ÖNSÖZ

Miladi 1390 itibari ile İstanbul’un Anadolu kıyıları tamamen Türk kuvvetlerinin denetimi altına girmiş, akabinde inşa edilen Anadoluhisarı üzerinden fethin ilk provaları başlamıştır. Takvimler, 1452 senesini gösterdiğinde ise 30.000 m2’lik alan üzerinde dört ay gibi kısa bir sürede inşa edilen Rumelihisarı artık fethin habercisidir.

Boğaziçi’nde karşılıklı yer alan iki hisar, Osmanlı İstanbul’unun en eski yapıları olup ilk Türk mahalleleriyle, askeri başarı kadar sosyal ve iktisadi yapılanmasıyla Türk-İslam Medeniyeti’nin İstanbul’daki inkişafinın başlangıç noktaları olmuştur.

Anadoluhisarı ve Rumelihisarı Osmanlı İstanbul’unun en eski yerleşim yerleri olma hususiyetini bünyelerinde barındırmalarına rağmen maalesef buradaki semtler içerisinde ikamet edenler başta olmak üzere İstanbullular için aidiyet ve sahiplenme duygusunu kazandıracak yazılı eser sayısı bir elin parmaklarını bile geçmemektedir. Her iki kadim hisar hakkında yazılan ilk eserlerden olan ve ilk baskısı 1941 yılında yayımlanan Albert Gabriel’in İstanbul Türk Kaleleri adlı, Tercüman’ın 1001Temel Eser serisi içerisinde Türkçesi de yayımlanan kitap elimizdeki en baş kaynağı teşkil etmektedir. Rumelihisarı’nın 1955-1957 tarihleri arasında gerçekleştirilen onarımı aşamasında görev alan Cahide Tamer’in, yapılan onarımlar ile ilgili aktardığı ve Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu tarafından 2001 tarihinde yayınlanmış olan kitap, son restorasyonu hakkında bilgi kaynağımız olmaktadır. Elinizdeki bu çalışma, İhsan Kesedar’ın “Rumelihisarı” adlı eserinin ardından Anadolu ve Rumelihisarları ile Mahallelerini ele alan ilk müstakil kitap çalışmasını oluşturmaktadır.

Şu gerçek unutulmamalıdır ki, İstanbul tarihi konusunda söylenecek söz, araştırılacak belge ve yazılacak o kadar çok metin var ki, içerisine girdikçe anlaşılmaktadır. Kolay değil üç büyük medeniyete ve imparatorluğa ev sahipliği yapmış şehirden bahsetmekteyiz dünya tarihinde, onsuz bahsedilemeyen. Resulullah Efendimiz’in (s.a.v) hadis-i şerifi ile önemine binaen İslam orduların kızıl elması olması gibi pek çok tarihi ve kültürel değerleri bünyesinde barındıran ilahi dinlere ev sahipliği yapan şehir olan İstanbul hakkında yazılan kitapların hiçbiri son söz değildir. Gün yüzüne çıkan her belge ve bilgi yeni yazılara ve kitaplara yelken açtırmaktadır.

Elinizdeki bu çalışma, yeni araştırmacılara ve İstanbul sevdalılarına derli toplu bir kaynak oluşturma niyetiyle hazırlanmış, zihnimizdeki bilgileri kağıda dökerek sizlerle paylaşmaktan öte bir şey hedeflenmemiştir. Her yönü ve her şeyi ile bu kadim şehrin bize ait olduğunu ve bizlerin de bu şehri gelecek nesillere sağlıklı bir şekilde aktaracak emanetçiler olduğumuzu unutmamamız gerektiği düşüncesiyle…
Süleyman Faruk GÖNCÜOĞLU – Rumelihisarı Mayıs 2015

İçindekiler:

TAKDİM 9

ÖNSÖZ 11

I. BÖLÜM ANADOLUHİSARI

-Anadoluhisarı 34

-Anadoluhisarı Camii 52

-Sinaneddin Yusuf Efendi (Muhaşşi) Camii 57

-Otağtepe Namazgâhı 59

-Anadoluhisarı Namazgâhı 62

-Anadoluhisarı Hamamı 62

-Semtin Sıbyan Mektepleri 63

-Anadoluhisarı Nişan Taşları 65

-Anadoluhisarı Şark İdman Yurdu’ndan Anadoluhisarı Gençlik ve Spor Akademisi’ne 68

-İdman Yurdu’nun Kurucuları ve İlk Yönetim Kurulu Üyeleri 75

-Anadoluhisarı’nın Ayrılmaz İkilisi: Küçüksu ve Göksu 76

-Osmanlı Dönemine Değin Göksu 78

-16. ve 17. Yüzyıllarda Göksu 79

-Göksu Deresi 85

-18. 19. ve 20. Yüzyıllarda Göksu 85

-Göksu ve Küçüksu’da Bulunan Tarihi Eserler 93

-Küçüksu Kasrı 93

-Küçüksu (Mihrişah Sultan) Çeşmesi 102

-Küçüksu Camii 106

-Değirmen Mescidi (Göksu Peksimetçi Salih Ağa Camii) 109

-Hacı Zihni Güner Camii 112

-Küçüksu Karakolu 112

-Benlizade Ahmed Raşid Efendi Çeşmesi 113

-Anadoluhisarı Telgrafhanesi 116

-Beykoz’da İlk Plaj; Küçüksu Plajı 117

-Göksu ve Küçüksu ile Özdeşleşen Osmanlı Padişahları 119

-Şiir ve Şarkılarda Göksu-Küçüksu 124

-Anadoluhisarı Tarihinde Önemli Şahsiyetlerden Bazıları 128

-Anadoluhisarı Semtinin Başlıca Yalıları 134

-Sevda Tepesi 144

-Dipnotlar 165

-Kaynakça 169

II. BÖLÜM RUMELİHİSARI

-Rumelihisarı 175

-Bir Boğazkesen Olarak Rumelihisarı 200

-Evliya Çelebi ve Diğer Seyyahlarda Rumelihisarı 204

-Boğazkesen (Rumelihisarı) Mescidi 231

-Ebu’l-Feth, Fetih, Fatih Camii, Kaleiçi Camii 231

-Rumelihisarı, Sultan Abdülaziz ve Ahmed Vefik Paşa 250

-Rumelihisarı (Kayalar) Mezarlığı 251

-İstanbul ve Boğaziçi’nin İlk Türk Şehitliği 255

-Boğaziçi’nde Bilinen İlk Türkçe Kitabe Rumelihisarı Burcundadır 262

-Allah Dostlarının Gezinti Yeri Rumelihisarı 270

-Durmuş Dede ve Tekkesi 270

-Pir-i Yetmiş Kuruş Dede 270

-Duâ Tepe’den Doğa Tepe’ye 272

-Rumelihisarı Mahallesi 276

-Semtin Kadim Mescid, Camii ve Diğer Kültür Varlıkları Mirasımız ile Alakalı Kısa Bilgiler 284

-Bugünün Rumelihisarı Hakkında Birkaç Söz 322

-Dipnotlar 338

-Kaynakça 342