“Çalışmanın temelini, Galatasaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü bünyesinde hazırlanan ve Prof. Dr. Turgut Öz başkanlığında, Doç. Dr. Hüseyin Murat Develioğlu ile Yrd. Doç. Dr. Ahu Ayanoğlu-Moralı’dan oluşan jüri tarafından, 28.07.2011 tarihinde oybirliği ile kabul edilen yüksek lisans tezi oluşturmaktadır. 01.07.2012’de yürürlüğe giren 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu, tezin güncelliğini kaybetmemesi için yayın aşamasında değişikliklerin işlenmesini gerekli kılmış; bu sebeple, tezin jüri önünde savunulduğu şekli ile basılması teamülünden ayrılınmasına sebep olmuştur. Bu kapsamda değiştirilen metin, 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu, 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu, Türk Sivil Havacılık Kanunu, İsviçre hukukundaki yenilikler ile uyumlu hale getirilmiştir. Savunma tarihi ile basım tarihi arasındaki uzun zaman dilimi de gözetilerek kaynakça güncellenmiştir. Ayrıca, jüri üyelerinin değerli görüş ve katkılarının metne yansımasına da özen gösterilmiştir. Bütün bu değişikliklere rağmen, tezin özüne dokunulmadığını vurgulamak gerekir.” (Önsöz’den)

-ÖNSÖZ VII

-İÇİNDEKİLER  IX

-KISALTMALAR XVII

-GİRİŞ 1

BİRİNCİ BÖLÜM – ULAŞIM ARACI İPOTEĞİ KAVRAMI, ULAŞIM ARACI İPOTEĞİNİN KONUSU VE BENZER KAVRAMLARDAN FARKI

I. Ulaşım Aracı İpoteği Kavramı ve Ulaşım Aracı İpoteğinin Konusu 11

A. Ulaşım Aracı İpoteği Kavramı 11

1. Ulaşım Aracı İpoteğinin Tanımı 12
2. Ulaşım Aracı İpoteğinin Hukukî Niteliği 14

a. Taşınır Rehninin Bir Türü Olması 14
b. Alacağa Bağlı (Fer’i) Bir Hak Olması 16

3. Ulaşım Aracı İpoteğine Uygulanacak Hükümler 20

a. Gemi İpoteğine Uygulanacak Hükümler 20
b. Hava Aracı İpoteğine Uygulanacak Hükümler 23
c. Motorlu Taşıt İpoteğine Uygulanacak Hükümler 24

B. Ulaşım Aracı İpoteğinin Konusu 26

1. Geminin Tanımı ve Üzerinde İpotek Tesis Edilebilen Gemi Kavramı 26

a. Geminin Tanımı 27
b. Üzerinde İpotek Tesis Edilebilen Gemi 29

2. Hava Aracının Tanımı ve Üzerinde İpotek Tesis Edilebilen Hava Aracı Kavramı 31

a. Hava Aracının Tanımı 32
b. Üzerinde İpotek Tesis Edilebilen Hava Aracı 32

3. Motorlu Taşıtın Tanımı ve Üzerinde İpotek Tesis Edilebilen Motorlu Taşıt Kavramı 34

a. Motorlu Taşıtın Tanımı  34
b. Üzerinde İpotek Tesis Edilebilen Motorlu Taşıt 35

II. Ulaşım Aracı İpoteğinin Benzer Kavramlardan Farkı 36

A. Ulaşım Aracı İpoteğinin Diğer Rehin Türlerinden Farkı 36

1. Ulaşım Aracı İpoteğinin Teslime Bağlı Taşınır Rehninden Farkı 37
2. Ulaşım Aracı İpoteğinin Taşınmaz İpoteğinden Farkı 41

B. Ulaşım Aracı İpoteğinin Diğer Teslimsiz Teminatlardan Farkı 45

1. Ulaşım Aracı İpoteğinin Teminat Amaçlı İnançlı İşlemden Farkı  46
2. Ulaşım Aracı İpoteğinin Mülkiyeti Saklı Tutma Anlaşmasından Farkı 49
3. Ulaşım Aracı İpoteğinin Taşınırlara İlişkin Finansal Kiralama Sözleşmesinden Farkı 54

