Küresel ve bölgesel aktörler, günümüzde ekonomik, politik, kültürel ile güvenlik açılım ve yönelimlerini büyük ölçüde deniz ulaştırma hatları aracılığıyla gerçekleştirmektedirler. Bu açıdan denizler ve deniz yolları, jeopolitik rekabetin önemli bir unsuru haline gelmiştir.

Akdeniz, jeopolitik ve jeostratejik önemi gittikçe artan bir denizdir. Uluslararası ticaretin en önemli kavşaklarından birisidir. Asya, Avrupa ve Afrika kıtalarını kendi çevresinde birbirine bağlayan Akdeniz; bir yandan Süveyş Kanalı üzerinden Hint Okyanusu ve Uzak Doğu ülkelerine, diğer yandan ise Cebelitarık Boğazı üzerinden Atlantik ve Kuzey ile Güney Amerika ülkelerine uzanan deniz ulaştırma hatlarının odak noktasıdır.

Akdeniz’in enerji açısından konumu, dünya ölçeğinde Akdeniz üzerindeki güç yarışını ve jeoekonomik rekabeti gittikçe artırmaktadır.

Akdeniz; Avrupa-Atlantik güvenliğine yeni bir boyut ve yeni bir yönelim kazandırmakta, jeopolitik konumu gereği Avrupa, Orta Doğu, Kuzey Afrika ve Uzak Doğu ülkelerinin güvenlik dinamiklerini doğrudan etkilemektedir.

Ülkemizde Akdeniz ile ilgili çok boyutlu ve zengin içerikli bir araştırma eserinin hazırlanması ve bilimin hizmetine sunulması gerekliliği ortaya çıkmıştır.

“Akdeniz Jeopolitiği” isimli eser; Akdeniz ile ilgili güncel konulara açıklık getirmek, geleceğe ilişkin yeni yönelim ve yaklaşımları belirlemek, bilim alanına derinlik ve zenginlik kazandırmak düşüncesinden hareketle hazırlanmıştır.

ÖN SÖZ – Hasret Çomak iii

1.BÖLÜM – AKDENİZ SİYASİ VE DİPLOMASİ TARİHİ

-Akdeniz: Doğu-Batı Arasındaki Köprü ve Medeniyetler Buluşması – Mehmet Şahin 3

-Akdeniz’in İki “Başat Güç” Adayı: Osmanlı ve İspanyol İmparatorlukları (1518-1578) – Akın Kiren 14

-İngiltere ve Fransa’nın Doğu Yolları Üzerinde Mısır (1834-1869) – Saltuk Duran 36

-Akdeniz Jeopolitiğindeki Kilit Ülkenin Kaderi: Libya ve GOKAP – Cüneyt Akalın 52

-Tarihsel Süreç İçerisinde ABD “Merkezi İstihbarat Teşkilâtı”nın Suriye’deki Faaliyetleri ve Bu Faaliyetlerin Doğu Akdeniz’in Güvenliğine Etkileri – Ufuk Cerrah 61

-Soğuk Savaş Dönemi Akdeniz – Mesut Şöhret 79

-Soğuk Savaş Sürecinde Orta Doğu-Akdeniz Güvenliği Meselesi ve Türkiye – Ceyda Tuna Bozdoğan 98

-Doğu Akdeniz Jeopolitiğinde Oniki Adanın Yeri ve İtalya – Tarık Demir 122

2.BÖLÜM – AKDENİZ’İN HUKUKİ REJİMİ

-Akdeniz’de Deniz Yetki Alanları ve Deniz Alanlarının Hukuki Statüsü – Hüseyin Çelik-Hakan Çetinoğlu 135

-Akdeniz’de 1958 Cenevre Sözleşmelerine İstinaden Sınırlandırma – Hakan Çetinoğlu 154

-Doğu Akdeniz’de Türkiye’nin Deniz Yetki Alanları ve Deniz Sınırlandırmaları – Oktay Çetin-Hasan Bora Usluer 173

-Doğu Akdeniz’de Yunanistan’ın Deniz Yetki Alanları ve Deniz Sınırlandırmaları – E. Caner Bener 187

-Güney Kıbrıs Rum Yönetimi’nin Doğu Akdeniz’de Deniz Alanlarını Belirleme Stratejisi ve
Hukuki Rejim – Emete Gözügüzelli 250

-Doğu Akdeniz’de Filistin’in Deniz Yetki Alanları ve Deniz Sınırlandırmaları – Ulvi Keser-Uğur Özgöker-Gökhan Ak 267

-Türk Boğazları Geçiş Rejimi ve Akdeniz’in Statüsü – Dinçer Bayer 278

-Cebelitarık Boğazı Geçiş Rejimi ve Akdeniz’in Statüsü – Erdoğan Mert 296

-Süveyş Kanalı Geçiş Rejimi ve Akdeniz’in Statüsü – İbrahim Akın 304

-Akdeniz’de Uluslararası Hava Sahası ve Uçuş Malumat Bölgesi (FIR) – Hüseyin Çelik 316

3. BÖLÜM – AKDENİZ’İN JEOPOLİTİK VE JEOSTRATEJİK ÖNEMİ

-Uluslararası İlişkiler Teorileri Açısından Akdeniz Güvenlik ve İstikrar Süreci – Güngör Şahin 327

-Uluslararası İlişkiler Teorileri Açısından Akdeniz Coğrafyası – Canan Orhan Gönül 339

-Variability in The Mediterranean Geopolitics: Connect-Analysis (Link Analysis) – Ainur Nogayeva-Gaukhar Jumadilova 350

-Doğu Akdeniz Hidrokarbon Kaynakları ve Jeopolitik Etkisi – Melih Ersal-Ahmet Keser-Ali Serdar Erdurmaz 365

