Türkiye’nin stratejik öneme sahip en büyük tatlı su kaynağı olan Beyşehir Gölü, gerek doğal güzelliği ile gerekse önemli yolların kesiştiği bir kavşakta bulunması bakımından hemen her dönem için bir cazibe merkezi olmuştur. Bu nedenle göl, eskiçağlardan günümüze kadar yöre insanının sosyal ve ekonomik hayatına, inançlarına, örf, adet, gelenek-göreneklerine ve kültürel faaliyetlerine kadar pek çok alanda etkisini göstermiştir. Aynı zamanda efsanelere ve hikâyelere konu olan Beyşehir Gölü, zaman zaman yaşanan kuraklık, sel baskınları ve bataklıklardan kaynaklanan hastalıklar nedeniyle yöre insanının hayatını da zorlaştırmıştır.

Yukarıda ifade edilen özelliklerinin yanı sıra Beyşehir Gölü’nde bulunan adalar Roma İmparatorluğu’ndan günümüze kadar, çeşitli dönemlerde geçici veya sürekli olarak kurulmuş yerleşimlere ev sahipliği yapmıştır. Beyşehir
Gölü ve adaları hakkında bugüne kadar özellikle fen bilimleri alanında pek çok çalışma yapılmıştır. Ancak bu araştırmalar genellikle göl ve çevresinin fizikî, biyolojik ve coğrafi yapısıyla ilgilidir. Bununla birlikte şimdiye kadar
adalarda yapılan yerleşmeler hakkında tarihî veriler ışığında kapsamlı bir inceleme yapılmamıştır. Beyşehir ve çevresi hakkında XIX. yüzyıldan itibaren çok sayıda araştırma yapılmış olmakla birlikte Beyşehir Gölü adaları ile ilgili araştırmalar yok denecek kadar azdır. 1895 yılında Beyşehir’e gelen Alman gezgin ve bilim adamı Friedrich Sarre, “Beyşehir Gölü’ndeki adaların tarihteki yeri hiç de önemsiz değil ve bu adalar şimdiye kadar hiçbir gezgin yapmamış olsa da, daha yakından araştırılmayı hak ediyorlar.” demek suretiyle dikkatleri adalara çekmeye çalışmıştır. Ancak Sarre’nin işaret ettiği dönemden itibaren de adalarla ilgili kapsamlı bir araştırma yapılmamıştır. Özellikle sosyal bilimler alanında ortaya çıkan bu eksiklik nedeniyle, gölün ve adaların geçirdiği sosyal ve ekonomik dönüşüm ile tarihî süreçte göl ve insan ilişkisinin ele alınması gereği doğmuştur.

XII. yüzyıldan XXI. yüzyıla kadar Beyşehir Gölü’nde bulunan adalarda gerçekleşen iskân faaliyetleri, göl ve insan ilişkisi “Tarihî Süreçte Beyşehir Gölü veAdalarındaHayat” başlığı altında bu çalışmanın konusunu oluşturmaktadır.
Her ne kadar çalışmada genellikle adalardaki yerleşimler konu edinilse de, Beyşehir Gölü Havzası’nda yer alan ve doğrudan göl ile teması bulunan yerleşimler de bu araştırmada yer bulmuştur.

Bu çalışma, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yakınçağ Tarih Anabilim Dalında, Doç. Dr. Hüseyin Muşmal’ın danışmanlığında, Berna Burcu Üçüncü tarafından hazırlanan “Tarihî Süreçte Beyşehir Gölü Adalarında İskân, Nüfus ve Sosyo-Ekonomik Faaliyetler” isimli yüksek lisans tezinin geliştirilmesi ile oluşturulmuştur. Çalışma üç bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde Beyşehir Gölü ve adaların coğrafî ve fiziki yapısı ele alınmaktadır. Adalarda Nüfus ve İskân başlığını taşıyan ikinci bölümde Roma-Bizans ve Selçuklu-Osmanlı dönemlerindeki yerleşimler konu edinilmiştir. Bu bölümde, XIX. yüzyılın sonlarında Rus Kazaklarının Mada Adası’na iskânı ile Beyşehir’e yerleştirilen Çeçenlerin göl ile ilişkileri arşiv belgeleri ve kaynak kişilerin anlatımları ışığında ele alınmıştır. Sosyo-Ekonomik Faaliyetler isimli üçüncü bölümde, Beyşehir Gölü’nün bölge halkının sosyal ve ekonomik hayatı üzerindeki etkileri ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Bu bölümde Beyşehir Gölü çevresinde ve adalarda yaşayan insanların Balıkçılık, Kayıkçılık, Hasırcılık, Hayvancılık ve Adadaki Tarımsal Faaliyetleri başlıklar halinde ele alınmıştır. Konuyla alakalı fotoğraf, belge ve haritalar çalışma içerisinde uygun alanlarda kullanılmış, çalışmanın hazırlanması sürecinde ulaşılan sonuçlar, sonuç bölümde paylaşılmıştır.

