“Uluslararası Hukukta Deniz Haydutluğu ve Somalili Deniz Haydutlarıyla Mücadele Yöntemleri” başlıklı kitabımın önsözünde deniz haydutları ve korsanlarla ilgili pek çok hikâyeden ve filmden bahsederek, bunların çalışma konusunun seçimindeki etkilerine değinmiştim. Maalesef burada böyle keyifli hikayelerden ve filmlerden bahsedemeyeceğim. Öncelikle burada doktora eğitimimle pek de alakalı olmayan, ama olumsuz etkileyen bir süreçten bahsedeceğim. 15 Temmuz’da yaşanan hain darbe girişiminin ardından haksız ithamlarla özgürlüğümden edildim ve haksız yargılamalara tabi tutuldum, bir gece yayımlanan bir KHK ile çok sevdiğim mesleğim, hayallerim ve ideallerim elimden alındı, sivil ölüme mahkûm edildim, yaşamak ve aileme bakmak için hak ettiğim ücretin altında işlerde çalıştırıldım. Esasında benim yaşadıklarımı ve daha fazlasını yaşayan binlerce insan vardı. Adaletin tecelli etmesini bekleyerek geçirdiğim 4 yılın sonunda mesleğime tekrardan kavuştum ve zor şartlar altında yürüttüğüm bu çalışmayı “doktora tezi” olarak savunarak doktora eğitimimi tamamladım. Kolay değil, sizin ve ailenizin hayatından ve hayallerinizden çalınan koca 4 yıl… Bazıları için halen devam eden ve ne zaman sona ereceği bilinmeyen bir süreç, belirsizlik… Esasında sürecin her aşamasında ümidinizi korumaya çalışıyorsunuz. Bilgisayar başına “ne işe yarayacak ki” diyerek oturuyorsunuz. Bu belirsizlik sizi ve hayallerinizi tüketiyor, çalışma isteğinizi eritiyor ve hiçbir şey yapmak istemiyorsunuz. Fakat biliyorsunuz ki mücadele etmek zorundasınız… İşte böyle zorlu bir sürecin sonunda ortaya çıktı bu çalışma… Eksikleri, hataları, kusurları varsa affola.

-ÖNSÖZ  7

-İÇİNDEKİLER 9

-KISALTMALAR  15

-GİRİŞ 19

BİRİNCİ BÖLÜM – KAVRAMSAL ÇERÇEVE

I. GENEL OLARAK 23

II. BAYRAK DEVLETİ 29

III. GEMİ 32

A. Tanım 32

1. Uluslararası Sözleşmelerde Yapılan Tanımlar 33
2. Türk Hukukunda  35
2.1. 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu 35
2.2. Türk Mevzuatındaki Diğer Tanımlar 38

B. Gemi Türleri  40

1. Devlet Hizmetinde Kullanılan Gemiler 40
1.1. Savaş Gemileri 40
1.2. Ticari Amaçla Kullanılmayan Devlet Gemileri 43

2. Devlet Hizmetinde Kullanılmayan Gemiler 44
2.1. Ticaret Gemileri 44
2.1.1. Ticari Amaçlarla Kullanılan Devlet Gemileri  45
2.1.2. Türk Hukukunda Ticaret Gemileri 45
2.2. Ticari Olmayan Gemiler  48

IV. UYRUKLUK (TABİİYET) 49

A. Tanım 49

B. Uyrukluğun Hukuki Niteliği  51

C. Devletin Uyrukluğundan Yararlananlar 53

1. Gerçek Kişiler 53
2. Tüzel Kişiler  55
3. Hava Araçları 56
4. Gemiler 56

4.1. Gemi Uyrukluğunun İşlevi 57
4.2. Gemilere Uyrukluk Verme Yetkisi 58
4.3. Gemi Uyrukluğunun Geçerliliği 60
4.4. Gemilerin Uyrukluğuna İlişkin Temel İlkeler 63
4.4.1. Her Geminin Mutlaka Uyrukluğunun Olması 63
4.4.2. Her Geminin Bir Devletin Uyrukluğunu Taşıması 64
4.4.3. Her Geminin Yalnız Bir Uyrukluğu Olması 65
4.4.4. Gemilerin Uyrukluğunu Seçme ve Değiştirme Serbestisine Sahip Olması 66
4.4.5. Gemilerin Seyir Halinde veya Uğrak Limanda Bayrak Taşıması ve Bayrak Değiştirme Yasağı  69
4.4.6. Gemi ile Bayrak Devleti Arasında “Gerçek Bir Bağ” Bulunması 69

