Bu kitapta, deniz ticaretinin temel müesseselerinden olan kurtarma hukuku, kurtarma ücreti ve ücretin belirlenmesine etki eden faktörler 6102 sayılı TTK ve 1989 tarihli Londra Uluslararası Kurtarma Konvansiyonu çerçevesinde ele alınarak doktrinsel tartışmalar, örnek olaylar ve yargı kararları ışığında açıklanmaya çalışılmıştır.

Kitap, kurtarmanın tarihinin aktarılması ile başlamaktadır. Denizde kurtarma faaliyetlerinin kendine özgü doğası göz önüne alındığında, kurtarma ücretinin belirlenmesine yönelik formül oluşturmak zor olduğundan, somut olaya göre değişkenlik gösterebilecek etkenlerin değerlendirilmesi ve ücretin menfaatler dengesi çerçevesinde hakkaniyet ve teşvik ilkeleri gözetilerek belirlenmesi önemlidir.

Kitapta köklü uygulamalar yanında güncel gelişmeler dikkate alınarak kurtarma ücretinin belirlenmesinde etkili faktörler kapsamlı şekilde ele alınmaya çalışılmıştır. Nitekim düzenlemelerde kurtarma ücretinin belirlen-mesine yönelik çerçeve kriterler öngörülmüş olsa da bunlar tahdidi değildir. Bu amaçla 6102 sayılı TTK ve 1989 Londra Konvansiyonu esas olarak kaynak alınmış ve aralarındaki farkların tespiti yapılmaya çalışılmıştır.

Ayrıca bazı önemli hususlar da ele alınmıştır. Uluslararası kurtarma sözleşmesinde yer alan tartışmalı “taşıt (craft)” konusu incelenmiştir.

Yine, kurtarma hukukunda günümüzde önem kazanan bir konu olan “insansız su araçları (insansız gemiler)” kurtarma hukuku kapsamında değerlendirilmeye çalışılmıştır.

Yine, önemini hiç kaybetmeyen sorumluluk kurtarması (liability salvage) ve kurtarma ücretine etkisi konusundaki tartışmalar, eğilimler ve uygulamadan örneklerin yol gösterici olarak aktarılması amaçlanmıştır.

(Tanıtım Bülteninden)

İçindekiler:

-Sunarken 7

-Kısaltmalar Listesi 15

-Kavram Açıklamaları 19

-Giriş 21

BİRİNCİ BÖLÜM – DENİZDE KURTARMANIN TARİHSEL SÜRECİ VE KURTARMA KAVRAMI

I. DENİZDE KURTARMANIN TARİHSEL SÜREÇTEKİ GELİŞİMİ VE DEĞİŞİMİ 25

II. KURTARMAYA İLİŞKİN HUKUKİ KAYNAKLAR 39

1. Türkiye Milli Hukukunda Kurtarmaya İlişkin Kaynaklar 40
1.1. Türk Ticaret Kanunu (6762 Sayılı eTK ile 6102 Sayılı TTK – Karşılaştırmalı Olarak) 41
1.2. Türkiye’de Kurtarmaya İlişkin Diğer Yerel Mevzuat 45
2. Uluslararası Hukukta Kurtarmaya İlişkin Kaynaklar 50
2.1. 1910 tarihli Brüksel Denizde Yardım ve Kurtarma Konvansiyonu 51
2.2. 1989 tarihli Londra Uluslararası Kurtarma Konvansiyonu (SALVAGE 1989/SALVCON) 56
2.3. Türkiye’nin 1910 Brüksel ve 1989 Londra Konvansiyonlarına Taraf Olması Sorununa İlişkin 64
2.4. Kurtarmaya İlişkin Diğer Uluslararası Mevzuat 65
2.4.1. Türkiye’nin Taraf Olduğu Diğer Uluslararası Mevzuat 65
2.4.2. Türkiye’nin Taraf Olmadığı Diğer Uluslararası Mevzuat 67
3. Karşılaştırmalı Hukukta – Yabancı Hukuklarda 68
4. 1910 Brüksel ve 1989 Londra Konvansiyonlarına Taraf Ülkeler 74

