Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk Anabilim Dalı bünyesinde yüksek lisans tezi olarak hazırlanan bu çalışma, 18.12.2019 tarihinde Prof. Dr. Hakan Karan, Doç. Dr. İsmail Demir ve Dr. Öğr. Üyesi Sami Aksoy’dan oluşan jüri önünde savunulmuş ve kabul edilmiştir. 

Tezin hazırlanmasında desteğini esirgemeyen Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’nın değerli çalışanları; Kaptan M. Tuncer Urgancı (DSM), Kaptan Mehmet Hanifi Güler (DSM), Kaptan Alper Karaeyvaz (DSM) ve Pelin Yılmaz (VHKİ)’a teşekkürü borç bilirim. Tıpkı geminin omurgasını oluşturur gibi tezin en önemli kısımlarını yazmamda her birinin büyük katkısı ve emeği bulunmaktadır. Bu sebeple hepsine ayrı ayrı teşekkürlerimi sunarım. Aynı şekilde ISPS Kodun ülkemiz uygulamasını öğrenmemde bana yardımcı olan ve bir liman tesisinin denetimini uygulamalı olarak görmeme olanak sağlayan Tepe RSO Müdürü Sefa Tepe’ye, kütüphanesini benimle paylaşarak kaynakçamı genişletmeme yardımcı olan MARSEC CEO Direktörü Dz. Alb. Sümer Kayser’e çok teşekkür ederim. 

Tezimin her cümlesini kelime kelime okuyup gerekli düzeltmeleri yapmamı sağlayan, bana rehberlik eden ve tezimin yayınlanmasını sağ-layan Sayın danışmanım Doç. Dr. İsmail Demir’e sabrı, emeği ve ilgisi için en içten dileklerimle teşekkür ederim.  Ayrıca Ankara Üniversitesi bünyesinde kurulan “Deniz Hukuku Araştırma Merkezi (DE-HUKAM)”a deniz hukukuna olan ilginin artırılması yönündeki çalışmaları ve faydalı eğitim programları sebebiyle teşekkür ederim. 

Son olarak hayatımın her alanında bana yol gösteren, maddi manevi her türlü desteğini esirgemeyen saygıdeğer anneme ve babama şükranlarımı sunar, sevgili kardeşlerime beni her zaman destekledikleri için teşekkür ederim.  

-ÖNSÖZ v

-İÇİNDEKİLER vi

-KISALTMALAR xi

-GİRİŞ

I.  KONU VE KAPSAM 1

II.  PLAN VE METOD 3

BİRİNCİ BÖLÜM – GENEL OLARAK ULUSLARARASI GEMİ VE LİMAN TESİSİ GÜVENLİK KODU (ISPS)

