eşyanın Başka Gemiye Yüklenmemesi ve Aktarılmaması 342

e. Eşyanın Güverteye Konmaması 342

f. Bekleme Süreleri 343

aa. Yolculuk Çarteri Sözleşmeleri 343

i. Yükleme (Starya) Süresi 343

ii. Sürastarya Süresi 345

iii. Bekleme Sürelerinin Hesaplanması 346

iv. Hızlandırma Primi 348

v. Yolculuk Başlamadan Önce Sözleşmenin Feshi 348

vi. Yüklemenin Hiç Yapılmaması veya Eksik Yapılması 349

bb. Kırkambar Sözleşmeleri 350

3. Yolculuk 350

4. Boşaltma  351

a. Boşaltma Yeri 351

b. Boşaltma Giderleri 351

c. Bekleme Süreleri 351

aa. Yolculuk Çarteri Sözleşmeleri 352

i. Boşaltma Süresi (Starya) 352

ii. Sürastarya Süresi 353

iii. Bekleme Sürelerinin Hesaplanması 354

iv. Hızlandırma Primi 355

v. Boşaltmanın Hiç Yapılmaması veya Süresinde Yapılmaması 355

vi. Kısmi Çarter Sözleşmeleri 356

bb. Kırkambar Sözleşmeleri 356

5. Teslim 356

I. Denizde Taşıma Senetleri 357

1. Konişmento 357

a. Tanımı 357

b. Hukuki Mahiyeti 357

c. Türleri 358

aa. Tesellüm Konişmentosu 358

bb. Yükleme Konişmentosu 358

d. Düzenlenmesi 359

e. İçeriği 360

aa. Eşyanın Cinsi, İşaretleri ve Miktarı 360

bb. Eşyanın Haricen Belli Olan Hâl ve Durumu 360

cc. Taşıyanın Adı ve Soyadı veya Ticaret Unvanı ve İşletme Merkezi 361

dd. Kaptanın Adı ve Soyadı 361

ee. Geminin Adı ve Tabiiyeti 361

ff. Yükletenin Adı ve Soyadı veya Ticaret Unvanı 361

gg. Gönderilenin Adı ve Soyadı veya Ticaret Unvanı 362

hh. Yükleme Limanı ve Taşıyanın Eşyayı Yükleme Limanında Teslim Aldığı Tarih 362

ıı. Boşaltma Limanı veya Buna İlişkin Talimat Alınacak Yer 362

ii. Düzenleme Yeri ve Tarihi 362

jj. Taşıyan veya Temsilcisinin İmzası 363

kk. Navlunun Gönderilen Tarafından Ödeneceğine Dair Kayıtlar ve Ödenecekse Miktarı 363

ll. Eşyanın Boşaltma Limanında Teslim Olunacağı Tarih ve Süre 363

mm. Sorumluluk Sınırlarını Genişleten Şartlar 363

nn. Diğer kayıtlar 363

f. İşlevleri 364

aa. Taşıyanı Belirleme 364

bb. Hukuki İlişkiyi Belirleme 365

cc. Eşyayı İspat 366

dd. Eşyayı Temsil 369

ee. Eşyanın Meşru Hamile Teslimi 370

2. Deniz Yük Senedi 372

İ. Taşıyanın Sorumluluğu 373

1. Genel Olarak 373

2. Taşıyanın Sorumluluğuna İlişkin Düzenlemeler 374

a. Milletlerarası Sözleşme Hükümleri 374

aa. Lahey Kuralları 374

bb. Visby Kuralları 374

cc. Özel Çekme Hakkı Protokolü 376

dd. Hamburg Kuralları  376

ee. Rotterdam Kuralları 377

b. Türk Ticaret Kanunu Hükümleri 377

3. Sorumluluk Hâlleri 378

a. Eşyanın Zıyaı veya Hasarı ya da Geç Tesliminden Sorumluluk 378

aa. Sorumluluğun Şartları 378

i. Taşıyan Özen Borcuna Aykırı Davranmalıdır 378

ii. Eşya Zayi Olmalı veya Hasara Uğramalı ya da Geç Teslim Edilmiş Olmalıdır 379

iii. Eşyanın Zıyaı, Hasarı ve Geç Teslimi Eşya Taşıyanın Hâkimiyetinde İken Meydana Gelmelidir 380

iv. Taşıyan Kusurlu Olmalıdır 380

bb. Mutlak Sorumsuzluk Hâlleri 382

i. Teknik Kusur 382

ii. Yangın 384

iii. Kurtarma 385

iv. Yükletenin Eşyanın Cinsini veya Değerini Kasten Gerçeğe Aykırı Bildirmesi 385

cc. Muhtemel Sorumsuzluk Hâlleri 386

b. Geminin Başlangıçta Denize, Yola ve Yüke Elverişli Olmamasından Sorumluluk 387