III. KURTARMA (SALVAGE) KAVRAMI 76

1. Kurtarmanın Tanımı ve Amacı 77
2. Kurtarmanın Hukuki Niteliği 80
3. Kurtarmanın Konusu (Kurtarılan Değerler) 84
3.1. Mal Kurtarma (Property Salvage) 85
3.1.1. Araç – Su aracı 86
3.1.1.1. Taşıt (Craft) 86
3.1.1.2. Gemi 91
3.1.1.3. Seyrüsefere Elverişli Yapı 92
3.1.2. Eşya 93
3.1.2.1. Kurtarmaya Konu Eşyanın Kanuni Kapsamı 94
3.1.2.2. Kurtarmaya Konu Eşyanın İstisnaları 96
3.1.2.2.1. Platformlar ve Sondaj Birimleri 96
3.1.2.2.2. Sualtı Kültür Varlıkları 99
3.1.2.3. Navlun 99
3.2. İnsan Kurtarma (Human Rescue) 101
3.3. İnsansız Su Araçlarında Kurtarma Hakkında (Unmanned Vessels) 103
4. Kurtarmanın Unsurları 106
4.1. Tehlike 107
4.1.1. Tehlike Kavramının Hukuki Çerçevesi 108
4.1.2. Soyut Tehlike – Sorumluluk Kurtarması (Liability Salvage) 112
4.1.3. Coğrafi Bölge Sınırlaması 116
4.2. Kurtarma Faaliyeti 117
4.2.1. Kurtarmaya Yönelik Fiil veya Hareket 119
4.2.2. İstisnalar 120
4.2.2.1. Kaptan veya Maliklerin Karşı Koyması 122
4.2.2.2. Tehlike Altındaki Araçta Çalıştırılan Kişiler Tarafından Yürütülen Faaliyetler 124
4.2.2.3. Tehlike Doğmadan Önce Yapılmış Bir Akdin İfası 124
4.3. Faydalı Sonuç 126
4.4. Gönüllülük Esası 127
5. Kurtarma Olarak Kabul Edilmeyen Hâller 130
6. Kurtarma Faaliyetinin Tarafları ve Kurtarma Faaliyetinden Doğan Haklar ile Yükümlülükler 136
6.1. Haklar 138
6.2. Yükümlülükler 139
6.2.1. Kurtaranın Yükümlülükleri 139
6.2.2. Araç Maliki ve Kaptanı ile Diğer Eşya Malikinin Yükümlülükleri 141

İKİNCİ BÖLÜM – KURTARMADA ÜCRET

IV. KURTARMAYA İLİŞKİN PARASAL KARŞILIKLAR 143

1. Kurtarma Ücreti (Salvage Reward) Kavramı, Tanımı, Hukuki Niteliği, Amacı 143
1.1. Kurtarmada Ücret Şartı 145
1.2. Kurtarma Ücretine Hak Kazanılması 147
1.2.1. Kurtarma Ücretine Hak Kazandıran Hâller 147
1.2.2. Kurtarma Ücretine Hak Kazandırmayan Hâller 149
2. Özel Tazminat (Special Compensation) 152
3. S.C.O.P.I.C. Klozu (S.C.O.P.I.C. Clause) 158

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM – KURTARMA ÜCRETİNİN BELİRLENMESİ (FIXATION OF THE SALVAGE REWARD)

V. KURTARMA ÜCRETİNİN BELİRLENME BİÇİMLERİ: Kurtarmanın Türleri 163

1. Kurtarma Ücretinin Serbestçe Belirlenmesi: Sözleşmeli Kurtarma (Contract Salvage) 164
1.1. Kurtarma Sözleşmesinin Tanımı, Özellikleri ve Hukuki Niteliği 167
1.2. Kurtarma Sözleşmesinin Tarafları 168
1.2.1. Kurtaran/Kurtarıcı 168
1.2.2. Kurtarılan 169
1.3. Kurtarma Sözleşmesini Temsilen Yapmaya Yetkili Kişiler 170
1.4. Kurtarma Sözleşmesinin Uyarlanması veya İptali 171
1.5. Kurtarma Tip Sözleşmeleri 174
1.5.1. Lloyd’s Open Form (LOF) 175
1.5.2. Türk Kurtarma Tip Sözleşmesi (TURKS–2015) 178
2. Sözleşmeyle Kararlaştırılmaması Hâlinde Kurtarma Ücretinin Belirlenmesi: Saf Kurtarma (Pure Salvage – Merit Salvage) 183
2.1. Kurtarma Ücretinin Yetkili Makamlarca Belirlenmesi 183
2.2. Sözleşmeyle Kararlaştırılmaması Hâlinde Uygulanacak Hükümler 188