I.  TANIM 7

II.  11 EYLÜL SALDIRILARININ DENİZ TİCARETİNE VE TERÖR SİGORTALARINA ETKİSİ 10

III. DENİZ GÜVENLİĞİ KAVRAMI 18

A.  GENEL OLARAK 18

B.  DENİZ GÜVENLİĞİNİ TEHDİT EDEN BAŞLICA UNSURLAR 22

1.  DENİZDE TERÖRİZM EYLEMLERİ 22

2.  DENİZ HAYDUTLUĞU VE DENİZDE SİLAHLI SOYGUN EYLEMLERİ 25

3.  UYUŞTURUCU KAÇAKÇILIĞI 29

4.  GÖÇMEN KAÇAKÇILIĞI 32

IV. LİMAN GÜVENLİĞİ KAVRAMI 34

V.  İLGİLİ ULUSLARARASI DÜZENLEME VE UYGULAMALAR 40

A.  DENİZDE CAN EMNİYETİ ULUSLARARASI SÖZLEŞMESİ (SOLAS) 40

B.  DENİZDE SEYİR GÜVENLİĞİNE KARŞI YASADIŞI EYLEMLERİN ÖNLENMESİNE DAİR SÖZLEŞME (SUA) 42

1.  GENEL OLARAK 42

2.  İADE ET YA DA YARGILA İLKESİ 48

3.  2005 PROTOKOLÜ İLE KABUL EDİLEN DEĞİŞİKLİKLER 49

a. Suç Teşkil Eden Fiillerin Artırılması 50

b. Şüpheli Durumlarda Müdahale Yetkisi 52

C.  KITA SAHANLIĞINDA BULUNAN SABİT PLATFORMLARIN GÜVENLİĞİNE KARŞI YASADIŞI EYLEMLERİN ÖNLENMESİNE DAİR PROTOKOL 54

D.  GÜVENLİĞİ YAYMA GİRİŞİMİ (PSI) 55

E.  NATO UYGULAMALARI 59

VI. ISPS KOD’UN TARİHÇESİ 60

VII. ISPS KOD’UN HUKUKİ TEMELLERİ VE YETKİ 65

A.  ISPS KOD’UN HAZIRLIK ÇALIŞMALARI 65

B.  ULUSLARARASI DENİZCİLİK ÖRGÜTÜ’NÜN YETKİLERİ 69

C.  ZIMNİ KABUL USULÜ 76

İKİNCİ BÖLÜM – ISPS KOD ESASLARI VE EK GÜVENLİK DÜZENLEMELERİ

I.  ISPS KOD ESASLARI 83

A.  BELİRLENMİŞ OTORİTE 83

B.  TANINMIŞ GÜVENLİK KURULUŞLARI 86

C.  GEMİLERLE İLGİLİ TEMEL DÜZENLEMELER VE BAYRAK DEVLETİ DENETİMİ 88

1.  ŞİRKET GÜVENLİK SORUMLUSU 89

2.  GEMİ GÜVENLİK SORUMLUSU 90

3.  GEMİ GÜVENLİK DEĞERLENDİRMESİ 92

4.  GEMİ GÜVENLİK PLANI 93

5.  GEMİ GÜVENLİK ALARM SİSTEMİ 96

6.  KAYITLAR 97

7.  BAYRAK DEVLETİ DENETİMİ 98

8. GÜVENLİK BİLDİRİMİ 100

9.  KAPTANIN YETKİSİ 101

D.  LİMAN TESİSLERİ İLE İLGİLİ TEMEL DÜZENLEMELER VE LİMAN DEVLETİ DENETİMİ 102

1.  LİMAN TESİSİ GÜVENLİK DEĞERLENDİRMESİ 102

2.  LİMAN TESİSİ GÜVENLİK SEVİYESİ 105

3.  LİMAN TESİSİ GÜVENLİK GÖREVLİSİ 106

4.  LİMAN TESİSİ GÜVENLİK PLANI 108

5.  LİMAN DEVLETİ DENETİMİ (KONTROL VE UYGUNLUK ÖNLEMLERİNİN ALINMASI) 110

6.  EŞ DEĞER GÜVENLİK DÜZENLEMELERİ 114

7.  ALTERNATİF GÜVENLİK ANLAŞMALARI 114

8.  MİLLİ DENİZ GÜVENLİĞİ KOMİTESİ 115

II.  EK GÜVENLİK DÜZENLEMELERİ 116

A.  GEMİ TANITIM NUMARASI 116

B.  OTOMATİK TANIMLAMA SİSTEMİ 116

C.  UZUN MESAFE TANIMA VE TAKİP SİSTEMİ 119

D.  CSR KAYIT ZORUNLULUĞU 121

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM – TÜRK HUKUKUNDA ISPS KOD’UN UYGULANMASI

I.  MEVZUAT 123

A.  GENEL OLARAK 123

B.  ISPS KOD UYGULAMA TALİMATI 128

C.  ULUSLARARASI GEMİ VE LİMAN TESİSİ GÜVENLİK KODU UYGULAMA YÖNETMELİĞİ 129

D.  5188 SAYILI ÖZEL GÜVENLİK HİZMETLERİNE DAİR KANUN 132

E.  SİVİL HAVA MEYDANLARI, LİMANLAR VE SINIR KAPILARINDA GÜVENLİĞİN SAĞLANMASI, GÖREV VE HİZMETLERİN YÜRÜTÜLMESİ HAKKINDA YÖNETMELİK 135

F.  GEMİLERİN GENEL DENETİMİ VE BELGELENDİRİLMESİ HAKKINDA YÖNETMELİK 136

II.  ISPS KOD DAİMİ İZLEME KOMİTESİ 137

III. SOLAS 1974 BÖLÜM XI-II/9 HÜKÜMLERİ ÇERÇEVESİNDE YAPILAN KONTROL VE  UYGUNLUK ÖNLEMLERİNİN UYGULANMASI 140

IV. TÜRK BAYRAKLI GEMİLERİN UYGUNLUK DENETİMİ VE SERTİFİKALANDIRILMASI 145

-SONUÇ 147

-KAYNAKÇA 153