ÖNSÖZ

Bilindiği gibi, hızla artan nüfusuna yetecek altyapıyı oluşturamayan İstanbul’un her geçen gün ağırlaşan birçok sorunu arasında, ulaşım da öncelikle çözüme kavuşturulması gereken sorunlar arasında yeralmaktadır.

Özellikle işe gidiş geliş saatlerinde ve elverişsiz hava koşullarında kilitlenme noktasına gelen trafik, zaman kaybı, aşırı yakıt tüketimi, araçlarda aşınma gibi maddi kayıplar ile çevre kirliliği vb. birçok sorunu da beraberinde getirmektedir.

Şehrin tarihi ve kültürel birikimi ile imar yapısı da, kara ulaşımında yeni ve makul projeler uygulanmasına pek müsait olmadığından, alternatif ulaşım olanaklarının değerlendirilmesini zorunlu kılmaktadır.

İstanbul, coğrafi yapısının deniz yolundan yararlanmaya elverişli olması nedeniyle, bu bakımdan şanslı bir kenttir. Kara ulaşımı olanaklarının yetersiz olduğu geçmişte de, deniz yolu ulaşımı İstanbul’da şehiriçi toplu taşımacılık sistemine önemli bir katkı sağlamıştır. Günümüzde ise, gelişen otomotiv teknolojisi ile birlikte, büyük ağırlıkla kara ulaşımını tercih eden ve bu tercihiyle toplu taşımacılığı biraz ihmal ettiği iddia edilen İstanbul’un ulaşım sorununun çözümü için, altyapı yatırımı ve birim taşıma maliyeti açısından en avantajlı sistem olarak değerlendirilen deniz yolundan daha etkin şekilde yararlanılması konusunda dikkate değer bir görüşbirliği vardır. Bu görüşbirliğinden hareketle, konu, bir araştırma kapsamında ele alınmıştır.

Araştırmayı hazırlayan Kaptan Necmettin Akten’e teşekkür eder, çalışmanın ülkemizin ve kentimizin yöneticileri ile ulaşımdan sorumlu yetkililerinin yapacakları çalışmalara ışık tutması, dolayısıyla hemşerilerimize yararlı olmasını dilerim.

Prof. Dr. İsmail Özaslan – Genel Sekreter

-GİRİŞ 7

I. İSTANBUL’UN DEMOGRAFİK VE COĞRAFİ YAPISI 9

II. İSTANBUL’DA BUGÜNKÜ ULAŞIM SİSTEMLERİ 17

A- Kara Ulaşımı 17

1- Otobüs Taşımacılığı 17

2- Raylı Ulaşım 22

B- Deniz Ulaşımı 23

1- Vapur Taşımacılığı 23

2- Deniz Otobüsleri 28

3- Dolmuş Motorları 29

III. İSTANBUL’DA ULAŞIM ÖRGÜTLENMESİ 31

IV. İSTANBUL’UN DENİZ ULAŞIM TARİHİ 35

V. İSTANBUL COĞRAFYASINDA DENİZ 64

A- Meteorolojik Koşullar 64

1- Fırtınalı Günler 64

2- Sisli Günler 68

B- Oşinografik Koşullar 72

1- Akıntı 72

2- Dalga Yüksekliği 75

IV. DENİZ TAŞIMACILIĞI VE EKONOMİSİ 78

A- Ekonomik Taşıma Olarak Denizyolu 79

B- Deniz Taşımacılığındaki Gelişmeler 84

C- Kitle Taşımacılığı Olarak Denizyolu 86

D- Türkiye Ekonomisinde İstanbul Ulaşımı 88

E- Toplu Taşıma mı, Hızlı Taşıma mı? 95

VII – İSTANBUL’DA DENİZ ULAŞIMI 97

A- İstanbul Ulaşımında Kullanılan Gemiler 97

1- Şehir Hatları İşletmesi 97

2- Motorcu Esnafı 102

3- Deniz Otobüsleri 103

B- Yolcu Taşımacılığında Kullanılan Hızlı Tekneler 105

1- Hydrofoil 105

2- Hovercraft 106

3- Swath 106

4- Katamaran 106

C- Mevcut İskele ve Terminaler 108

1- Şehir Hatları İşletmesi

2- İstanbul Deniz Otobüsleri 111

VIII. TOPLU TAŞIMANIN DENİZE KAYDIRILMASI 113

Trafiği Denize Kaydırmak İçin Neler Yapılabilir?

A- Yeni Hatlar/İskeleler Açılması 121

1- Rumeli yakası 121

2- Haydarpaşa/Sirkeci Bağlantısı 122

3- Adalar/Maltepe Bağlantısı 122

B- Mevcut Sistemin İyileştirilmesi 122

C- Kent Ulaşımında Koordinasyon 123

D- Ulaşım Sistemleri Arasında Entegrasyon 125

IX. SONUÇ 126

-KAYNAKÇA 129