XI. yüzyılın son çeyreğinde, Anadolu’da; Büyük Selçuklu Devleti’nin Küçük Asya’daki bir kolu olarak, Selçuklu Hanedanı mensupları tarafından kurulan Türkiye Selçuklu Devleti, kısa süre içerisinde büyümüş; Anadolu’daki diğer Türk beyliklerini hâkimiyet altına alırken, Doğu Roma İmparatorluğu’nun bölgedeki nüfuzunu ve siyasî varlığını önemli ölçüde kırarak bölgenin büyük bölümünü fethetmiştir. Selçuklular, Tarih sahnesinde yer aldığı süre boyunca Bizans saldırılarına ve Haçlı Seferleri’ne başarıyla karşı koyması ve Anadolu’daki Türk varlığının korunmasında başat rol oynamasının ardından, XIII. yüzyılda Türkistan’da/Orta Asya bozkırlarında başlayan Moğol fütuhatının önünde duramadı. 1243 yılındaki Kösedağ Savaşı’nda Moğollar karşısında ağır bir yenilgi alan Türkiye Selçuklu Devleti, Moğol hâkimiyeti altına girmesinin ardından hızlı bir çözülme dönemine sürüklenmiştir. Böylelikle, inkıraz (yıkılış) dönemi sürecinde Anadolu’da Tavaifu’l- Mülûk da denilen II. Beylikler Dönemi başladı.

Bu dönemde Anadolu’da kurulan ve beylikler adıyla anılan Türk devletlerinin en dikkat çekenleri Batı Anadolu’da kurulan beylikler olmuştur. Kurucuları veya ataları genellikle Selçuklularda emîr (ordu komutanı) veya emirü’s-sevâhil (amiral) olan bu beylikler, Selçukluların sınırları dahiline katamadığı ve Doğu Roma İmparatorluğu’nun Anadolu’da elinde kalan son topraklar olan Batı Anadolu’yu kısa sürede fethettiler. Kuruluş aşamasında Ordu ve donanma teşkilâtlanması olarak Selçukluları örnek alan ve Halil İnalcık’ın deyimiyle ‘’Batı Anadolu Gâzi Denizci Beylikleri’’ olan bu Türk devletleri, coğrafyanın avantajlarını kullanmış; Bizanslı gemi mühendisleri ve donanma görevlilerini bünyelerinde istihdam etmelerinin de sonucunda, kısa sürede önemli deniz gücü haline gelmişlerdir. Yaptıkları deniz fetihleri ve gazâları sonucunda Doğu Roma İmparatorluğu’nun Akdeniz ve o dönemki adıyla Adalar (Ege) Denizi üzerindeki gücünü kırmakla beraber; Ortaçağ Akdeniz’indeki en güçlü denizci koloniyel devletleri Venedik ve Ceneviz’e denk sayılabilecek bir deniz gücü oluşturdular.

İşbu Batı Anadolu Türk beylikleri arasında, döneminde denizcilikte en ileri seviyeye ulaşan; siyasî, askerî ve ekonomik yönden en güçlüsü olan beylik, Bizans ve İtalyan kaynaklarının belirttiği üzere, Aydınoğulları Beyliği’dir. Aydınoğlu Mehmed Bey ve özellikle Gazi Umur Bey dönemlerinde denizlerde büyük bir güç haline gelen Aydınoğulları Beyliği, diğer Batı Anadolu beyliklerinin de doğal lideri konumuna gelmesinin yanı sıra; Adalar denizi ve Doğu Akdeniz üzerinde pek çok fetihler ve akınlar yapmış; Bizans’ı denizlerden ve bölgeden uzaklaştırmış, Venedik ve Ceneviz Devletlerinin bölgedeki mutlak hâkimiyetini kırmış ve üstünlük sağlamıştır.

Yazar bu eserinde Aydınoğulları Beyliği’nin kuruluş aşamasından itibaren, donanma ve ordusunun teşkilâtlanması, donanmada kullanılan gemi türleri ve askerlerin silahları, denizlerde ve karada gerçekleştirilen fetihler ve gazâlar, diğer Batı Anadolu Beylikleri ile olan ilişkileri ile birlikte, siyasî-askerî tarihini incelemiş olup, eserinde dönemin konjonktürel yapısını okuyuculara tasvir etmektedir.

ÖNSÖZ 1

GİRİŞ 3

I. BÖLÜM SELÇUKLULARDAN BEYLİKLERE KALAN ASKERÎ MİRAS 11

Askerî İdare 8

Orduda Komuta ve Askerî Makamlar 19

1. Beylerbeyi 19

2. Emîr (Sipâsâlâr) 21

3. Sübaşı (Serleşker) 24

4. Kûtval (Kale Komutanı/Muhafızı) 28

5. Hâcib (Emîr-i Hâcib/Hâcib-i Bozorg/Melikü’l-Hâcib) 30

6. Çavuş (Serheng) 31

Gulâm ve Iktâ Ordusu 32

1. Gulâm Sistemi 32

2. Iktâ 39

Ordu İçerisindeki Muharip Askerî Sınıflar 48

Savaş Düzeni 50

Askere Yapılan Maaş ve Ödemeler 52

Orduda Kullanılan Silah Çeşitleri 53

Kazanılan Savaştan Sonra Fetihnâme Göndermek 54

II. BÖLÜM BATI ANADOLU’DA TÜRKMEN GÜCÜ 55

Batı Anadolu’ya Türkmenlerin Gelişi 57

Batı Anadolu’ya Gelen Türkmenlerin Yerleşim Alanları ve Bölgedeki Türkmen Boy ve Aşiretleri (Cemaâtler) 62

1. Germiyan İli 63

2. Aydın İli 64

3. Menteşe İli 64

4. Saruhan İli 65

5. Karesi İli 65

Batı Anadolu’da Beyliklerin Kurulma Süreci ve Kurulan Beylikler 66

1. Germiyanoğulları Beyliği 67

2. Aydınoğulları Beyliği 72

3. Menteşeoğulları Beyliği 80

4. Saruhanoğulları Beyliği 85

5. Karesioğulları Beyliği 89

III. BÖLÜM AYDINOĞLU BEYLERİNİN ASKERÎ FAALİYETLERİ 93

Aydın Bey (Emîr Aydın)  93

Aydınoğlu (Mübârizeddin) Mehmed Bey 99

Gazi (Bahaüddin) Umur Bey/Paşa 150

IV. BÖLÜM AYDINOĞULLARINDA DONANMA 221

Aydınoğulları Beyliği’nde Donanmanın Kurulması ve İlk Denizcilik Faaliyetleri 221

Gazi Umur Bey Döneminde Aydınoğulları Beyliği Donanması 228

Aydınoğulları Beyliği Donanmasında Bulunan Gemi Çeşitleri ve Özellikleri 242

Aydınoğulları Beyliği Donanmasının Askerlerinin Özellikleri ve Komutanları 245

Aydınoğulları Donanmasında Kullanılan Silahlar 250

SONUÇ 251

KAYNAKLAR 257