Bu eserin kaleme alınması fikri, esasen Milletlerarası Deniz Hukuku Enstitüsünde (IMLI) bulunduğum müddet zarfında, farklı memleketlerden gelen meslektaşlarla yapılan müzakereler ve fikir teatileri neticesinde cereyan etmiştir. Tarihî hakikatler göstermiştir ki, denizlere hâkim olan milletler, sadece coğrafyaya değil, kendi kaderlerine de hükmetmişlerdir; zira denizcilik, güvenliğin teminatı ve iktisadî kalkınmanın membaıdır. Limanlar ise denizlere açılan kapılardır. Bu itibarla, çalışma konumuzun seçiminde yalnızca hukukî mülâhazalar değil, iktisat, kalkınma ve güvenlik temelli saikler de etkili olmuştur.

-ÖNSÖZ VE TEŞEKKÜR 5

-İÇİNDEKİLER  7

-KISALTMALAR 15

-GİRİŞ 17

I. ÇALIŞMANIN AMACI VE KONUNUN TAKDİMİ 17

II. KAPSAM VE SINIRLILIKLAR 19

III. TERMİNOLOJİ VE KURAMSAL ÇERÇEVE 21

IV. ESERİN TERTİBİ 22

BİRİNCİ KISIM

§1. LİMAN KAVRAMI

I. TANIM VE TARİF 25

II. LİMANLARIN KISA TARİHİ 28

III. LİMANLARIN STRATEJİK/JEOPOLİTİK VE İKTİSADÎ ÖNEMİ 31

A. Liman Stratejisi ve Jeopolitiği 31

B. Liman İktisadı 34

1. Limanların İktisadî Faydaları 34

2. Liman İşletmeciliği Sektörü 36

İKİNCİ KISIM

§ 2. LİMAN İŞLETMECİLİĞİ

I. LİMAN İDARESİ 41

II. LİMAN İŞLETMESİ  46

A. Liman İşletme Modelleri 46

1. Kamu Hizmet Limanları (Public Service Ports) 48

2. Araç (Kamu Mülkiyeti-Özel İşletme) Limanlar (Tool Ports) 49

3. Kiralama Yolu ile İşletilen Limanlar (Landlord Ports) 49

4. Özel Hizmet Limanları (Private Service Ports)  50

B. Liman İşletmecisi 52

1. Liman İşletmecisi ve Terminal İşletmecisi Kavramları 52

2. Alt İşletenler 54

3. Liman İşletmecisinin Tacir Sıfatı  55

ÜÇÜNCÜ KISIM

§ 3. LİMAN HİZMETLERİ

I. BARINMA HİZMETLERİ (YANAŞMA, BAĞLAMA VE YER TAHSİSİ) 58

A. Kılavuzluk ve Römorkaj Hizmetleri 58

1. Genel Olarak 58

2. Kılavuzluk ve Römorkaj Hizmetlerinin İlgili Mevzuat Dairesinde Görülmesi  62

B. Bağlama ve Yer Tahsisi 64

II. YÜK İLE İLGİLİ HİZMETLER 65

A. Yükleme, Boşaltma ve İstifleme Hizmetleri 65

1. Ana Hatları ile Hizmetin Görülmesi 65

2. Elleçlenen Yük Türüne Göre Terminaller 68

a. Genel Kargo Terminalleri 69

b. Dökme Yük Terminalleri 70

c. Konteyner Terminalleri  72

d. Ro-ro (Roll on/off) Terminalleri 73

e. Yolcu Terminalleri  74

B. Depolama Hizmetleri 75

III. DESTEK HİZMETLERİ 77

A. Tedarik Hizmetleri  77

B. Atık Hizmetleri 78

DÖRDÜNCÜ KISIM

§ 4. LİMAN HİZMETLERİ SÖZLEŞMESİ

I. SÖZLEŞMENİN TARİFİ VE TERMİNOLOJİ 81

II. SÖZLEŞMENİN TARAFLARI 82

A. Liman İşletmecisi 82

B. Hizmet Talep Edenler (Müşteriler)  83

1. Gemi İşleten (Donatan ve Gemi İşletme Müteahhidi) 84

2. Yük Yetkilisi 85

3. Acente 86

4. Taşıma İşleri Komisyoncusu veya Organizatörü (Freight Forwarder) 89

5. Kaptan 91

III. TARAFLARIN ANLAŞMASI 93

A. Sözleşmenin Esaslı ve Yan Noktaları 93

1. Sözleşmenin Esaslı Noktaları 94

2. Sözleşmenin Yan (Tali) Noktaları 96

B. Liman Hizmetleri Sözleşmenin Kurulması ve Şekli  97

C. Tarafların Borç ve Yükümlülükleri 99

1. Liman İşletmecisinin Borç ve Yükümlülükleri 100

a. Hizmetin Gereği Gibi ve Özenle İfa Etme 100

b. Güvenlik Tedbirleri Alma Yükümlülüğü 102

2. Müşterinin Borç ve Yükümlülükleri 103

a. Bedel Ödeme Borcu 103

