ÖNSÖZ

Büyük Ata’mızın, bütün dünyada derin üzüntüler uyandıran ölümünü izleyen yıllar içinde, Türkçe ve her çeşit dilden olmak üzere, onun, kendi milletine, özgürlüğe kavuşmak konusunda bütün müstemleke dünyasına ve, din ve milliyeti ne olursa olsun, insanlık alemine yaptığı fikir hizmetlerini belirten binlerce kitap ve anı okuduk. Onun vakitsiz ölümü Türk Milleti kadar bütün milletleri de dünyanın geleceği hakkındaki, değerli görüş ve fikirlerinden yoksun bıraktı. Bundan ötürü Atatürk, kanılarıma göre, bu günkü ve gelecek kuşaklar için bir «Araştırma konusu» oldu. Yapılanlardan daha çok araştırmalar yapılacağı ve kitaplar yazılacağı tabiidir.

Yazılacaklar bir tarafa: bu güne kadar yazılanların bile büyük bir «Atatürk Kütüphanesi» meydana getirmesi mümkündür. Fakat bu kütüphanenin tek eksiği de ortada durmaktadır; Büyük Ata’mızın deniz sorunlarımızla ilgi ve ilişkileri… Bu konu üzerinde denizaltıcı Albay Sayın Raşit Metel’in, belgelere dayanarak ve büyük bir çaba harcayarak, hazırladığı ve yayınladığı “Atatürk ve Donanma” adlı değerli kitabından başka elimizde hiç bir araştırma yoktur. Halbuki Büyük Ata’mız deniz sorunlariyle, sadece donanma bakımından değil, devlet ekonomi politikası bakımından da ilgilenmiş ve uğraşmıştır.

İstiklal Savaşında “Ordular hedefimiz Akdenizdir” diye emir verdiği zaman kara kuvvetlerimiz, bütün dünya askerlerini hayrette bırakacak bir hızla bu emrin gereğini yerine getirmişti. Fakat askeri bakımından ulaşılan bu hedef Türkiye Cumhuriyetinin yeni başlayacağı ekonomi savaşının hareket noktası olacaktı. Ata’mızın, 1924 yılında toplanan ve kendisinin başkanlık ettiği İzmir İktisat Kongresinde “Zaferi silah kuvvetiyle kazandık; fakat bundan daha önemli olarak iktisadi mücadeleyi zafere ulaştırmak zorundayız” şeklinde konuşmuş olması bu kanımızı kuvvetlendirmektedir.

Deniz sorunlarına uzak olan devlet, ilim ve fikir adamları Büyük Ata’mızın verdiği bu ikinci hedefi sadece bir kara ekonomisi şeklinde yorumlamışlar ve deniz ekonomisine sırt çevirmişlerdir. Dış pazarlardan ticaret gemisi satın alınarak bir ticaret filosu kurulmuştu ama; temelsiz bir deniz ekonomisine dayanan bu filo, denizcilerimizin elinde olmayan nedenlerle, kazandırıcı değil kaybettirici bir varlık olmuştu. Dış pazarlardan satın alınan gemilerle meydana getirilen donanma da, Balkan devletleri arasında ve karşısında bir kudret olmuş; fakat zamanın teknik şartlarına ayak uyduramamıştı.

Bundan ötürü Büyük Ata’mızın Cumhuriyeti emanet ettiği Türk gençliği, o Cumhuriyeti Ata’mızın istediği kudreti ulaştırabilmek için, ekonomi ve kuvvet olarak, deniz sorunlarımızın üzerine eğilmek zorunda bulunmaktadır.

