Kıbrıs, Akdeniz’in ortasında yer alan stratejik konumu, zengin tarihi ve karmaşık sosyo-politik yapısıyla asırlardır bölgesel ve uluslararası aktörlerin ilgi odağı olmuştur. Adanın tarih boyunca farklı medeniyetlerin ve güçlerin çatışma sahnesi olması, Kıbrıs meselesini günümüzde de sıcak ve çözülmesi zor bir problem hâline getirmiştir. Bu bağlamda, Kıbrıs’ta iki devletli çözüm önerisi, tarihî, siyasî ve güvenlik perspektiflerinden ele alınması gereken kritik bir konudur.

Bu çalışmada, Kıbrıs’taki mevcut durumu anlamak için adanın siyasî tarihi, jeopolitik önemi ve burada yaşanan çatışmaların kökenleri, okuyucuya yeterli bir fikir verebilecek düzeyde kitaba aktarılmıştır. Ayrıca, federasyon ve iki devletli çözüm önerilerinin Kıbrıs Türkleri ve Rumları için ne anlama geldiği, bu çözüm modellerinin hangi avantajları ve potansiyel riskleri barındırdığı tartışılmıştır. Kıbrıs’ta barışın ve istikrarın sağlanabilmesi için atılması gereken adımların neler olduğu, uluslararası toplumun bu süreçte üstlenebileceği roller ve tarafların karşılıklı tezleri analiz edilmiştir.

Kitabın genel amacı, adadaki iki toplumun tarihsel arkaplanı, uluslararası hukukun sağladığı çerçeve ve siyasî gerçekler göz önünde bulundurularak, iki devletli çözüm önerisinin neden en makul ve sürdürülebilir yol olduğunu tartışmaya açmaktır. Ayrıca, adadaki Türk varlığının tarihî ve kültürel gelişimi, millî dava olarak Kıbrıs’ın siyasî, diplomatik ve askerî mücadelesine yer vermeyi amaçlayan bu kitap, Kıbrıs Barış Harekâtı’nın 50’nci yıldönümü münasebetiyle Türk Akademisi Siyasî Sosyal Stratejik Araştırmalar Vakfı (TASAV) tarafından çıkarılmıştır. Kitapta, siyasî ve diplomatik açmazların Kıbrıs Türkleri üzerinde yarattığı zorluklar, karşı karşıya bıraktığı tehditler ile 21. yüzyılda uygulanan yaptırımlar, ambargolar ve dışlanma yoluyla uğradıkları eziyet ve bunlarda uluslararası aktörlerin rolü detaylı bir şekilde ele alınmıştır.

Bu kitabın yazılmasında, Kıbrıs meselesi üzerinde yıllardır yapılan çalışmalar, akademik araştırmalar ve sahada gerçekleştirilen gözlemlerden yararlanılmıştır. Kitabımız, hem akademisyenler ve politika yapıcılar için hem de Kıbrıs sorununa ilgi duyan genel okur kitlesi için kapsamlı bir bakış açısı sunmayı hedeflemektedir. Umuyoruz ki, bu çalışma Kıbrıs’ta barış ve istikrarın sağlanmasına yönelik tartışmalara katkıda bulunur ve adada kalıcı bir çözüme ulaşılmasında yeni bakış açıları sunar.

Son olarak, barış harekâtının 50’nci yılı gibi tarihî bir dönüm noktasında böylesi bir çalışmayı projelendiren TASAV’a, kitabın hazırlanmasına destek olan TASAV çalışanlarına, kıymetli eşim Cemile ve sevgili kızım Fatma Ayza’ya sonsuz teşekkürlerimi sunarım.

Bu vesileyle, Kıbrıs Barış Harekâtı sırasında şehit düşen ve gazi olan kahramanlarımızı, mücahit ve mücahidelerimizi rahmet ve minnetle anıyorum. Onların fedakârlıkları sayesinde Kıbrıs Türklerinin adada barış ve özgürlük içinde yaşadığı asla unutulmamalıdır.