VI. KURTARMA ÜCRETİNİN BELİRLENMESİNDE TEMEL KRİTERLER 188

1. Genel Kural (no cure no pay – fayda yoksa ücret yok) 190
2. Aracın ve Diğer Eşyanın Kurtarıldıktan Sonraki Değeri 190
3. Çevre Zararının Önlenmesi veya Sınırlandırılması için Kurtaranın Gösterdiği Çaba ve Beceri 193
4. Kurtaran Tarafından Elde Edilen Başarının Derecesi 194
5. Tehlikenin Derecesi ve Niteliği 196
6. Kurtaranın Araç, Diğer Eşya ve İnsan Hayatının Kurtarılması için Gösterdiği Çaba ve Beceri 199
7. Kurtaranın Harcadığı Zaman, Yaptığı Giderler ve Uğradığı Zarar 202
8. Kurtaranın Yüklendiği Sorumluluk Rizikosu ve Kurtaran ile Teçhizatının Uğradığı Diğer Riskler 206
9. Verilen Hizmetlerin Çabukluğu 208
10. Kurtarma Faaliyetine Ayrılmış Araçların ve Diğer Teçhizatın Kullanıma Hazır Bulundurulmuş ve Fiilen Kullanılmış Olması 209
11. Kurtaranın Teçhizatının Kurtarmaya Hazır Olması, Etkinliği ile Değeri 210
12. Kurtarma Ücretine Girmeyen Masraflar 211
13. Kurtarma Ücretinin Belirlenmesinde Göz Önünde Bulundurulabilecek Başkaca Hususlar 212
13.1. Sorumluluk Kurtarmasına İlişkin Hususlar 214
13.2. Tarafların Yükümlülüklerinin Bu Kapsamda Değerlendirilmesi 216

VII. KURTARMA ÜCRETİNİN BELİRLENMESİNDE GÖZETİLECEK AMACIN ETKİSİ 219

VIII. KURTARMA ÜCRETİNİN SINIRI VE ÜCRETİN BELİRLENMESİNE ETKİSİ 220

IX. ÜCRETTE ÖZEL DURUMLAR 221

1. Römorkaj Sözleşmesi 221
2. Kılavuzluk 223
3. Müşterek Avarya 226
4. Çatma 228

X. KURTARMA ÜCRETİNİN ÖDENMESİ 228

1. Kurtarma Ücretinin Tarafları 229
1.1. Borçlu 230
1.2. Alacaklı 231
2. Ücretin Paylaştırılması 232
2.1. Kurtaranlar Arasında Paylaştırma 232
2.2. Gemi Adamları ve Kurtaranın Diğer Adamları Arasında Paylaştırma 233
3. Kurtarma Ücretinden Mahrumiyet veya İndirim 235
3.1. Kurtaranın Kurtarmayı Kendi Kusuru ile Zorunlu Kılması 235
3.2. Kurtaranın Hileli Davranış Sayılan Hareketlerde Bulunması 237
3.3. Dürüstlüğe Sığmayan Diğer Hareketler 237
4. Kurtarma Ücretinin Teminatı 238
4.1. Kurtarma Ücreti için Rehin ve Hapis Hakkı 239
4.1.1. Su Aracı için Gemi Alacaklısı Hakkı 239
4.1.2. Eşya için Hapis Hakkı 240
4.2. Avans – Geçici Teminat 241
5. Faiz 241
6. Zamanaşımı 242

-Neticeten Özet 243

-EKLER

-1989 Londra Uluslararası Kurtarma Konvansiyonu Metni 247
-1910 Brüksel Konvansiyonu Metni – Deniz Yardım ve Kurtarma İşlerine Mütedair Bazı Kaidelerin Tevhidi Hakkında Mukavele 275

-Kaynakça 297
-Kavramlar Dizini 303