b. Kurallara Uyma ve Bilgi Verme 104

IV. LİMAN HİZMETLERİ SÖZLEŞMESİNİN MAHİYETİ VE SÖZLEŞMEYE TATBİK EDİLECEK HÜKÜMLER 105

A. Liman Hizmetleri Sözleşmesinin Mahiyeti 105

1. Sözleşme Serbestîsi 105

2. İsimsiz Sözleşme Niteliği 111

B. Liman Hizmetleri Sözleşmesine Tatbik Edilecek Hükümler 112

1. Liman Hizmetleri Sözleşmesinin Karma-Kombine Sözleşme Niteliği 112

a. Ana Hatları ile Karma-Kombine Sözleşmeler 112

b. Liman Hizmetleri Sözleşmesi Bakımından Kanaatimiz 114

2. Liman Hizmetleri Sözleşmesine Uygulanacak Hükümler 116

a. Emredici Kanun Hükümleri 116

b. Emredici Hükümlere Aykırı Olmayan Sözleşme Hükümleri 116

c. Emredici Olmayan Ticarî Hükümler 117

d. Ticarî Örf ve Âdet 117

e. Genel Hükümler 118

V. USUL HUKUKU BAKIMINDAN LİMAN HİZMETLERİ SÖZLEŞMESİ 119

A. Yargı Yeri 119

1. Görev 119

2. Yetki 124

B. Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yolları 126

1. Tahkim 127

2. Barışçıl Alternatif Çözüm Yöntemleri 130

a. Arabuluculuk 131

b. Müzakere 134

BEŞİNCİ KISIM

§ 5. LİMAN İŞLETMECİSİNİN HUKUKÎ SORUMLULUĞUNUN ESASLARI

I. LİMAN İŞLETMECİSİNİN HUKUKÎ SORUMLULUĞUNA DAİR KURALLARIN YEKNESAKLAŞTIRILMASI 135

A. Sorumluluk Kurallarının Yeknesaklaştırılmasına Dair Yaklaşımlar 136

B. Milletlerarası Viyana Sözleşmesi 138

II. LİMAN İŞLETMECİSİNİN AKDÎ SORUMLULUĞU 140

A. Barınma Hizmetlerinden Doğan Hukukî Sorumluluk 140

1. Barınma (Demirleme/Bağlama) Sözleşmesinin Hukukî Niteliği 140

2. Liman İşletmecisinin Borç ve Yükümlülükleri 143

B. Kılavuzluk ve Römorkaj Hizmetlerinden Doğan Hukukî Sorumluluk 146

1. Kılavuzluk Hizmetinden Doğan Hukukî Sorumluluk 147

2. Römorkaj Hizmetlerinden Doğan Hukukî Sorumluluk 150

C. Yükleme ve Boşaltma Hizmetlerinden Doğan Sorumluluk 154

1. Genel Açıklamalar 155

2. Yükleme ve Boşaltma Sözleşmesinin Hukukî Niteliği 158

3. Yükleme ve Boşaltma Hizmetlerinden Doğan Hukukî Sorumluluğun Esasları 166

D. Yükle İlgili Katma Değer Yaratan Hizmetlerden Doğan Sorumluluk 172

E. Depolama Hizmetlerinden Doğan Sorumluluk 175

F. Destek Hizmetlerinden Doğan Sorumluluk 179

1. İkmal ve Tedarik Hizmetlerinden Doğan Sorumluluk 179

2. Atık Alım Hizmetlerinden Doğan Sorumluluk 182

III. KİRLENMEDEN DOĞAN SORUMLULUK 183

IV. LİMAN İŞLETMECİSİNİN AKİT DIŞI SORUMLULUĞU 185

V. SORUMLULUĞUN SINIRLANDIRILMASI VE SORUMSUZLUK KAYITLARI 189

A. Sorumluluğun Sınırlandırılması 189

1. Himalaya Klozu 190

2. Türk Hukukunda Liman İşletmecisinin (İstifçinin) Sorumluluğunun Sınırlandırılması 193

B. Sorumsuzluk Kayıtları 196

ALTINCI KISIM

§ 6. LİMAN VE TERMİNAL İŞLETMECİSİNİN HUKUKÎ SORUMLULUK SİGORTASINA DAİR GENEL MALUMAT

I. SİGORTA TÜRLERİ ARASINDAKİ YERİ 200

A. Bir Sorumluluk (Mesuliyet) Sigortası Olması 200

B. Denizcilik ve Kara Sigortaları Ayrımındaki Yeri 204

C. Zorunlu ve İhtiyarî Sigorta Ayrımındaki Yeri 212

1. Liman İşletmecisinin Hukukî Sorumluluk Sigortasının İhtiyarî Sigorta Mahiyeti 213

2. Kıyı Tesisleri Deniz Kirliliği Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası 214

3. Tehlikeli Maddeler ve Tehlikeli Atık Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası 215

II. LİMAN İŞLETMECİSİNİN HUKUKÎ SORUMLULUK SİGORTASINA UYGULANACAK HÜKÜMLER 216

