ÖZET

Çalışmada, “Navlun Sözleşmesinin Sona Ermesi”, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda yer alan hükümler esas alınarak incelenmiştir. Ayrıca çalışmada, Alman Ticaret Kanunu ile yürürlükten kalkan 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu hükümleri de dikkate alınmıştır. 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda, deniz ticareti hukukunun kendine has özellikleri dikkate alınarak navlun sözleşmesinin sona ermesine ilişkin özel düzenlemelere yer verilmiştir. Bu itibarla, çalışmada, Türk ve Alman Hukuku’nda yer alan ilgili mevzuat ve literatür dikkate alınarak navlun sözleşmesinin sona ermesi bahsi kapsamlı bir şekilde ele alınmıştır.

ÖNSÖZ III

İÇİNDEKİLER V

KISALTMALAR LİSTESİ VII

ÖZET IX

ABSTRACT IX

GİRİŞ 1

BİRİNCİ BÖLÜM – NAVLUN SÖZLEŞMESİ VE SONA ERMESİNE İLİŞKİN TEMEL HUSUSLAR

I. NAVLUN SÖZLEŞMESİNİN TANIMI VE UNSURLARI 5

A. Tanım 5

B. Unsurları 6

1. Eşya Taşımanın Taahhüt Edilmesi 6

2. Taşımanın Deniz Yoluyla (Gemiyle) Yapılacak Olması 8

3. Eşyanın Taşıyanın Zilyetliğinde Taşınacak Olması 10

4. Taşımanın Ücret (Navlun) Karşılığında Yapılması 11

II. NAVLUN SÖZLEŞMESİNİN TARAFLARI VE İLGİLİLERİ 11

A. Taşıyan 11

B. Taşıtan 13

C. Fiilî Taşıyan 13

D. Yükleten 16

E. Gönderilen 18

III. NAVLUN SÖZLEŞMESİNİN KURULMASI VE BELGELENMESİ 19

IV. NAVLUN SÖZLEŞMESİNİN HUKUKİ NİTELİĞİ 22

V. NAVLUN SÖZLEŞMESİNİN TÜRLERİ 30

A. Yolculuk Çarteri Sözleşmesi 30

1. Tanım  30

2. Yolculuk Çarteri Sözleşmesi Türleri 31

a. Tam Yolculuk Çarteri – Kısmi Yolculuk Çarteri 31

b. Tek Yolculuk Çarteri – Birden Çok Yolculuk Çarteri 32

B. Kırkambar Sözleşmesi 34

C. Bazı Navlun Sözleşmesi Türleri Bakımından Değerlendirme 35

1. Miktar Sözleşmesi 36

2. Düzenli Hat Taşımacılığı Kapsamında Akdedilen Navlun Sözleşmeleri 39

VI. ASIL – ALT NAVLUN SÖZLEŞMESİ AYIRIMI 40

VII. TTK’DA NAVLUN SÖZLEŞMESİNİN SONA ERME HÂLLERİNİN ÖZEL OLARAK DÜZENLENMESİ VE BUNA BAĞLANAN SONUÇLAR 42

İKİNCİ BÖLÜM – NAVLUN SÖZLEŞMESİNİN HÜKÜMDEN DÜŞMESİ

I. GENEL OLARAK 47

II. UMULMAYAN HÂL KAVRAMI 48

III. GEMİNİN ZAYİ OLMASI VEYA ZAYİ OLMUŞ SAYILMASI 51

A. Geminin Zayi Olması veya Zayi Olmuş Sayılmasına Hükümden Düşme Sonucu Bağlanmasının Sebebi 51

B. Zayi Olması veya Zayi Olmuş Sayılması Hükümden Düşme Sonucunu Doğuran Gemi 52

C. Geminin Zayi Olması 55

D. Geminin Zayi Olmuş Sayılması 57

1. Geminin Tamir Kabul Etmez veya Tamire Değmez Olması 60

a. Geminin Tamir Kabul Etmez Olması 61

b. Geminin Tamire Değmez Olması 63

c. Geminin Umulmayan Bir Hâl Yüzünden Tamir Kabul Etmez veya Tamire Değmez Hâle Geldiğinin Tespiti 64

