Bu çalışmanın hedefi Bozcaada’da 19. yüzyılda ‘neler oldu?’ sorusunun yanıtı kadar, ‘nasıl oldu?’ sorusuna da erişebildiği kaynaklar çerçevesinde yanıtlar aramaktı. Ne oldu? sorusu kapalı uçlu bir sorudur, cevabı ‘evet’ ya da ‘hayır’ kadar tek ve kesindir. ‘Nasıl oldu?’ sorusu ise açık uçludur; nedenlerin peşine düşülmesini, zaman ve koşulların düşünülmesini, olanların açıklanmasını gerektirmektedir. 19. yüzyıl Bozcaadası’nda olan bitenin ve adalının gündelik yaşamının arasında bir yolculuk yapan yazar, günümüzde çıkan izlerde kendi yanıtlarını bulup gördüklerini paylaşarak okuyucunun da kendi sorularını sormasına vesile olmayı ummaktadır.

ÖN SÖZ

BOZCAADA 19. YÜZYILA DOĞRU YOLA ALIRKEN 15

Bozcaada Önünde Yanan İngiliz Gemisi Ajax 24

RUS İŞGALİ: 8 Mart – 25 Ağustos 1807 25

TENEDOS’un Alınması 26

Tenedos Adasının Tasviri 28

Selanik’e Gidiş ve Tenedos’a Dönüş 30

Denizden Çıkartma, Tenedos’a Türk Saldırısı 31

Tenedos’a Türk Kuşatması 32

Anekdotlar 37

Barış Görüşmeleri; İngiliz Filosunun Tenedos’a Gelişi ve Korfu’ya Dönüşü 41

İŞGALDEN SONRA BOZCAADA 45

Yunan İsyanı ve Limanda Osmanlı Filosunun Yakılması 45

Rus, İngiliz ve Fransızlar Bozcaada Önlerinde 49

Yunanistan’ın Bağımsızlığı ve Padişahın Bozcaada Ziyareti 53

19. YÜZYIL BOZCAADA KURUMLARI 57

19. Yüzyıl Osmanlı Devleti’nin İdari Yapısı ve Değişimler 57

Bozcaada’da Mülki İdare Kurumları 59

Bozcaada Askeri Yönetimi 65

Bozcaada Mali Kurumları 66

Duyun-u Umumi İdaresi 67

Bozcaada Rüsumat İdaresi 70

Bozcaada Tahsilat Komisyonu 72

Bozcaada Ziraat ve Ticaret Odası 72

Bozcaada Tapu Dairesi 73

Bozcaada Nüfus Memurluğu 74

Bozcaada’da Bankacılık 76

Bozcaada Belediyesi 78

Mahalle Çeşme Komisyonları 80

Bozcaada’da Adli Kurumlar 81

Naib 82

Bidayet Mahkemesi 83

Mukavele Muharriri 84

Müstantik 85

Bozcaada Sağlık Kurumları 86

Bozcaada Karantina Dairesi 87

Bozcaada – Bir Sürgün Yeri 89

İdari Anlaşmazlıklara Bir Örnek 95

Bozcaada’da Hristiyan Rum İdari Kurumları 96

Dimogerondia 97

Bozcaada Vakıfları 100

Öküz Mehmet Paşa Vakfı 102

Köprülü Mehmet Paşa Vakfı 103

Miralay Ahmet Ağa (Alaybey Cami) Vakfı 103

Cebeci Başı Es-Seyyid Abdullah Ağa İbn Ali Vakfı 104

Sadrazam Melek Paşa Vakfı 105

Haremeyn Vakfı 106

Vakıf Gayrimenkulleri 106

Konsolosluk ve Konsoloslar 107

19. Yüzyılda Eğitim Reformları 112

Bozcaada’da Eğitim Kurumları 115

Eğitim Cemiyeti ve Komisyonları 117

Bozcaada’da Müslüman Türk Okulları 119

Bozcaada’da Hristiyan Rum Okulları 123

Tenedos’un Tarihinde Penelopi Partenagogio 125

19. YÜZYIL BOZCAADA’SINDA SOSYAL VE EKONOMİK HAYAT 133

Bozcaada’nın Sosyal Durumu 133

Bozcaada’da İcra Edilen Meslekler 137

Bozcaada’da Kullanılan Adlar 139

Ünvan ve Lakaplar 140

Bozcaada’da Ekonomik Durum 141

Bozcaada’da Ekonomik Faaliyetler 145

Bağcılık ve Şarapçılık 149

Bozcaada’da Günlük Yaşam 157

Eğlenceler 157

Yiyecek-İçecek 159

Günlük Yaşamda İşler ve İlişkiler 162

Bozcaada’da Panayırlar 165

Bozcaada’da Yetişenler ve Yetiştirilenler 168

Konaklama 170

Bozcaada’da Haberleşme ve Ulaşım 171

19. YÜZYILDA BOZCAADA’NIN KONUMU KENT DOKUSU VE DEĞERLERİ 175

Bozcaada’nın Konumu 175

Bozcaada Kenti (Kastro) 178

Mahalleler ve Evler 182

Bozcaada’da Yangın 185

Bozcaada Limanı 187

Kale(ler) 189

Bozcaada’da Kaç Kale Var? 190

Limanın Kuzey Yakasındaki Eski Kale 194

Yeni Kale 197

Bozcaada’da Su ve Çeşmeler 198

Rum Kilisesi ve Manastırları 203

Rum Ortodoks Kilisesi 204

Manastırlar 206

Şehir İçi Manastırları 206

Şehir Dışı Manastırları 208

Camiler 213

Alaybey Cami 214

Köprülü Camii (Mıhçı Cami-Yalı Cami) 215

Kadiri Tekkesi 215

Antik Eserler 216

Mezarlıklar 218

Yel Değirmeni ve Deniz Feneri 224

BİTİRİRKEN 227

Tablolar 229

Resimler 231

Kaynakça 233