Prof. Dr. İsmail ŞAHİN

ÖNSÖZ

GİRİŞ

BİRİNCİ BÖLÜM: KIBRIS’IN İSLAMLAŞMASI VE TÜRKLEŞMESİ

A. Kıbrıs’ın Fethinin Nedenleri

1. Politik ve Stratejik Nedenler

2. Ekonomik Faktörler

3. Dinî Nedenler

3.1. Kıbrıs’ın İslamlaşma Süreci

3.2. Hala Sultan Tekkesi’nin Mahiyeti

B. Kıbrıs’ın İskânı ve Türkleşmesi

1. Sürgün ve İskân Süreçleri

2. Osmanlı Adaleti ve Hoşgörüsü

C. Kıbrıs’ı Geri Alma Planları ve Kilise

1. Kıbrıs Ortodoks Kilisesi’nin Güçlenmesi

2. Kilisenin Kıbrıs’ı Türklerden Geri Alma Faaliyetleri

3. Yunanistan’ın Bağımsızlığı ve Kıbrıs Başpiskoposluğu

İKİNCİ BÖLÜM: KIBRIS’TA İNGİLTERE DEVRİ VE ENOSİS (1878-1931)
1. Kıbrıs’ın İngiltere’ye Devrinin Politik ve Stratejik Sebepleri

2. Kıbrıs Konvansiyonu (4 Haziran 1878)

3. Kıbrıs’ta Yönetim Değişikliğinin Enosis Hareketine Yansıması

4. Kıbrıs’ın İlhakı ve Lozan Antlaşması’na Giden Süreç

5. Millî Mücadele ve Kıbrıs Türkleri

6. Lozan Antlaşması ve Kıbrıs’ın Geleceği

7. Lozan Antlaşması ve Kıbrıs Türkleri

8. 1931 İsyanı

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM: İKİNCİ DÜNYA SAVAŞI DÖNEMİNDE KIBRIS

1. İkinci Dünya Savaşı’nın Kıbrıs Üzerine Etkileri

2. Kıbrıs Türklerinin Siyasî Örgütlenme Faaliyetleri

3. Oniki Ada’nın Yunanistan’a Katılmasının Enosis’e Yansımaları

4. Soğuk Savaş Dönemi’nin Başlangıç Yıllarında Türkiye ve Kıbrıs

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM: SOĞUK SAVAŞ DÖNEMİ’NDE KIBRIS

1. Soğuk Savaş’ın Kıbrıs’a Etkileri

2. Kıbrıs Meselesinin Kamuoyunun Gündemine Girmesi

3. Kıbrıs Meselesi, Birleşmiş Milletler ve EOKA’nın Kuruluşu

3.1. Makarios ve Grivas’ın Rolü

3.2. Londra Konferansı

3.3. Taksim Tezine Doğru

3.4. Türk Mukavemet Teşkilatı’nın Kuruluşu ve Önemi

BEŞİNCİ BÖLÜM: KIBRIS CUMHURİYETİ’NİN KURULUŞU VE ÇÖKÜŞÜ

1. Kıbrıs Cumhuriyeti’nin Temel Özellikleri

2. 27 Mayıs Askerî Darbesi ve Kıbrıs Türk Liderliği

3. Yol Ayrımı: 1963 Olayları ve Sonrası

3.1. Türkiye’nin Müdahale Girişimleri

3.2. Kıbrıs Geçici Türk Yönetimi’nin Kurulması

ALTINCI BÖLÜM: KIBRIS BARIŞ HAREKÂTI VE SONUÇLARI
1. 15 Temmuz Yunan Darbesi

2. Barış Harekâtı ve Uluslararası Politika

3. Barış Harekâtı’nın Diplomatik Sonuçları

3.1. İkinci Barış Harekâtı

3.2. Atlılar, Muratağa ve Sandallar Katliamı

3.3. Taşkent, Terazi ve Tatlısu Katliamı

3.4. Kıbrıs Türk Federe Devleti’nin Kurulması

YEDİNCİ BÖLÜM: KUZEY KIBRIS TÜRK CUMHURİYETİ’NİN KURULUŞU

1. KKTC’nin Kuruluşunu Doğuran Şartlar

2. KKTC’nin İlanı

3. Federasyon Tezinin İflası ve İki Devletli Çözüm Önerisi

3.1. Federasyon Tezinin Fiilî Zorlukları

3.2. İki Devletli Çözüm Önerisinin Politik Mantığı

3.3. Millî Dava Perspektifi

-SONUÇ