A. Emredici Kanun Hükümleri (Koruyucu Hükümler) 216

B. Emredici Hükümlere Aykırı Olmayan Sözleşme Hükümleri 217

1. Sigorta Özel Şartları 218

2. Sigorta Genel Şartları 219

C. Emredici Olmayan (Yedek) Ticarî Hükümler 222

D. Ticarî Örf ve Âdet 223

E. Genel Hükümler 224

II. LİMAN İŞLETMECİSİNİN HUKUKÎ SORUMLULUK SİGORTASINDA İHTİLAFLARIN ÇÖZÜM MERCİİ 224

A. Devlet Yargısı 224

1. Görevli Mahkeme 224

2. Yetkili Mahkeme 225

B. Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yöntemleri 228

1. Tahkim 228

2. Barışçıl Alternatif Çözüm Yöntemleri 230

III. YABANCI UNSURLU LİMAN İŞLETMECİSİNİN HUKUKÎ SORUMLULUK SİGORTASI SÖZLEŞMELERİ 232

A. Sigorta Sözleşmesinde Yabancılık Unsuru 232

B. Uygulanacak Kurallar 234

YEDİNCİ KISIM

§ 7. SİGORTA HİMAYESİNİN (TEMİNATIN) KAPSAMI

I. ANA HATLARI İLE RİZİKO VE RİZİKONUN BELİRLENMESİ 239

A. Genel Olarak Riziko Kavramı ve Teminat Kapsamının Belirlenmesi  239

B. Liman İşletmecisinin Hukukî Sorumluluk Sigortası Bakımından Riziko ve Teminat Kapsamının Belirlenmesi 244

II. TEMİNATIN ZAMAN BAKIMINDAN SINIRLARI (SİGORTANIN MADDÎ SÜRESİ) 246

A. Sigortanın Maddî Süresine Dair Genel Kaide 246

B. Rizikonun Gerçekleştiği An 248

1. Genel Olarak Rizikonun Gerçekleştiği Ana Dair Teoriler 248

2. Türk Ticaret Kanunu’na Göre Rizikonun Gerçekleştiği An 250

3. Liman İşletmecisinin Hukukî Sorumluluk Sigortasında Rizikonun Gerçekleştiği An 251

III. TEMİNATIN ZARAR BAKIMINDAN KAPSAMI 254

A. Eşyaya Bağlı Zararlar 256

1. Doğrudan Eşya Zararları 256

a. Gemi  256

b. Yük 260

c. Gemi ve Yük Dışındaki Eşya 264

2. Eşya Zararına Bağlı Dolaylı Zararlar  266

B. Cismanî Zararlar 268

1. Zarar Gören Şahıs 269

2. Bedensel ve Ölüme Bağlı Zararlara Dair Teminatın Kapsamı 271

3. Ölüm 274

C. Saf Malvarlığı Zararları 275

D. Kirlilik ve Çevre Zararları 277

E. Hukukî Koruma Teminatı 279

1. Genel Olarak 279

2. Sigortalı Liman İşletmecisinin Yükümlülükleri 280

a. Bildirim Yükümlülükleri 281

i. Sorumluluğu Gerektiren Olayın Bildirilmesi 281

ii. Tazminat Talebinin Bildirilmesi 283

b. Zorunlu İşlemlerin Yürütülmesi 284

c. Sigortacının Hukukî Koruma Teminatı Kapsamındaki Yükümlülükleri 284

i. Sigortalı Liman İşletmecisi Adına Hareket Etme Hak ve Yükümlülüğü 286

ii. Hukukî Koruma Giderlerini Karşılama Borcu 287

F. Zarar Bakımından Teminat Kapsamı Dışında Bırakılan Hâller 289

1. Kimyasal veya Nükleer İçerikli Zararlar 290

2. Kamu Tasarrufları 292

III. TEMİNATIN FAALİYET BAKIMINDAN SINIRLARI 293

A. Teminatın Faaliyet Bakımından Kapsamı 293

B. Teminat Kapsamı Dışında Kalan Hâller 294

1. Tabii Olarak Liman Hizmetleri Dışında Kalan Faaliyetler 294

a. Meslekî Faaliyet Dışında Kalan Klasik Borçlar Hukuku Sorumluluğu 295

b. Şirketler Hukuku ve Sermaye Piyasası Faaliyetlerinden Doğan Sorumluluk 297

2. Sözleşme ile Teminat Kapsamı Dışında Bırakılan Faaliyetler 298

IV. TEMİNATIN YER BAKIMINDAN SINIRLANDIRILMASI 300

A. Liman Sahası 301

B. Liman Dışı (Off-Ports) Hizmetler 303

V. TEMİNATIN BEDEL BAKIMINDAN SINIRI 304

A. Sigorta Bedeli (Sigorta Limiti) 304

B. Muafiyet Klozları 306

C. Birden Çok Sigorta 307

-SONUÇ 313

-KAYNAKÇA 323