TAKDİM

Atatürk Araştırma Merkezi Başkanlığı (ATAM), Anayasanın 134. maddesi gereğince 1983 yılında Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu bünyesinde kurulmuştur. Kuruluşundan itibaren, kendisine mevzuatla verilen görev ve sorumluluklar doğrultusunda, yurt içi ve yurt dışındaki paydaşlarıyla iş birliği içinde çeşitli akademik çalışmalar yürütmektedir. Bu çalışmalar arasında, başta Türkçe olmak üzere farklı dillerde yayımlanan monografik eserler, seçkin indekslerde taranan ATAM Dergisi, ulusal ve uluslararası sempozyumlar, kongreler, paneller, konferanslar ve bilimsel projeler yer almaktadır. ATAM, Mustafa Kemal Atatürk, Millî Mücadele ve Türkiye Cumhuriyeti tarihine dair konularda, alanında yetkin akademisyenler ve araştırmacılar ile iş birliği yaparak bilimsel çıktı üretimi yapmakta ve yaptırmaktadır. Bu doğrultuda sürdürdüğü faaliyetlerle, geçmişi geleceğe bağlayan akademik bir köprü olma görevini de yerine getirmektedir.

Millî Mücadelemiz, her biri çok kıymetli, eşsiz ve sadece ülkemiz açısından değil dünya tarihi açısından örnek teşkil eden askerî operasyonlar ile doludur. Bunlar arasında Çanakkale Deniz Savaşlarının kendisine has bir konumunun olduğu ifade edilmelidir. Çanakkale Deniz Savaşları’na dair teknik ve tarihî bilgileri sunarak dönemin askerî bakış açısını ortaya koyan elinizdeki bu eser Risâle-i Mevkûte-i Bahriye dergilerinde 1914-1928 tarihleri arasında yayınlanan, “Çanakkale Deniz Savaşları” konusunu içeren ve transkripsiyonu yapılan toplam 31 adet makalelerden oluşmaktadır.

Askerî kurumlar, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e uzanan süreçte, yenilikleri takip eden ve birçok alanda öncü kuruluşlar olarak çeşitli alanlarda yaptıkları çalışmalar gibi askerî yayınlar konusunda da nitelikli çalışmalara imza atmıştır. 26 Haziran 1890 tarihinde yayın hayatına başlayan “Cerîde-i Bahriye” dergisi, 28 Ekim 1914 tarihli Nizamname ile Risâle-i Mevkûte-i Bahriye adını almıştır. Günümüzde de “Deniz Kuvvetleri Dergisi” olarak yayın hayatına devam etmektedir. Bu dergiler, dünyada denizcilik konusundaki teknolojik değişimlerden bihaber kalmamak, denizcilik ve gemicilik konularındaki gelişmeleri takip etmek amacını taşırken, o zamanın deniz subayları için meslekî gelişimlerinde bir eğitim vazifesi de görmüştür.

Elinizdeki eser bir yandan Çanakkale Deniz Savaşları hakkında ortaya koyduğu bilgilerin ilk kez ortaya çıkması öte yandan da yazar tarafından resmedilen her makalenin sonunda bulunan dönem gemi resimleri, Çanakkale cephe haritası ve gemi ana yapı elamanları ile özgün bir niteliği haizdir. Bu görseller ile aynı zamanda verilen teknik terimlerin daha rahat anlaşılması sağlanmak istenmiştir.

Atatürk Araştırma Merkezi Başkanlığı olarak, görev alanımıza giren Millî Mücadele’ye ilişkin bu yayının Çanakkale Deniz Savaşları ile dönemin teknik ve askerî durumunun bir portresini sunarak yeni akademik çalışmaları teşvik etmesini ve kamuoyunun farklı bakış açıları kazanmasına katkı sağlamasını temenni ederiz. Bu vesile ile başta Gazi Mustafa Kemal Atatürk olmak üzere, Türk Cumhuriyeti’nin kuruluşuna ve gelişimine katkı sağlayan bütün kahramanlarımızı, şehitlerimizi ve gazilerimizi minnet ve saygıyla anıyoruz. Eseri hazırlayan Hafsa Boynukalın’a, kitabın inceleyicilerine, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Başkanı BE Prof. Dr. Derya Örs’e, kitabı yayına hazırlayan ATAM Başkan Yardımcısı ve Yüksek Kurum Uzmanı Arzu Güvenç Saygın’a ve idari personele teşekkür eder, bu eserin, tarih meraklıları ve akademik camia için faydalı bir kaynak olmasını dileriz.

Doç. Dr. Ahmet KILINÇ

Atatürk Araştırma Merkezi Başkanı

İÇİNDEKİLER III

TAKDİM V

KİTAP HAKKINDA VII

ÇANAKKALE BOĞAZI’NIN TARİHÎ VE COĞRÂFÎ DURUMU XI

KISALTMALAR XXIII

YARDIMCI MATERYAL XXV GİRİŞ XXIX

MAKALELER

AKDENİZ BOĞAZI MUHÂREBELERİ – 1 – 1

AKDENİZ BOĞAZI MUHÂREBELERİ- 2 – 19

AKDENİZ BOĞAZI MUHÂREBELERİ – 3 – 39

AKDENİZ BOĞAZI MUHÂREBELERİ – 4 – 55

AKDENİZ BOĞAZI MUHÂREBELERİ – 5 – 73

AKDENİZ BOĞAZI MUHÂREBELERİ – 6 – 89

AKDENİZ BOĞAZI MUHÂREBELERİ – 7 – 107

AKDENİZ BOĞAZI MUHÂREBELERİ – 8 – 129

GELİBOLU NASIL TAHLİYE EDİLDİ? 159

BOĞAZLAR MESELESİ 185

HARP TECRÜBELERİNE NAZARAN SÂHİL İSTİHKÂMLARININ TESLÎHÂTI 215

ALMAN DONANMASI ETRÂFINDA 229

DENİZ HARBİNDEN ALINAN DERSLERDEN: TORPİDO 295

HARB-İ BAHRÎDEN ALINAN MALÛMÂT-I ESÂSİYYE 327

ÇANAKKALE BOĞAZI ÖNLERİNDE – 1 – 351

ÇANAKKALE ÖNLERİNDE – 2 – 375

LORD FISHER’IN HÂTIRÂTI 393

YAVUZ’UN ÇANAKKALE’DEN İLK DEFA GEÇİŞİ 401

HARB-İ UMÛMİ’NİN BAHRÎ NOKTA-İ NAZARDAN TÂRİHÇESİ 417

ÇANAKKALE HÜCÛMUNUN SEBEB-İ AKÂMETİ -1- 453

ÇANAKKALE BOĞAZI SEFERİNİN ESBÂB-I AKÂMETİ -2- 467

ÇANAKALE SEFERİNİN ESBÂB-I AKÂMETİ -3- 489

MÜTTEFİKLER TARAFINDAN ÇANAKKALE ÜZERİNE İCRÂ EDİLEN SEVKU’L CEYŞ-İ BAHRÎ 505

SÂHİL MÜDÂFAASI 527

5-18 MART HÜCÛMU 535

ÇANAKKALE ZAFERİ’NDE TÜRK BAHRİYESİ 549

SAHİL MÜDÂFAASI  627

BAHR-İ SEFÎD’DE YAVUZ VE MİDİLLİ 635

MİDİLLİ’NİN TÜRK SULARINDAKİ MENÂKİBİNDEN 665

ÇANAKKALE’DE ALMAN BAHRİYESİ 681

ÇANAKKALE’DE TÜRK BAHRİYESİ 729

SÖZLÜK 735

KAYNAKÇA 787

DİZİN 791