Büyük Ata’mız kendi fikir ve yönetme gücüne layık bir tabii coğrafya içinde yaşamış ve kendi ifadesiyle Büyük Türk milletine liderlik etmişti. Bu coğrafya dünya tarihinde büyük rol oynamış toprak ve denizlerden kurulmuştu: Anadolu ve Akdeniz…

Büyük devletlerin idaresinde yüzyıllar boyu yaşamış olan küçük Avrupa milletleri, özgürlüklerini kazanır kazanmaz, kendi hars, benlik, adet ve milliyetleriyle tekrardan ortaya çıkmışlardır. Fakat Anadolu’da yaşayan milletler, topraklarımızda büyük eserler bırakmış olmalarına rağmen, çöktükten sonra bir daha tarih huzuruna çıkamamış, dünya haritasından silinmişlerdir. Elbette bunun, Büyük Ata’mızın da incelemiş olduğu, bir nedeni olacaktı.

Bu nedeni İngilizlerin ünlü tarihçisi Runciman üçüncü tarih kongremize verdiği bildiride “Deniz sorunlarını bilmeyen ya da anlamayan milletler Anadolu’da tutunamamışlardır” sözüyle ifade etmiştir. Büyük Ata’mızın da iktisad kongresi için, Ankara’yı değil de, bir deniz ili olan İzmir’i seçmiş olması, Türk milletine “sadece kara değil deniz ekonomisine de yüz çeviriniz” şeklinde değerli bir ihtar olabilirdi. Belki de deniz ekonomisi kara ekonomisinin de başında geliyordu. Çünkü Türk Milleti yüzde doksan denizyollariyle gelen maddelerle besleniyordu. Bu şekle “Türkiye, iktisadi olarak tabii bir abluka altında yaşıyor” da denebilirdi. Tarafsız kalmış olmamıza rağmen İkinci Dünya Savaşında çektiğimiz sıkıntılar bu ablukanın etkilerinden başka bir şey değildi.

Diğer taraftan Büyük Türk Milleti için, hiç bir zaman, Donanmasını sevmemiş denilemez. Tam tersine Osmanlı idaresinde yaşarken varını yoğunu donanma cemiyetine vermiş ve devlete çok kudretli bir donanma yapmak imkanını hazırlamıştı. Fakat bu gün temelini kendi sanayi ve deniz ticaretine dayamamış olan ne donanmaların ne de ticaret filolarının askeri ve ekonomik kuvvet sayılmadıklarını tecrübe etmiş bulunmaktayız. Bize bu kanıyı veren başkalarının değil bizzat kentli tarih kaynaklarımızdır.

Başkalarından da aldığımız dersler yok değildir: Deniz ekonomisi daima kara ekonomisine hükmetmekte ve bu ekonomiye sahip devletleri barışta mutluluğa; savaşta da zafere ulaştırmaktadır.

Bu gerçekler içinde Anadolu özel bir coğrafyaya sahiptir. Anadolu üzerinde yaşadıkça, büyük milletimizi idare edenlerin tutacağı yola göre; ya mutluluğa kavuşacak ya da Orta Asya’ya gideceğiz.

Yazılarımın bir meslek propagandası şeklinde anlaşılması beni çok üzer. Ortaya koyduğum fikirlerin ilim otoritelerimiz tarafından incelenip sonuçlandırılması Büyük Türk Milletinin gerçek ve büyük bir ihtiyacıdır.