Çalışmada önemli ölçüde Başbakanlık Osmanlı ve Cumhuriyet Arşivlerinde bulunan arşiv belgeleri kullanılmıştır. Bunun yanında, Doç. Dr. Hüseyin Muşmal tarafından Beyşehir’de yapılan alan araştırması ve mülakat sonuçlarından da büyük ölçüde istifade edilmiştir. Böylece çalışmada, gerek arşivlerden alınan belgeler ve gerekse literatür taramalarıyla ulaşılan bilgiler, sözlü tarih yöntemi ile elde edilen verilerle harmanlanmıştır. Çalışmada Müdürlüğü arşivinden (BBA) temin edilmiştir. Belediye Arşivi’nde bulunan eski fotoğraflar büyük oranda Mimar Sabit Kasapoğlu’na aittir. Güncel fotoğraflar ise Beyşehir Kültür ve Turizm Derneği Başkanı Mustafa Büyükkafalı’nın
(MBK) objektifinden çıkmıştır. Fotoğrafların çalışmada kullanılmasına izin verdikleri için kendilerine ayrı ayrı teşekkür ederiz.

Çalışmanın yayına dönüşmesine sağladığı katkı nedeniyle bu kitabın yayım aşamasındaki emekleri için Beyşehir Belediyesi Basın-Yayın ve Halkla İlişkiler Müdürü ve personeline özellikle teşekkür ederiz. Bu çalışmanın Beyşehir Belediyesi Kültür Yayını olarak bundan sonraki çalışmalara örnek teşkil edeceğini ümit etmekteyiz.

Berna Korucu Üçüncü
Hüseyin Muşmal

-ÖN SÖZ 5

-KISALTMALAR 8

-HARİTA, BELGE VE FOTOĞRAF LİSTESİ 9

-İÇİNDEKİLER 11

-GİRİŞ 13

-BİRİNCİ BÖLÜM 15

-BEYŞEHİR GÖLÜ VE ADALARI 19

I. BEYŞEHİR GÖLÜ 19

A. Adı 19

B. Coğrafî ve Fizikî Özellikleri 22

C. Hidrolojik Özellikleri 25

D. Flora ve Faunası 29

E. Göl, Yerleşim ve Çevre İlişkisi 31

F. Göl, Tabiat ve İnsan İlişkisi 45

G. Halk Kültüründe “Beyşehir Gölü”48

II. BEYŞEHİR GÖLÜ ADALARI 59

A. Göldeki Adaların Genel Özellikleri 59

B. Başlıca Adalar 62

İKİNCİ BÖLÜM 79

ADALARDA NÜFUS VE İSKÂN 83

I. ROMA-BİZANS DÖNEMİ 87

II. SELÇUKLU DÖNEMİ 94

III. OSMANLI DÖNEMİ 101

A. Rus Kazaklarının Adalara Yerleşimi 103

B. Çeçenlerin Beyşehir ve Adalara Yerleşimi (1901-1936) 113

V. 20. YÜZYIL YERLEŞİMLERİ 115

A. Zorunlu Yerleşimler 115

B. Gönüllü Daimi ve Geçici Yerleşimler 118

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM 121

SOSYO-EKONOMİK FAALİYETLER 125

I. BALIKÇILIK 125

II. KAYIKÇILIK-TAŞIMACILIK 137

III. HAYVANCILIK 144

IV. TARIMSAL FAALİYETLER 146

V. HASIR DOKUMACILIĞI 149

VI. TURİZM 152

-SONUÇ 155

-BİBLİYOGRAFYA 161