On yıl önce bende Türkiye Seyahat Acenteleri Birliği’nin (TÜRSAB) dergisi için Türk gezginlerinin gezileri üzerine yazılar istendiğinde, birkaç yazarı ve eserini incelemiştim.

Konya ilgi, çok sayıda gezi kitabı edinmekle, ardından da geniş bir gezi edebiyatı seçkisi hazırlığına girişmekle sürdü. Az sayıda basılmış, artık kolay kolay rastlanmayan eski harfli kitapları sağlamakta, güçlüklerle karşılaştım. Sorun, sahaf dostlarımın ilgi ve yardımlarıyla çözüldü. Bu arada, bibliyografyalara girmemiş ilginç kitaplarla da karşılaştım.

Başlangıçta seçkiyi daha geniş kapsamlı tutmayı düşünmüş, yüz yazarlık (ya da kitaplık) bir liste düzenlemiştim. Kitabın hacmini artıracağını gözönüne alarak kitap-yazar sayısını neredeyse yan yarıya azalttım. Ama bu, kitabın bütünlüğünü zedelemedi:

Kitapta her dönemden ve başlıca yazarlardan örnekler yer alıyor; bu da sanırım gezi edebiyatımızın başlangıçtan günümüze ulaşan çizgisini gözler önüne seriyor.

Bugüne kadar konuyla ilgili ilk ve tek kaynak, Türk Dili dergisinin Mart 1973’te yayımlanan “Gezi Özel Sayısı”ydı. Orada kimi gazete ve yazılarına, hatta mektuplardaki gezi izlenimlerine yer veriliyordu. Elinizdeki seçkide ise, yazarlar ve kitaplar temel alınıyor; başka bir deyişle, gezi kitabı yayımlamış yazarlardan, doğrudan doğruya onların kitaplarından alıntı yapılıyor ve günümüz yazarlarına kadar geliniyor. Ayrıca, “Giriş”te açıklandığı üzere, gezilerin “edebi” anlatımına önem veriliyor. “Yedi Deniz Beş Bucak”ı Türk gezginlerinin gözüyle yansıtan bu çalışmanın, aynı zamanda oldukça geniş kapsamlı bir Türk gezi edebiyatı seçkisi niteliği taşıdığı söylenebilir.

Kitabın hazırlanma aşamasında benim emeğim var, sahaf dostlarımın katkıları var. Yayımlanma aşamasında emeği geçenler ise pek çok:

Kitabın yayınlanmasını sağlayan Toprakbank üst yönetimine, Genel Müdür Sayın Veysel Bilen’e kitapla bizzat ilgilenen Genel Müdür Yardımcısı, değerli aydın İsmail Kulacaoğlu’na ve öteki yetkililerine; Creative Yayıncılık’tan eski dostum Şeref Özgencil ile yayın koordinatörü Serpil Teoman’a ve şirketin emeği geçen tüm çalışanlarına; kitabın dizgisini yapan Maraton Dizgievi’ndeki arkadaşlarıma; eserin resimlenmesini üstlenen arkadaşım Kemal Özdemir’e; baskı ve cilt işlemlerine emeği geçen herkese teşekkür ediyorum.

Bu önsöz yazıldığı sırada Sayın Dara Çolakoğlu ile Harika Erler Ahmet, harıl harıl ve özenle ingilizceye çevirme uğraşındaydılar. Onların emeğini de saygı ve teşekkürle belirtmek gereğini duyuyorum.