İKİNCİ BÖLÜM – ULAŞIM ARACI İPOTEĞİNİN KURULUŞU

I. Ulaşım Aracı İpoteğinin Hukukî Sebebi 61

A. Sözleşme 61

1. Ulaşım Aracı İpoteği Sözleşmesinin Hukukî Niteliği 61

a. Sui Generis Sözleşme Olması 61
b. Borç Sözleşmesi Olması 62
c. Tek Tarafa Borç Yükleyen Bir Sözleşme Olması 62

2. Ulaşım Aracı İpoteği Sözleşmesine Uygulanacak Hükümler 64
3. Ulaşım Aracı İpoteği Sözleşmesinin Geçerlilik Şartları 65

a. Şekil 65
b. Ehliyet 69
c. Diğer Geçerlilik Şartları 71

4. Ulaşım Aracı İpoteği Sözleşmesinin Tarafları 73

5. Ulaşım Aracı İpoteği Sözleşmesinin Benzer Sözleşmelerden Farkları 75

a. Ulaşım Aracı İpoteği Sözleşmesinin Aynî Sözleşmeden Farkları 75
b. Ulaşım Aracı İpoteği Sözleşmesinin Ön Sözleşmeden Farkları 76

6. Ulaşım Aracı İpoteği Sözleşmesinin Kurulma Şekilleri 79

a. Genel Olarak 79
b. Genel İşlem Koşulları Dâhilinde Kurulması Sorunu 79
c. Ticarî İşletme Rehni Dâhilinde Kurulması Sorunu 82
7. Ulaşım Aracı İpoteği Sözleşmesinin Unsurları 86

a. Objektif Esaslı Unsurlar 87

aa. İpotek Tesisine Yönelik Anlaşma 87
bb. İpoteğe Konu Olacak Ulaşım Aracının Belirlenmesi 88
cc. Güvence Altına Alınan Alacağın Miktar Olarak Belirlenmesi  88

b. Sübjektif Esaslı Unsurlar 89

aa. Sübjektif Esaslı Unsurların Alacağın Temliki Karşısındaki Durumu 90
bb. Sübjektif Esaslı Unsurların Vasıflandırılması 91

(1) Teminat Sözleşmesi ve İfasına İlişkin Klozlar 91

(2) İpotek Hakkının Varlığına ve Sağlanan Teminata İlişkin Klozlar 92
(3) İpotek Konusu Ulaşım Aracına İlişkin Klozlar 94
(4) Teminat Kapsamındaki Alacağa İlişkin Klozlar 94
(5) İpoteğin Paraya Çevrilmesine İlişkin Klozlar 94

8. Ulaşım Aracı İpoteği Sözleşmenin İfası ve İfa Etmemenin Sonuçları  100

B. Kanun Hükmü – Yapı Alacaklısı İpoteği 101

1. Yapı Alacaklısı İpoteğinin Tanımı ve Hukukî Niteliği 104

a. Yapı Alacaklısı 104
b. Yapı Alacaklısı İpoteğinin Hukukî Niteliği 113

2. Yapı Alacaklısı İpoteğinin Süresi 120

3. Yapı Alacaklısı İpoteğinin Şartları 121

a. Alacağın Yapım veya Onarımdan Kaynaklanmış Olması 123
b. Alacağın Çekişmeli Olmaması 123
c. Malikin Alacak İçin Başka Güvence Göstermemesi 127

C. Diğer Sebepler 128

II. Tescil Talebi ve Tescil 130

A. Tescil Talebi 130

1. Tescil Talebinin Hukukî Niteliği 131
2. Tescil Talebinde Bulunmaya Yetkili Kişi 133

a. Malik 133
b. İpotek Alacaklısı 136

3. Tescil Talebinin Şekli ve İçeriği 136

B. Tescil 137

1. Tescilin Hukukî Niteliğ 137

a. Genel Olarak 137
b. Trafik Sicilinden Kaynaklanan Tartışmalar 139

2. Tescilin Kapsamı 141

a. İpotek Alacaklısı 141

b. İpoteğin Sırası 142

aa. Gemi ve Hava Araçlarında İpoteğin Sırası 142

(1) Genel Olarak Sabit Dereceler Sistemi 142
(2) Ulaşım Aracı İpoteği ile Diğer Aynî Haklar Arasındaki Sıra İlişkisi 149
(3) Yapı Alacaklısı İpoteğinde Sıra ve Öncelik Hakkı 152

