Önsöz

Anadolu’nun kesin olarak 1071 Malazgirt Zaferi’nden sonra Türk Yurdu olmasıyla başlayan Türk denizcilik an’anesi, zamanla gelişerek XVI. yüzyılda doruk noktasına erişmiş ve Türkler’in, tarihin en güçlü ve uzun ömürlü deniz imparatorluğu kurmalarına amil olmuştur.

Üç kıtaya yayılan bu imparatorluğun toprakları, Akdeniz, Karadeniz, Kızıldeniz ve Hind Okyanusu gibi denizlerle birbirine bağlanmıştır. İşte böylesine denizlerle bağlantılı bir imparatorluğun denize yönelik politika takip etmesi pek tabiidir. Nitekim de öyle olmuştur.

Türklerin denizlerdeki bu üstünlüğü sadece silah gücüne dayanmamış, aynı zamanda, denizcilik ilmi ve deniz ticaretiyle beraberce gelişme göstererek, İmparatorluk Türkiyesi’ni gerek siyasi ve gerekse ekonomik alanlarda, diğer dünya devletlerinden çok üstün bir seviyeye ulaştırmıştır. Özellikle denizcilik ilminde Piri Reis ve Seydi Ali Reis gibi büyük coğrafya alimleri, bugün dahi ilim alemini hayrete düşüren eserler meydana getirmişlerdir. Türk ekonomisi ise, Batılı bilim adamlarının da belirttikleri gibi, tam anlamı ile “Dünya Ekonomisi” derecesine yükselmiştir.

Bu muazzam deniz imparatorluğunun denizcilik tarihi ile ilgili eserler pek mahduddur. İmparatorluğun ilk dönemleriyle ilgili bazı eserlerin olması yanında, son dönemlerle ilgili herhangi bir eser mevcut değildir.

Tarihimizdeki bu boşluğu doldurmak gayesi ile 1970 senesinde akademik seviyede çalışmalara başladık. Çalışmalarımızı daha ziyade arşiv belgeleri üzerine yoğunlaştırdık. Tamamen bakir bir saha üzerindeki bu araştırmalarımız esnasında, deniz tarihimizin önemli noktalarını açıklayacak bir takım yeni bilgileri, daha sonra değerlendirmek üzere, sistemli bir şekilde tasnife tabi tuttuk. Nihayet 1976 senesinde çalışmalarımızı bitirdikten sonra, daha evvel tespit ettiğimiz bu malzemeyi peyderpey değerlendirerek makaleler halinde neşrettik. İşte elimizdeki bu eser böyle bir araştırmanın mahsulu olup, deniz tarihimizin bazı noktalarını açıklığa kavuşturmaktadır.

Çeşitli ilmi dergilerde, muhtelif tarihlerde, dağınık bir şekilde neşredilen bu araştırmalarımızı tek bir eser halinde toplayıp neşredilmesini teklif eden Türkiye Denizcilik Sendika’sına burada teşekkür etmeyi hem kendim, hem de ilim adına bir borç bilirim. Sendika’nın bu himmetli davranışı sayesinde, Türk Denizcilik Tarihi üzerinde araştırma yapacak olanlara büyük bir kolaylık sağladığı şüphesizdir.

Araştırmalarımızı kronolojik bir tasnife tabi tuttuk. Yalnız, “Doğu Akdeniz’deki Türk Kömür Ambarları” başlığını taşıyan araştırmamızın Türkçesini ilk defa burada yayınladığımızdan, bu çalışmayı başa almayı daha yerinde bulduk.

Yayımı kısa sayılabilecek bir zamanda gerçekleşen araştırmalarımızın, denizcilik tarihimize gönül verenlerin sayısını arttıracağını ve bu sahada daha çok araştırmacının yetişmesine vesile olacağını ümit etmekteyiz.

Basım sırasında yapmış oldukları yardımları ile eserin zamanında yetişmesini sağlayan emeği geçenler ile genç meslektaşlarım Araştırma Görevlileri Mahir Aydın ve Nedim İpek’e ayrıca teşekkür ederim.

Ali İhsan Gençer

İstanbul 1986

Sunuş 7

Önsöz 11

I – Doğu – Akdeniz’deki Türk Kömür Anbarları 13

A – XIX. Yüzyılın İlk Yarısında Osmanlı İmparatorluğu ve Doğu – Akdeniz 13

B – Vapurlar İçin Kömür Sorunu ve Doğu – Akdeniz’deki Kömür Ambarları 19

II – XIX. Yüzyılın İlk Yarısında Osmanlı Denizciliği Ve Amerika 33

A – XIX. Yüzyılın Başlarında Osmanlı Devleti’nin Denizlerdeki Durumu ve Navarin Olayı 33

B – Türk – Amerikan İlişkilerinin 1830 Anlaşması İle Resmi Hale Gelişi ve Eckworth’un Raporu 36

III – Özel Bahriye Mektepleri Hakkında Bir Genelde (1851) 48

IV – İstanbul Tersanesi’nde Açılan İlk Tıp Mektebi 54

V – Sakız Adası’nda Açılan Özel Bahriye Mektebi 71

VI – Harp Gemilerine Papaz Tayini Meselesi 86

VII  – Bahriye Meclisi’nin Kuruluşu Ve Önemi 102

A – Türklerde Meclis Fikrine Toplu Bir Bakış 102

B – Bahriye Meclisi’nin Kuruluşu ve Önemi 105

1 – İlk Bahriye Meclisi’nin Kuruluşu ve Görevleri 105

2 – Daimi Bahriye Meclisi’nin Kuruluşu ve Görevleri 108

İndeks 115