Türkiye, son yıllarda denizlerde meydan okumalarla karşı karşıya kalmaktadır. Ülkemizi çevreleyen denizlerdeki haklarımızı savunmak,
dayanağı olmayan taleplerle mücadele etmek ve oldubittilere izin vermemek için devletin farklı birimleri yoğun faaliyet içindendir. Bu bağlamda, strateji belirleme aşamasındaki en önemli destek kaynaklarından birinin de zengin bilgi birikimi olduğunu söylemek mümkündür. Konunun tarihî, hukuki, politik, diplomatik ve diğer açılardan irdelenmesi önemlidir. Yapılacak disiplinlerarası çalışmaların, yol haritalarının belirlenmesine yardım edeceği ve denizlerdeki haklarımızın savunmasına büyük yarar sağlayacağı ortadadır.

“Mavi Vatan” olarak adlandırılan ve deniz yetki alanlarımızı ifade eden sahada karşılaştığımız sorunların benzerlerinin, dünyanın farklı yerlerinde farklı ülkeler arasında da yaşandığı malumdur. Tarihî arka planlar farklı olsa da sorun teşkil eden konuların bilimsel yöntemlerle incelenmesi, stratejimizi belirleyenlerin farklı senaryoları da bilme ve değerlendirmelerine imkân sağlayacaktır. Avukat Duygu Didem Tarı tarafından Japonca kaynaklar da kullanılarak hazırlanan, “Güney Kuril Adaları’nın Hukuki Statüsü” başlıklı Yüksek Lisans çalışması, Rusya ve Japonya arasında hâlen çözümlenememiş toprak-sınır sorunu hakkında önemli bilgiler barındırması açısından önemlidir. Sayın Tarı’ya bu önemli çalışmasının Ankara Üniversitesi Asya-Pasifik Çalışmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi (APAM) tarafından kitap olarak yayınlamasına izin verdiği için şükran borçluyuz. Ayrıca, Ankara Üniversitesi Basımevi çalışanlarına ve son olarak üniversitemizin yönetimiyle Rektörümüz Sayın Prof. Dr. Necdet Ünüvar’a teşekkür ederiz.

Prof. Dr. A. Merthan DÜNDAR

Ankara Üniversitesi Asya-Pasifik Çalışmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi
(APAM) Müdürü

Bağlantı: 

http://apam.ankara.edu.tr/wp-content/uploads/sites/485/2023/02/Guney-Kuril-Adalarinin-Hukuki-Statusu.pdf

A. Merthan DÜNDAR – Sunuş VII

-ÖNSÖZ IX

-KISALTMALAR CETVELİ XI

-HARİTALAR LİSTESİ XIII

-GİRİŞ 1

BİRİNCİ BÖLÜM – GÜNEY KURİL ADALARI UYUŞMAZLIĞININ TARİHÇESİ

1. Güney Kuril Adaları Hakkında Genel Bilgi 9

1.1. Adaların Coğrafi Konumu 13
1.2. Adaların Özellikleri 16
1.3. Adaların Stratejik Önemi 17

2. Uyuşmazlığın Tarihçesi 18

2.1. II. Dünya Savaşı’na Kadar Olan Dönem (1855-1941) 20

2.1.1. Shimoda Ticaret ve Sınır Antlaşması (1855) 22
2.1.2. St. Petersburg Antlaşması (1875) 24
2.1.3. Rus-Japon Savaşı (1904-1905) ve Portsmouth Antlaşması (1905) 26
2.1.4. I. Dünya Savaşı (1914-1918) 29
2.1.5. II. Dünya Savaşı (1939-1941) ve Rus-Japon Tarafsızlık Paktı (1941) 30

2.2. II. Dünya Savaşı’ndan 1990’a Kadar Olan Dönem (1941-1990) 34

2.2.1. II. Dünya Savaşı-Pasifik Cephesi (1941-1945) 34

2.2.1.a. Kahire Konferansı (22-26 Kasım 1943) 34
2.2.1.b. Tahran Konferansı (27 Kasım-2 Aralık 1943) 35
2.2.1.c. Yalta Konferansı (4-11 Şubat 1945) 36

2.2.2. II. Dünya Savaşı’nın Sona Ermesi ve Potsdam Deklarasyonu (1945)  37
2.2.3. San Francisco Barış Antlaşması (1951) 40
2.2.4. SSCB-Japonya Görüşmeleri ve Ortak Deklarasyon (1956) 44
2.2.5. Japon Başbakanının Moskova Ziyareti ve Ortak Beyan (1973) 47
2.2.6. Sovyet-Japon İlişkilerinde Kırılma ve Üçüncü Yakınlaşma (1973-1989) 49

2.3. 1990 Sonrası Yaşanan Gelişmeler 51

2.3.1. 1990-2000 Arası Görüşme Turları 51

2.3.1.a. Gorbaçov’un Tokyo Ziyareti ve Ortak Beyan (1991) 52
2.3.1.b. SSCB’nin Dağılması ve Etkileri 53
2.3.1.c. Tokyo Zirvesi ve Tokyo Deklarasyonu (1993) 54
2.3.1.d. Moskova Zirvesi ve Moskova Deklarasyonu (1998) 56

2.3.2. 2000-2010 Arası Görüşme Turları 58
2.3.3. 2010-2020 Arası Görüşme Turları 62
2.3.4. 2020-Günümüz Arası Görüşme Turları 69

İKİNCİ BÖLÜM – ULUSLARARASI HUKUKTA ÜLKE KAZANILMASI 79

1. Uluslararası Hukukta Ülke Kazanılması Şekilleri 79

1.1. İşgal (Occupation) 82

1.1.1. Sahipsiz Ülke (Terra Nullius) 84
1.1.2. Egemenliği Altına Alma Niyet ve İradesi (Animus Occupandi) 86
1.1.3. Fiilî Hâkimiyet (Corpus Occupandi) 88

1.2. Devir (Cession)92

1.3. Kazandırıcı Zamanaşımı (Acquisitive Prescription) 97
1.4. Fetih (Conquest, Subjugation) 101
1.5. Doğal Oluşum Sonucu Ülke Kazanma (Accretion) 106

2. Ülke Kazanılması Sonucunu Doğuran Bazı Durumlar 108

2.1. Tanıma (Recognition) 108
2.2. Sessiz Kalma (Acquiescence) 111
2.3. Estoppel 113

3. Ülke Kazanılması ile İlgili Uyuşmazlıklarda Öne Sürülen Bazı Esaslar 116

3.1. Coğrafi Yakınlık Esası 117
3.2. Tarihsel Süreklilik Esası (Uti Possidetis) 118
3.3. Self Determinasyon Esası 122

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM – UYUŞMAZLIĞIN DEĞERLENDİRİLMESİ VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ 129

1. Güney Kuril Adaları’nın Aidiyeti Hususunda Tarafların Görüş ve İddiaları 129

1.1. Japonya’nın Görüş ve İddiaları 129
1.2. Rusya’nın Görüş ve İddiaları 133

2. Uluslararası Hukuk Kurallarının Somut Uyuşmazlığa Uygulanması 136

3. Uyuşmazlığa İlişkin Çözüm Önerileri ve Değerlendirme 152

-SONUÇ 163

-KAYNAKÇA 168