-Akdeniz Jeopolitiği ve Eğitim – Mustafa Oktay Alnıak-Aylin Çelik Turan-Eda Güney-Göksu Uzunyayla-Nurgül Yıldırım 375

4. BÖLÜM – AKDENİZ’E KIYIDAŞ ÜLKELERİN ULUSAL GÜVENLİK STRATEJİLERİ VE YENİ JEOPOLİTİK DENGELER

-Yunanistan’ın Akdeniz Bölge Politikası ve Yeni Jeopolitik Dengeler – Uğur Gül 397

-GKRY’nin Akdeniz Bölge Politikası ve Yeni Jeopolitik Dengeler – Zuhal Mert Uzuner 415

-Mısır’ın Akdeniz Bölge Politikası ve Yeni Jeopolitik Dengeler – Adem Bağış Alçiçek 429

-Libya’nın Akdeniz Bölge Politikası ve Siyasal İletişim Bağlamında Yeni Jeopolitik Dengeler – Emine Kılıçaslan 438

-Malta’nın Akdeniz Politikası – Gamze Tanil 452

-Fas’ın Akdeniz Politikası – Gamze Tanil 471

-Tunisia’s Mediterranean Region Policy and New Geopolitical Balances – Hekma Wali 490

-İspanya’nın Akdeniz Politikası ve Yeni Jeopolitik Dengeler – Serpil Bardakçı Tosun 508

-Fransa’nın Akdeniz Politikası – Haydar Çakmak 516

-Fransa Dış Politikasında Akdeniz – İlhan Aras-Akın Sağıroğlu 522

-Karadağ’ın Akdeniz Bölge Politikası ve Yeni Jeopolitik Dengeler – Erdoğan Mert 534

5.BÖLÜM – TÜRKİYE VE KKTC’NİN AKDENİZ POLİTİKASI

-Osmanlı Devleti ve I. Dünya Savaşı Dönemi Türk Akdeniz Politikası – İbrahim Akın 541

-İki Savaş Arası Dönemde Türkiye’nin Akdeniz Politikası – Volkan Tatar 549

-İkinci Dünya Savaşı Dönemi Türkiye’nin Akdeniz Politikası – Volkan Tatar-Öykü Oğulbalı 563

-Soğuk Savaş Dönemi Batı Yanlısı Türk Dış Politikasından Bir Kesit: 1957 Suriye Krizi – Doğuş Sönmez 574

-Kıbrıs Barış Harekâtı ve Sonrasında Türkiye’nin Akdeniz Politikası – Doğan Şafak Polat 581

-Türkiye ve Akdeniz: Kapsamlı ve Proaktif Bir Dış Politika İnşa Etmenin Gerekliliği – Fatma Aslı Kelkitli 600

-Grand Strateji Yaklaşımı ve 21. Yüzyılda Türk Dış Politikası: Bölgesel İstikrardan Bilimsel Bir Geleceğe – Nejat Doğan 613

-Türkiye-İsrail-KKTC-GKRY-Yunanistan İlişkileri ve Akdeniz Güvenliği – Gökçe Hubar 637

-KKTC’nin Akdeniz Bölge Politikası ve Yeni Jeopolitik Dengeler – Uğur Özgöker-Hüseyin Çelik 654

-Sıcak Denizde Soğuk Savaş: Türkiye’nin Enerji Güvenliği Bağlamında Doğu Akdeniz – Nuri Gökhan Toprak 660

-Türkiye’nin Enerji Güvenliği ve Akdeniz – Özkan Gönül-Canan Orhan Gönül 674

-Suriye Krizi’nin, Türkiye’nin Akdeniz Güvenliği Politikalarına Etkileri – Serpil Bardakçı Tosun 692

-Akdeniz’de Düzensiz Göç ile İnsan Ticaretinin Türkiye’nin Güvenliğine Etkileri – Furkan Yıldız 699

-Akdeniz’de Göçmen Kaçakçılığının Türkiye’nin Güvenliğine Etkileri – Kübra Deren Ekici 717

-Akdeniz Ülkelerinin Terörizmle Mücadelesi Üzerinde Bir İnceleme – Hasan Oktay-Ömer Gök-Keisuke Wakizaka 724

-Akdeniz’de Uluslararası Örgütlü Suçların Türkiye’nin Güvenliğine Etkileri – Ulvi Keser-Gökhan Ak 738

-Akdeniz’de Fakirlik ile İstikrarsız Rejimlerin Türkiye’nin Güvenliğine Etkileri – Mahir Terzi 752

6. BÖLÜM – AKDENİZ’E KIYIDAŞ OLMAYAN DEVLETLERİN AKDENİZ POLİTİKALARI VE STRATEJİLERİ

-ABD’nin Akdeniz Politikası – Sezai Özçelik 769

-Obama ve Trump Profilleri Ekseninde ABD’nin Akdeniz-Avrupa Enerji Diplomasisi – Burak Şakir Şeker-Sevilay Keleş 787

-Rus Büyük Güç Politikasında Akdeniz’in Yeri ve Önemi – Yaşar Onay 797

-Rusya Federasyonu’nun Akdeniz Politikasında Kıbrıs – İbrahim Hasanoğlu-Emin Abbasov 803

-Rus Dış Politikasında Suriye İç Savaşı: Amerika Birleşik Devletleri ile Yeni Bir Rekabet Alanı – Doğuş Sönmez 819

-Almanya’nın Akdeniz Politikası – Metin Aksoy 829

-Hindistan’ın Akdeniz Politikası – Faik Canbolat 835

-Azerbaycan’ın Akdeniz Politikası – Agil Mammadov 851