Bu yıl Montrö Sözleşmesinin 75. yılı kutlanacak. Türk Boğazlarından hem ticari hem harp gemilerinin duraksız geçişi 1936 yılından beri Montrö Sözleşmesi’nin ön gördüğü şartlar çerçevesinde düzenlenmiştir. Montrö Sözleşmesinin 2. maddesine göre sulh zamanında, ticaret gemileri, bayrak ve yükleri ne olursa olsun, gündüz ve gece hiçbir
merasime tabi olmadan “tam serbest” geçiş hakkına sahiptir.

Türk Boğazlarının tarafları, Boğazlardan yararlanacak gemi ile Boğazların sahibi olarak Türkiye Cumhuriyeti Devleti’dir. Her iki tarafın da birbirlerine karşı hakları ve yükümlülükleri söz konusudur.

Çalışmada Türk Boğazlarının Tarihsel Durumu, Türk Boğazlarının geçmişten günümüze kadarki sürecinin, özellikle jeostratejik ve jeopolitik açıdan değerlendirilmesi, Türk Boğazlarında seyir ve sefer serbestîsini düzenleyen yürürlükteki hukuk rejimi olan Montrö Sözleşmesi ve Türkiye’nin kendi Boğazlarından seyir güvenliğini korumak için
koyduğu uygulamaların uluslararası denizcilik tarafından kabul edilmesine ilişkin Uluslararası Denizcilik Örgütü müzakereleri, Türk Boğazlarından Savaş Gemilerinin Geçiş
Hakları, Türk Boğazlarında deniz trafiği ve İstanbul Boğazı’nda meydana gelen kazalar, bir ulaşım ve enerji koridoru olarak Türk Boğazları incelenmiştir.

Türk Boğazları’ndan geçen gemilerin sayısı, tonajı ve tehlikeli yük miktarında artış Boğazların çevre güvenliğini tehdit etmektedir. Hazar Bölgesi petrollerinin ve doğal gazının Avrupa ve dünya pazarlarına Türk Boğazları üzerinden taşınması Boğazların daha fazla enerji köprüsü haline gelmesine neden olacak ve bu da İstanbul Boğazı’nın ekonomik ve stratejik önemini daha da artırmakla birlikte Türk Boğazlarının trafiğini ve dolayısıyla kaza riskini arttıracaktır.

Boğazlardaki trafik yoğunluğu hızlı teknolojik gelişmelere, ekonomik ve siyasi koşullara göre değişiklik göstermektedir. Karadeniz’in yeniden şekillenen jeopolitiği, hem Karadeniz hem Akdeniz ülkesi olan Türkiye’nin, coğrafyası ve potansiyeli ile dünya siyasetinde, birbirine karşıt olan kuvvetler karşısında dünya barışını korumak açısından
yaşamsal sorumluluğu olduğunu tekrar hatırlatmıştır. Bu nedenle Türkiye, bazı Batı ülkelerinin zaman-zaman ortaya attığı Montrö Sözleşmesi’nin kısmen de olsa değiştirilmeye zorlanma gayretleri karşısında, Türk Boğazları üzerine yakın tarihi yeniden analiz ederek Montrö Sözleşmesi’nin devamlılığını koruyucu ve destekleyici yönde yeni stratejiler geliştirmek durumundadır.

Saygılarımızla,

Doç. Dr. Hasan Ali Karasar- The Black Sea International Koordinatörü

Hasan Kanbolat – ORSAM Başkanı

İçindekiler:

-Takdim 6

-Özet 7

1. Türk Boğazları ve Montrö Sözleşmesi 8

2. Türk Boğazlarının Tarihsel Durumu 8

3. Türk Boğazlarının Hukuki Durumu ve Seyir Rejimi 10

3.a. Montrö Sözleşmesi’nde bulunan ticaret gemilerinin “tam serbest geçiş” ilkesinin anlamı10

3.b. 1994/1998 Türk Boğazları Tüzüğü ve IMO  12

3.c. Türk Boğazlarından Savaş Gemilerinin Geçiş Hakları 15

3.d. Montrö Sözleşmesi’nin Feshi 16

4. Türk Boğazlarında Deniz Trafiği 16

5. İstanbul Boğazı’nda Meydana Gelen Deniz Kazaları  18

6. Türk Boğazları: 21.Yüzyılın Ulaşım ve Enerji Koridoru 20

-Sonuç: Türk Boğazlarının Geleceği 22

Bağlantı: 

https://www.orsam.org.tr//d_hbanaliz/Analiz_51_tr.pdf