KİTABIN YAZARI HAKKINDA BİLGİ 11

ÖNSÖZ 15

KISIM I – ATATÜRK’TEN ÖNCE

-Büyük Atamızın Türk Denizciliğiyle İlk İlgisi 21

-Osmanlı Devleti Denizlerde Neden Yıkıldı 24

-İkinci Meşrutiyetten Sonra 27

-Donanma İnkarının Nedenleri 31

-Boğazlar Nasıl Savunulur 35

-Yakın Tarihteki Savaşlarda Donanmamız 36

-Balkan Savaşı (1912-13) 39

-Birinci Dünya Savasında Atatürk 46

KISIM II – İSTİKLAL SAVAŞINDA DENİZCİLİK

-İstiklal Savaşının Deniz Tarihi 57

-Atatürk ve Denizciler 62

-İstiklal Savaşında Denizcilerimizin Hizmetleri 65

KISIM III – CUMHURİYET DONANMASI

-Cumhuriyetin İlanında Donanma 81

-Atatürk’ün Türkiye ve Türk Denizciliği Hakkında Görüşleri 54

-Atatürk Politikasının Tatbikçileri 88

-Mareşal Fevzi Çakmak’ın Deniz Kuvveti Görüşleri 90

-Silahlı Kuvvetler Örgütü 94

Karada Komutanlık, Denizde Komutanlık 97

-Büyük Atamızın Hamidiye ve Peykişevket Gemileriyle Karadeniz Gezisi 98

-Bahriye Vekaleti Dönemi 106

-Ticareti Bahriye Filosu 112

-Donanmamıza Neden Alman Hey’eti Getirildi 117

-Atatürk’ün İdare Ettiği Deniz Manevrası 122

-Yavuz Gemisinin Kısa Tarihi 127

-Yavuz Gemisinin Onarılması 131

-Yavuz’un Onarılmasındaki Etkiler 134

-Türk-Yunan İlişkilerinde Donanma 137

-Bahriye Vekaletinin Kaldırılmasından Sonra Silahlı Kuvvetler Örgütü 141

-Deniz-Hava Kuvveti Hakkında Kısa Bilgi 152

KISIM IV – BÜYÜK ATAMIZ’IN DENİZ SAVAŞ VE TİCARET FİLOLARIYLA İLGİLERİ

-Konu Üzerinde Sezilerimiz 157

-Türk Denizcilerinin Uluslararası Görevlerde Başarılı Çalışmaları 162

-Büyük Atamızın Yavuz Gemisini İlk Teşrifleri 163

-Deniz Kuvvetlerinde Şapka 167

-Atatürk’ün İstanbul’u İlk Teşrifleri 169

-Tazelenen Eski ve Yeni Hatıralar 172

-Büyük Atamızın Deniz Seyahatleri 174

-Denizcilerimizin O günkü (1933) Durumları 179

-Atatürk’ün Güney Anadolu Kıyılarında İncelemeleri 180

-Atatürk Zamanında Donanmamıza Katılan Savaş Gemileri 184

-Atatürk Zamanında Deniz Kuvvetlerinde Personel Gelişmesi 189

-Atatürk’ün İzinde Yapılanlar 196

-Büyük Atamızın Denizcilere Verdiği Soyadları ve Yüksek Teşvikleri 198

KISIM V – ATATÜRK’ÜN DIŞ POLİTİKASINDA DONANMA

-Tek Savaş Gemisine Verilen Görevler 207

-Afganistan Kıralı Emanullah Han ve Eşleri İçin Yapılan Tören 211

-Yugoslavya Kıral ve Kıraliçesinin Karşılanması ve Uğurlanması 212

-Sovyet Mareşallerine Yapılan Tören 215

-İran Şehinşahı Rıza Pehlevi’nin Atatürk’ü Ziyaretleri 217

-İngiltere Kıralı VIII inci Edward’ın Atamızı Ziyareti 220

-Ürdün Kıralı Abdullah’ın Memleketimizi Ziyareti 222

-Donanmamızın Malta ve Pire Limanlarını Ziyaretleri 223

-Yunan Başbakanı General Metaksas’ın Yurdumuzu Ziyareti 228

-Montreau Antlaşması 229

-Büyük Atamızın Vefatı 233

EK KISIM – DONANMALAR VE TÜRKİYE DONANMASI

-Donanmaların Vazifesi 239

-Donanmaların Gelişmesi 241

-Türkiye Deniz Kuvvetlerinin Temeli 251

-Cumhuriyet Donanmayı Nereden Aldı ve Nereye Götürdü 252

DENİZ TİCARET FİLOMUZ

-Deniz Ticaret Filomuz 269

-İNDEKS 275

-BİBLİYOGRAFYA 281

-YAZARIN KİTAPLARI 283