GİRİŞ

Kentler, ilk çağlar veya batı dünyasının yaygın olarak kullandığı deyişle ‘Antik çağ’dan günümüze gözlenen bir olgudur. Kenti insan yaratmış, kentler gelişirken çevresini etkilemiş ve kentsel oluşumun ortaya çıkardığı sonuçlardan da insan büyük çapta etkilenmiştir. Doğadaki değişimleri veya bir başka deyişle çevrede gözlediğimiz olumsuz gelişmeleri izlerken kentlerin yarattığı etkileri daha açık biçimde görmeye başladık.

Çevre sorunlarını gözlerken kentin etkisi açık biçimde algılanabiliyor. Kent ve çevre etkileşimini incelerken öncelikli ilgi alanımız olmasa da kenti de inceleyerek anlamaya çalışıyoruz. Anlıyoruz ki kenti tanımadan doğada ortaya çıkan olumsuz değişimleri ve çevre sorunlarını yorumlamamız çok kolay olmuyor.

Bir şeyleri gözleyip, yorumlamaya başlayınca sorunları insan, kent etkileşimi ve çevrede gözlenen olumsuzluklar sarmalı içinde değerlendirmeye çalışıyoruz. Doğaldır ki okurken. gözlerken, tanışırken aldığımız notlar oluyor. Sonra bunları bir sıraya koyup düzenleyelim deyince de bir hayli bilginin toplandığını gördük. Sonunda elimizde bir bilgi birikimi oluştu. Bunları toplumla ve öğrencilerimizle paylaşmaya başladık.

Amaç ve Kapsam:

Bu çalışmadaki amacımızı, kentsel gelişmeleri ve kentsel gelişimin çevre ve özellikle de doğal dengeler üzerindeki etki ve sonuçlarına bir bakışın ortaya konması olarak tanımlayabiliriz.

Yöntem:

Bu çalışma ile dünyada ve Türkiye de çevre algısının gelişim süreci ile kent, kentleşme. nüfus konularına değinilmiştir. Kentsel gelişimin yarattığı çevre sorunlarının boyutları ortaya konulmaya ve bu alanda oluşturulmaya çalışılan duyarlılığa katkı sağlanmaya çalışılmıştır. Kent ve çevre sorunları incelenirken etkileyen ve etkilenen en önemli öge olan insanın konumuna da bakmaya çalıştık.

Kentlerin tanımı ve tarihsel süreç içindeki gelişimine bakarken nüfus, kentli insan ve kimi kentlere ilişkin örneklere de yer verdik.

Doğadaki dengelerin değişimi, bozulma, hava, su, toprak kirliliği, gürültü ve katı atık sorunlarını incelemeye çalıştık. Ayrıca kıyılar ve sorunları, toprak erozyonu, sel ve taşkın olayları, insanın yerleşim eğilimleri ve doğa üzerindeki etkileri üzerinde durulmuştur. Bölgesel gelişim ve çevre üzerindeki gözlemlerimiz ve kırsal doku ve çevre ilişkileri yorumlanmaya çalışılmıştır. Alan incelemeleri başlığı altında Kocaeli, Orta Asya, Akdeniz havzası üzerindeki incelemelerimiz yansıtılmıştır.

Konu, yerli ve yabancı kaynaklardan alıntılar yapılarak incelenmiş ve bireysel yaklaşımlarımızın ışığında yorumlar ile desteklenmiştir. Tüm alıntılar çeşitli yazılı, kimi zamanlarda uzman ve yetkili kişilerden aldığımız sözlü kaynaklara dayandırılmıştır.

Yurt içi ve yurt dışı gezi ve çalışmalarımız sırasındaki gözlem ve incelemelerimiz amaca uygun yönde değerlendirilmiştir. Çalışmalarımız sırasında, konumuzla ilgili gördüğümüz kimi noktaları notlarımız arasına aldık ve özet olarak yansıtmaya çalıştık. Bilgilerin önemli bir bölümünde yaşam boyu gözlediğimiz gelişmelerin de katkısı oldu ve satırlarımıza yansıdı. Türkiye de ve dünyanın birçok yerinde kentleşme büyük çapta ikinci dünya savaşı sonrasında yoğunlaştı. Kentleşmeyi yaşadığımız yıllarda izledik. Özellikle İstanbul içinde yaşarken 1 milyonluk bir nüfusun bugünkü 16 milyona gözümüzün önünde ulaştı. Kentleşmenin ne olduğunu ve etkilerini gözledik.

-ÖNSÖZ 5

-GİRİŞ 7

1. ÇEVRE KAVRAMI ve SORUNLARI 9

1.1. Çevre Sorunları, Ortaya Çıkışı ve Önemini Algılama Süreci 9

1.2. Çevre Kirliliğine ilişkin Kimi örnekler 11

1.3. Uluslararası Adımlar 13

1.4. Türkiye’de Adımlar 22

2. KENTLER VE KENTLEŞME 27

2.1. Kent Tanımı 31

2.2. Kentlerin Tarihsel Süreç İçinde Gelişimi 36

2.3. Kentsel Oluşumu Etkileyen Etmenler 48

2.4. Kentleşme ve Nüfus 52

2.5. Kentsel Yaşam ve Kentli 66

2.6. Kentleşme Örnekleri 70

3. KENTSEL GELİŞİM VE ÇEVRE SORUNLARI 80

3.1. Kentleşme ve Meteorolojik Olaylar 85

3.2. Hava Kirliliği 87

3.3. Kentleşme, Su Kaynakları ve Su Kirliliği 108

3.4. Kentleşme ve Toprak Sorunları 113

3.5. Kentleşme ve Katı Atıklar 121

3.6. Kentleşme ve Gürültü 123

3.7. Kentleşme ve Doğal Yeşil Doku 126

4. BÖLGESEL GELİŞİM VE ÇEVRE SORUNLARI 133

5. KIRSAL GELİŞİM VE ÇEVRE SORUNLARI 138

6. KIYILAR VE ÇEVRE SORUNLARI 140

7. KURAKLIK, SEL, TAŞKIN VE EROZYON 150

8. ALAN İNCELEMELERİ 158

8.1. Kocaeli’de Kentleşme, Sanayileşme Süreci ve Çevre İlişkileri 158

8.2. Dilovası Gelişimi ve Çevre Sorunları Yönünden Bir Bakış 175

8.3. Sapanca Havzasında Kentsel Gelişim ve Çevre İlişkileri 182

8.4. Orta Asya ve Doğa Yıkımı 185

8.5. Akdeniz Havzası 194

9. SONUÇ VE ÖNERILER 202

-YARARLANILAN KAYNAKLAR 206