bb. Motorlu Taşıtlarda İpoteğin Sırası 161

c. Teminat Kapsamındaki Alacağın Miktarı 164

aa. Alacağın Kapsamı 164

(1) Anapara 166
(2) Takip Giderleri 167
(3) Gecikme Faizi 168
(4) Sözleşmesel Faiz 170
(5) Ulaşım Aracının Korunması İçin Yapılan Zorunlu Masraflar 172

bb. Alacağın Niteliği 173

(1) Yabancı Para İpoteğinin Şartları 173
(2) Yabancı Para İpoteğinin Tesisi 176

3. Tescilin Hükümleri 179

a. Sicil Kayıtlarının Geçerliliği Açısından 179
b. Geçerli Bir Hukukî Sebebe Bağlı Olup Olmaması Açısından 180
c. Zamanaşımı Açısından 182

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM – ULAŞIM ARACI İPOTEĞİNİN HÜKÜMLERİ VE SONA ERMESİ

I. Ulaşım Aracı İpoteğinin Hükümleri 183

A. Ulaşım Aracı İpoteğinin Kapsamına İlişkin Hükümler 183

1. Ulaşım Aracının Kendisi ve Kaim Değeri 185
2. Ulaşım Aracının Bütünleyici Parçaları 191

3. Ulaşım Aracının Eklentileri 194
4. Ulaşım Aracının Semeresi 200

B. Ulaşım Aracı İpoteğinin Değerinin Korunması İçin Alınacak Tedbirlere İlişkin Hükümler 202

1. Tedbir Alınmasının Genel Şartı Olarak Ulaşım Aracının Değerinin Azalması ya da Değerinin Azalması Tehlikesi 203
2. Alınacak Tedbirler 207

a. Gemiler Açısından Alınacak Tedbirler 207

aa. Geminin Değerinin Azalması Hâlinde Alınacak Tedbirler 207
bb. Geminin Değerinin Azalması Tehlikesine Karşı Alınacak Tedbirler 210
cc. Geminin Değerinde Azalmanın Başlaması ve Devam Etmesi Hâlinde Alınacak Tedbirler 212

b. Hava Aracı ve Motorlu Taşıtlar Açısından Alınacak Tedbirler 213

aa. Hava Aracı ya da Motorlu Taşıt Malikinin Kusurlu Olması İhtimalinde Alınacak Tedbirler 213

(1) Hava Aracı ya da Motorlu Taşıtın Değerinin Azalması Hâlinde Alınacak Tedbirler 213
(2) Hava Aracı ya da Motorlu Taşıtın Değerinin Azalması Tehlikesinin Bulunması veya Değer Azalmasının Başlaması Hâlinde Alınacak Tedbirler 214

bb. Hava Aracı ya da Motorlu Taşıt Malikinin Kusurlu Olmaması Hâlinde Alınacak Tedbirler 216

C. İpoteğe ve İpoteğin Teminatı Kapsamındaki Alacağa Dair Hukukî İşlemlere İlişkin Hükümler 217

1. İpoteğe İlişkin Hükümler 217

a. Ulaşım Aracı Üzerindeki İpoteğin Tadili 217
b. Ulaşım Aracı Üzerindeki İpoteğin Kaldırılması 218

2. Teminat Kapsamındaki Alacağa İlişkin Hükümler 225

a. Alacağın Temlikinin Ulaşım Aracı İpoteğine Etkisi 225

b. Borcun Üstlenilmesinin Ulaşım Aracı İpoteğine Etkisi 228

II. Ulaşım Aracı İpoteğinin Sona Ermesi 234

A. Ulaşım Aracı İpoteğinin Sona Erme Sebepleri 235

1. Alacağın Sona Ermesi 235
2. Ulaşım Aracı İpoteğinin Paraya Çevrilmesi 238
3. Alacaklının İpotekten Feragat Etmesi 240
4. Mahkeme Kararı 241

5. Ulaşım Aracının Sicilden Terkin Edilmesi 243

a. Ulaşım Aracının Sicilden Talep Üzerine Terkini 243
b. Ulaşım Aracının Re’sen Terkini 247

6. Diğer Sebepler 250

B. Sona Ermiş Ulaşım Aracı İpoteğinin Terkini 252

1. Terkinin Hukukî Niteliği 252

a. Aynî Hakkı Sona Erdirici Terkin 252
b. Sicil Düzeltici Terkin 253

2. Terkin Talebinde Bulunacak Kişiler 253

-SONUÇ 255

-KAYNAKÇA  259