İKİNCİ BÖLÜM – 1958 CENEVRE SÖZLEŞMELERİNDE VE 1982 BİRLEŞMİŞ MİLLETLER DENİZ HUKUKU SÖZLEŞMESİ’NDE BAYRAK DEVLETİNİN YETKİLERİ VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ

I. GENEL OLARAK 79

II. 1958 CENEVRE SÖZLEŞMELERİ 80

B. KARASULARI VE BİTİŞİK BÖLGE SÖZLEŞMESİ 80

C. AÇIK DENİZ SÖZLEŞMESİ 83

D. KITA SAHANLIĞI SÖZLEŞMESİ 87

E. BALIKÇILIK VE AÇIK DENİZLERİN BİYOLOJİK KAYNAKLARININ KORUNMASI SÖZLEŞMESİ 88

III. 1982 BİRLEŞMİŞ MİLLETLER DENİZ HUKUKU SÖZLEŞMESİ  89

A. ULUSAL DENİZ YETKİ ALANLARINDA BAYRAK DEVLETİNİN YETKİLERİ VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ 90

1. İçsular 90
1.1. Kıyı Devletinin Yetkileri ve Yükümlülükleri 91
1.2. Bayrak Devletinin Yetkileri ve Yükümlülükleri 92
1.2.1. Limanlara ve İçsulara Giriş 92
1.2.1.1. Uluslararası Örf ve Adet Hukuku Kurallarında Limanlara ve İçsulara Giriş Hakkı 92
1.2.1.2. Uluslararası Sözleşmelerde Limanlara ve İçsulara Giriş Hakkı 94
1.2.1.3. Uygulamada Limanlara ve İçsulara Giriş Hakkı 95

1.2.2. İçsularda Yargı Yetkisi  96
1.2.2.1. Ticaret Gemileri Üzerinde Yargı Yetkisi  97
1.2.2.1.1. Cezai Yargı Yetkisi  97
1.2.2.1.2. Hukuki Yargı Yetkisi 102
1.2.2.2. Savaş Gemileri Üzerinde Yargı Yetkisi  103
1.2.2.3. İçsularda ve Limanlarda Sığınma Hakkının Kullanılması 106

2. Karasuları 107
2.1. Karasularından Zararsız Geçiş Hakkı 108
2.1.1. Tanım 109
2.1.2. Zararsız Geçiş Hakkından Faydalanan Gemiler 113
2.1.2.1. Ticaret Gemileri  113
2.1.2.2. Savaş Gemileri ve Ticari Amaçlarla Kullanılmayan Devlet Gemileri 114
2.1.3. Kıyı Devletinin Zararsız Geçişe İlişkin Yetkileri 115
2.1.4. Kıyı Devletinin Zararsız Geçişe İlişkin Yükümlülükleri 115
2.2. Bayrak Devletinin Yetki ve Yükümlülükleri  116
2.2.1. Ticaret Gemileri Bakımından Bayrak Devletinin Cezai Yargı Yetkisine Getirilen Kural Dışılıklar 117
2.2.2. Ticaret Gemileri Bakımından Bayrak Devletinin Hukuki Yargı Yetkisine Getirilen Kural Dışılıklar 120
2.2.2.1. Gemide Bulunan Kişiler Bakımından 120
2.2.2.2. Gemi Bakımından  121
2.2.3. Savaş Gemileri Bakımından Kıyı Devletinin Cezai ve Hukuki Yargı Yetkisi  122

3. Uluslararası Ulaşımda Yararlanılan Boğazlar  123
3.1. Uluslararası Ulaşımda Yararlanılan Boğazların Hukuki Rejimi 123
3.2. Boğazlara İlişkin Geçiş Rejimleri Kapsamında Bayrak Devletinin Yetkileri ve Yükümlülükleri  125
3.2.1. Serbest Geçiş Rejimi 125
3.2.2. Zararsız Geçiş Rejimi  125
3.2.3. Transit Geçiş Rejim 127
3.2.3.1. Gemi ve Uçaklara İlişkin Yükümlülükler   127
3.2.3.2. Boğaz Devletinin Yetkileri ve Yükümlülükleri  128
3.2.3.3. Bayrak Devletinin Yetki ve Yükümlülükleri 129
3.2.3.4. Özel Sözleşme Hükümlerine Tabi Boğazlara İlişkin Geçiş Rejimi 130