4. Eşyanın İncelenmesi 388

5. Zararın Bildirilmesi 389

6. İnceleme ve Bildirim Yükümlülüğünün Yerine Getirilmemesi 390

7. Fiilî Taşıyanın Sorumluluğu 391

a. Genel Olarak 391

b. Sorumluluk Esasları 391

c. Sorumsuzluk Anlaşması 393

8. Sorumluluğun Sınırlandırılması 394

a. Sorumluluğun Sınırlandırılması Hakkının Kullanılması 394

aa. Eşyanın Zıyaı ve Hasarı Durumunda 394

bb. Eşyanın Geç Teslimi Durumunda 396

cc. Eşyanın Zıya ve Hasarı ile Geç Teslimin Birlikte Olması Durumunda 396

b. Sorumluluğu Sınırlandırma Hakkının Kaybı 396

9. Sözleşme Dışı İstemlerde Uygulama 397

10. Dava Açma Süreleri 398

a. Hak Düşürücü Süre 398

b. Zamanaşımı Süresi 399

11. Emredici Hükümler ve İstisnaları 399

a. Emredici Hükümler 399

b. İstisnalar 400

aa. Canlı Hayvan Taşıması 401

bb. Eşyanın Güvertede Taşınması 401

cc. Mutat Ticari Taşıma İşlerinden Olmayan Taşımalar 401

dd. Taşıyanın Eşyanın Yüklenmesinden Önce ve Boşaltılmasından Sonraki Yükümlülükleri 402

ee. Konişmentoya Müşterek Avaryaya İlişkin Konulan Kayıtlar 402

ff. Yolculuk Çarteri Sözleşmesi 402

J. Taşıyanın Hakları 402

1. Navlunu İsteme Hakkı 403

a. Navlunun Belirlenmesi 403

b. Navlunun Borçlusu 404

c. Navlunun Ödenmesi 405

d. Eşyanın Zayi Olmasının Navluna Etkisi 405

2. Hapis Hakkı  406

V. DENİZ YOLUYLA YOLCU TAŞIMA SÖZLEŞMESİ 407

A. Genel Olarak  407

B. Tanımı 408

C. Unsurları 409

1. Yolcunun veya Yolcu ve Bagajının Taşınmasının Taahhüt Edilmesi 409

2. Taşımanın Deniz Yoluyla Yapılması 409

3. Ücretin Zorunlu Bir Unsur Olmaması 409

D. Kurulması 410

E. Sözleşmenin Tarafları ve İlgili Kişiler 410

1. Taşıyan 410

2. Fiilî Taşıyan 411

3. Yolcu 411

F. Bagaj 412

1. Kavram 412

2. Kabin Bagajı  413

3. Kabin Bagajı Dışındaki Bagaj 413

4. Değerli Eşya 414

G. Hukuki Mahiyeti 414

H. Taşıyanın Borçları 415

1. Yolcuyu Sağ ve Salim Taşımak  415

2. Yolcu Bagajını Emniyetle Taşımak ve Teslim Etmek 416

3. Sorumluluk Sigortası Yaptırmak 417

4. Taşımayı Süresinde Tamamlamak 418

5. Diğer Edimleri Yerine Getirmek 418

I. Yolcunun Borç ve Yükümlülükleri 418

1. Taşıma Ücretini Ödemek 418

2. Gemiye Zamanında Gelmek 419

3. Bagaj Hakkında Doğru Bilgi Vermek 419

4. Gemi Düzenine Uymak 420

İ. Taşıyanın Sorumluluğu 420

1. Genel Olarak 420

2. Gemi Kazasından Sorumluluk 423

a. Gemi Kazası Kavramı 423

b. Yolcunun Ölümü veya Yaralanması 423

c. Bagajın Zayi Olması veya Hasarı 424

d. Değerli Eşyanın Zayi Olması veya Hasarı 425

3. Gemi Kazası Dışındaki Olaylardan Sorumluluk 426

a. Gemi Kazası Dışındaki Olaylar 426

b. Yolcunun Ölümü veya Yaralanması 426

c. Bagajın Zayi Olması veya Hasarı 427

d. Değerli Eşyanın Zayi Olması veya Hasarı 427

4. Taşımanın Fiilî Taşıyan Tarafından Gerçekleştirilmesi  427

5. Birlikte Kusur 428

6. İstemlerin Birleşmesi  429

7. Sorumluluğu Sınırlandırma Hakkının Kaybı 429

J. Zamanaşımı 430

K. Emredici Hükümler 430

-KAYNAKÇA 433