Aralık 1997

Alpay Kabacalı

1.BÖLÜM – Gezginlerimizin Piri EVLİYA ÇELEBİ 13-24

2.BÖLÜM – OSMANLI GEZGİNLERİ

-SEYDİ ALİ REİS – Mirat-ül Memalik 26

-YİRMİDEKİZ MEHMED ÇELEBİ – Fransa Sefaretnamesi 33

-AHMET RESMİ EFENDİ – Prusya Sefaretnamesi 39

-KEÇECİZADE İZZET MOLLA- Mihnet Keşan 43

-ABDURRAHMAN EFENDİ – MÜHENDİS FAİK – Büyük Okyanus ve Brezilya 46

-ÖMER LÜTFİ – Ümit Burnu Seyahatnamesi 51

-MEHMED HURŞİD (PAŞA) – Seyahatname-i Hudud 59

-MEHMED EMİN- İstanbul’dan Orta Asya’ya Seyahat 65

-ALİ BEY –  Seyahat Jurnali 69

-AHMED İHSAN (TOKGÖZ) – Avrupa’da Ne Gördüm? 75

-SEZAİ-AHMED TEVFİK – İstanbul’dan Bursa’ya Yolculuklar 82

-AHMED MİDHAT EFENDİ – İzmit Körfezinde Bir Gezi 88

-SADIK EL-MÜEYYED – Büyük Sahra’da bir Osmanlı Subayı 94

-KARÇINZADE SÜLEYMAN ŞÜKRÜ – Seyahat-1 Kübra 98

-DR. ŞERAFEDDİN MAĞMUMİ – Seyahat HatıralarıM 105

-CENAB ŞAHABEDDİN – Avrupa Mektupları 110

-AHMET ŞERİF- Anadolu’da Tanin 117

-CELAL NURİ – Şimal Hatıraları 122

-BABANZADE İSMAİL HAKKI – Irak Mektupları 126

-ALİ SUAT – Seyahatlerim 130

-AHMED KEMAL – Çin-Türkistan Hatıraları 135

III. BÖLÜM – CUMHURİYET DÖNEMİ GEZİ EDEBİYATI

Birinci Altbölüm – ANADOLU’YU TANIMAK…

-SADRİ ERTEM – Bir Vagon Penceresinden 140

-REŞAT NURİ GÜNTEKİN – Anadolu Notları 147

-NAHİT SIRRI ÖRİK – Anadolu’da 152

-İSMAİL HAKKI SEVÜK – Yurddan Yazılar 157

-YAŞAR KEMAL  – Bu Diyar Baştan Başa 161

-FİKRET ADİL – “Mavi Yolculuk” 166

-FİKRET OTYAM – “Gide Gide” 171

-MELİH CEVDET ANDAY – Anadolu’da 177

-HALUK ŞAHİN – Ağrı’ya Dönüş 182

İkinci Altbölüm – DÜNYAYA AÇILMAK…

-CELAL ESAT ARSEVEN – Seyahat İntibaları 186

-FALİH RIFKI ATAY – Denizaşırı 192

-M. OSMAN – Avustralya Seyahati 197

-AHMET HAŞİM – Frankfurt 8eyahatnamesi 204

-FAİK SABRİ DURAN – İstanbul’dan Londra’ya… 209

-İZZET MELİH DEVRİM – İngiltere 213

-CELALETTİN EZİNE – Amerika Mektupları 219

-AHMET EMİN YALMAN – Havalarda 50.000 Kilometre 224

-YÜMNİ SEDES – Çin, Hakikat ve Efsane 229

-SELAHATTİN BATU – Romancero 234

-ATİLLA İLHAN – Abbas Yolcu 242

-BURHAN ARPAT – Uçuş Günlüğü 246

-ÇETİN ALTAN  – Bir Uçtan Bir Uca 251

-İLHAN SELÇUK – Uzak Komşu Rusya’dan… 256

-YILMAZ ÇETİNER – Mao’ya Tapanlar 260

-ABDİ İPEKÇİ – Dünyanın Dört Bucağından 265

-OKTAY AKBAL – Hiroşima’lar Olmasın 271

-HALDUN TANER  – Düştüm Yollara Yollara 276

-ZEYNEP ORAL – Kara Sevda 280

-NADİR PAKSOY – Bir Demet Pasifik 285

-BUKET UZUNER – … Gezi Notları 289

-NEDİM GÜRSEL – Seyir Defteri 293

-ŞAVKAR ALTINEL – Güneydeki Ülke 297