4. Takımada Suları 131
4.1. Takımada Sularında Uygulanan Geçiş Rejimleri 131
4.2. Takımada Devletinin Yetkileri ve Yükümlülükleri 133
4.3. Bayrak Devletinin Yetkileri ve Yükümlülükleri 134

B. KIYI DEVLETİNİN SINIRLI YETKİLERE SAHİP OLDUĞU ULUSLARARASI DENİZ ALANLARINDA BAYRAK DEVLETİNİN YETKİLERİ VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ 135

1. Bitişik Bölge 135
1.1. Kıyı Devletinin Yetkileri ve Yükümlülükleri 136
1.2. Bayrak Devletinin Yetkileri ve Yükümlülükleri 138

2. Münhasır Ekonomik Bölge 141
2.1. Kıyı Devletinin Hakları, Yetkileri ve Yükümlülükleri 144
2.2. Diğer Devletlerin Hakları, Yetkileri ve Yükümlülükleri 147
2.3. Bayrak Devletinin Yetkileri ve Yükümlülükleri 148

3. Kıta Sahanlığı 152
3.1. Kıyı Devletinin Yetkileri ve Yükümlülükleri 156
3.2. Bayrak Devletinin Yetkileri ve Yükümlülükleri 159

C. AÇIK DENİZLER 160
1. Açık Denizlerin Serbestliği İlkesi 162
2. Bayrak Devletinin Yetkileri ve Yükümlülükleri 165
2.1. Bayrak Yasası 165
2.1.1. Tanımı 165
2.1.2. Bayrak Devletinin Yargı Yetkisi 166
2.1.2.1. Ticaret Gemileri Bakımından 167
2.1.2.2. Savaş Gemileri ve Diğer Kamu Hizmeti Gemileri Bakımından 170
2.2. Bayrak Yasasına Getirilen Kuraldışılıklar 172
2.2.1. Ziyaret Hakkı 172
2.2.1.1. Tanım 172
2.2.1.2. Ziyaret Hakkının Kapsamındaki Gemiler 173
2.2.1.3. Ziyaret Hakkının Kapsamındaki Eylemler 173
2.2.1.4. Ziyaret Hakkının Aşamaları 174
2.2.1.5. Diğer Önemli Düzenlemelerde Ziyaret Hakkının Kapsamı 175
2.2.2. Sıcak Takip Hakkı 177
2.2.3. Deniz Haydutluğu 183
2.2.4. Köle Ticareti 188

2.2.5. Uyuşturucu ve Uyarıcı Madde Ticareti 191
2.2.6. Açık Denizlerde İzinsiz Yayın 194
2.2.7. Uyruksuz Gemilerin Varlığı 195

3. Bayrak Devletinin Diğer Yetkileri ve Yükümlülükleri 198
3.1. Açık Denizde Meydana Gelen Çatma ve Diğer Kazalarda Bayrak Devletinin Yetki ve Yükümlülükleri 206
3.2. Deniz Çevresinin Korunması Hususunda Bayrak Devletinin Yetki ve Yükümlülükleri 208
3.3. Balıkçılık Faaliyetlerine İlişkin Bayrak Devletinin Yetkileri ve Yükümlülükleri 213

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM – GENEL KABUL GÖRMÜŞ DİĞER ULUSLARARASI SÖZLEŞMELERDE BAYRAK DEVLETİNİN YETKİLERİ VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ

I. GENEL OLARAK 225

II. SEYİR GÜVENLİĞİNE İLİŞKİN ULUSLARARASI SÖZLEŞMELERDE BAYRAK DEVLETİNİN YETKİLERİ VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ 226

A. 1974 DENİZDE CAN GÜVENLİĞİ ULUSLARARASI SÖZLEŞMESİ (1974 SOLAS SÖZLEŞMESİ)’NE GÖRE 226

B. 1988 DENİZDE SEYİR GÜVENLİĞİNE KARŞI YASADIŞI EYLEMLERİN ÖNLENMESİNE DAİR SÖZLEŞME (1988 DENİZDE SEYİR GÜVENLİĞİ/SUA SÖZLEŞMESİ)’NE GÖRE 229

III. GEMİ GÜVENLİĞİNE İLİŞKİN ULUSLARARASI SÖZLEŞMELERDE BAYRAK DEVLETİNİN YETKİLERİ VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ 237

A. 1966 ULUSLARARASI YÜKLEME SINIRI SÖZLEŞMESİ (1966 LOAD LINES SÖZLEŞMESİ)’NE GÖRE  237

B. 1969 GEMİLERİN TONİLATOLARINI ÖLÇME ULUSLARARASI SÖZLEŞMESİ (1969 GEMİ TONAJI SÖZLEŞMESİ)’NE GÖRE 241

C. 1978 GEMİ ADAMLARININ EĞİTİM, BELGELENDİRİLME VE VARDİYA STANDARTLARI HAKKINDA ULUSLARARASI SÖZLEŞME (1978 STCW SÖZLEŞMESİ)’NE GÖRE  243

IV. DENİZ ÇEVRESİNİN KORUNMASINA İLİŞKİN ULUSLARARASI SÖZLEŞMELERDE BAYRAK DEVLETİNİN YETKİLERİ VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ 248

A. 1954 PETROLÜN NEDEN OLDUĞU DENİZ KİRLİLİĞİNİN ÖNLENMESİNE İLİŞKİN ULUSLARARASI SÖZLEŞME (1954 OILPOL SÖZLEŞMESİ) İLE 1973/1978 GEMİLERDEN KAYNAKLANAN KİRLİLİĞİN ÖNLENMESİNE İLİŞKİN ULUSLARARASI SÖZLEŞME (1973/1978 MARPOL SÖZLEŞMESİ)’NE GÖRE 248

B. 1969/1992 PETROL KİRLİLİĞİNDEN DOĞAN ZARARIN HUKUKÎ SORUMLULUĞUNA İLİŞKİN ULUSLARARASI SÖZLEŞME (1969/1992 CLC SÖZLEŞMESİ) İLE 1972/1992 PETROL KİRLİLİĞİ ZARARININ TAZMİNİ İÇİN BİR ULUSLARARASI FONUN KURULMASINA İLİŞKİN ULUSLARARASI SÖZLEŞME (1971/1992 FUND SÖZLEŞMESİ)’NE GÖRE 258

C. 1990 PETROL KİRLİLİĞİNE KARŞI HAZIRLIKLI OLMA, MÜDAHALE VE İŞ BİRLİĞİ İLE İLGİLİ ULUSLARARASI SÖZLEŞME (OPRC SÖZLEŞMESİ)’NE GÖRE 261

D. 1996/2010 TEHLİKELİ VE ZARARLI MADDELERİN DENİZ YOLUYLA TAŞINMASINDAN KAYNAKLANAN ZARARIN TAZMİNİ VE SORUMLULUĞU HAKKINDA ULUSLARARASI SÖZLEŞME (1996/2010 HNS SÖZLEŞMESİ)’NE GÖRE 262

V. BALIKÇILIK FAALİYETLERİNE İLİŞKİN ULUSLARARASI SÖZLEŞMELERDE BAYRAK DEVLETİNİN YETKİLERİ VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ  266

A. 1993 FAO AÇIK DENİZLERDE BALIKÇI GEMİLERİNİN ULUSLARARASI KORUMA VE YÖNETİM ÖNLEMLERİNE UYUMU TEŞVİK ETMEYE YÖNELİK ANDLAŞMA (1993 FAO UYUM ANDLAŞMASI)’NA GÖRE 267

B. 1995 BİRLEŞMİŞ MİLLETLER BALIK STOKLARI ANDLAŞMASI’NA GÖRE 274

C. 2009 YASA DIŞI, BİLDİRİLMEMİŞ VE DÜZENSİZ BALIKÇILIĞIN ÖNLENMESİ, CAYDIRILMASI VE ORTADAN KALDIRILMASINA YÖNELİK LİMAN DEVLETİ TEDBİRLERİ ANDLAŞMASI (PSMA)’NA GÖRE 287

-SONUÇ  291

-KAYNAKÇA 303