E. Geminin Zayi Olmuş Sayılmasını Gerektiren Diğer Hâller 66

IV. NAVLUN SÖZLEŞMESİNİN GEMİNİN ZAYİ OLMASI SEBEBİYLE HÜKÜMDEN DÜŞMESİNİN SONUÇLARI 69

A. Genel Olarak 69

B. Yolculuk Başlamadan Önce Hükümden Düşmenin Sonuçları  71

C. Yolculuk Başladıktan Sonra Hükümden Düşmenin Sonuçları 74

1. Genel Olarak 74

2. Mesafe Navlunu 76

3. Kaptanın Yükümlülükleri ve Bu Yükümlülüklerin İfa Edilmemesinden Sorumluluk 80

V. EŞYANIN UMULMAYAN BİR HÂL YÜZÜNDEN ZAYİ OLMASI VE ZAYİ OLMANIN HUKUKİ SONUÇLARI 82

A. Eşyanın Zayi Olması ya da Zayi Olmuş Sayılması 83

1. Genel Olarak 83

2. Eşyanın Zayi Olması 84

3. Eşyanın Zayi Olmuş Sayılması 85

B. Yolculuk Başlamadan Önce Eşyanın Zayi Olması ve Hukuki Sonuçları 86

1. Eşyanın Tamamının Zayi Olması 87

a. Eşya Sözleşmede Ferden Belirlenmişse 87

b. Eşya Sözleşmede Tür veya Cinsi ile Belirlenmişse 91

(1) Eşyanın Tamamının Gemiye Yüklenmek Üzere Tesliminden Önce Zayi Olması 92

(2) Eşyanın Tamamının Gemiye Yüklenmek Üzere Tesliminden Sonra Zayi Olması 99

2. Eşyanın Bir Kısmının Zayi Olması 109

a. Eşya Sözleşmede Ferden Belirlenmişse 109

(1) Taşıtana Tanınan Seçimlik Haklar 110

i. Sözleşmeyi Feshetme 110

ii. Zayi Olan Eşyalar Yerine Gemiye Başka Eşya Yükleme 113

(2) Taşıtanın Seçimlik Haklarını Kullanması Gereken Süre 117

(3) Taşıtanın Seçimlik Haklarını Gemi Yükleme Limanından Ayrılana Kadar Kullanmamış Olması 119

b. Eşya Sözleşmede Tür veya Cinsi ile Belirlenmişse 125

(1) Eşyanın Bir Kısmının Gemiye Yüklenmek Üzere Tesliminden Önce Zayi Olması 125

(2) Eşyanın Bir Kısmının Gemiye Yüklenmek Üzere Tesliminden Sonra Zayi Olması 126

C. Yolculuk Başladıktan Sonra Eşyanın Zayi Olması ve Hukuki Sonuçları 127

1. Eşyanın Tamamının Zayi Olması 128

2. Eşyanın Bir Kısmının Zayi Olması 134

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM – TÜRK TİCARET KANUNU’NDA ÖNGÖRÜLEN HAKLI SEBEPLERLE NAVLUN SÖZLEŞMESİNİN FESHİ VE HUKUKİ SONUÇLARI

I. GENEL OLARAK 139

II. TTK HÜKÜMLERİ ÇERÇEVESİNDE TARAFLARA NAVLUN SÖZLEŞMESİNİ FESHETME HAKKI TANIYAN HAKLI SEBEPLER 143

A. Bir Kamu Tasarrufu Nedeniyle Navlun Sözleşmesinin İfasının Engellenmiş Olması 143

1. Kamu Tasarrufu Kavramı 144

a. Genel Olarak 144

b. Devlet Tasarrufları 145

c. Devlet Sayılmayan İnsan Topluluklarının Tasarrufları 146

d. Milletlerarası Kuruluşların Tasarrufları 147

2. Türk Ticaret Kanunu’nda Sayılan Kamu Tasarrufları 147

a. Gemiye Ambargo Konulması 147

b. Gemiye Devlet Hizmeti için El Konulması 149

c. Varma Yeri Ülkesi ile Ticaretin Yasaklanması 152

d. Yükleme veya Varma Limanlarının Abluka Altına Alınması 154

e. Eşyanın Yükleme Limanından İhracının veya Varma Limanına İthalinin Yasaklanması 156

f. Eşyanın Transit Geçişinin Yasaklanması 159

g. Diğer Kamu Tasarruflarının Navlun Sözleşmesinin İfasını Engellemesi 163

3. Fesih Hakkının Kullanılabileceği An 165

a. Tam Yolculuk Çarteri Sözleşmeleri Bakımından 166

(1) Navlun Sözleşmesinin İfasını Engelleyen Halin Yolculuk Başlamadan Önce Ortaya Çıkması 167

(2) Navlun Sözleşmesinin İfasını Engelleyen Halin Yolculuk Başladıktan Sonra Ortaya Çıkması 169

b. Kısmi Yolculuk Çarteri ile Kırkambar Sözleşmeleri Bakımından 172

B. Savaş Çıktığı için Gemi veya Eşyanın ya da Her İkisinin Artık Serbest Sayılmaması ve Zapt veya Müsadere Tehlikesinin Mevcut Olması 173

C. Bir Tabiî Olay veya Kanun’da Öngörülenler Dışındaki Umulmayan Diğer Bir Hâl Yüzünden Yolculuğun Gecikmesi Nedeniyle Sözleşmenin Belli Amacının Kaybolması 182

1. Tabii Bir Olay veya Umulmayan Bir Hâl Yüzünden Yolculuğun Gecikmesi 184

2. Sözleşmenin Belli Amacının “Kaybolmamış” Olması 186

a. Genel Olarak 186

b. Sözleşmenin Belli Amacının Kaybolduğu Hallerin Tespiti 191

(1) Taşıtan Bakımından 196

(2) Taşıyan Bakımından 199

III. TTK’DA ÖNGÖRÜLEN HAKLI SEBEPLERLE TARAFLARIN NAVLUN SÖZLEŞMESİNİ FESHETME HAKKI VE FESHİN HUKUKİ SONUÇLARI 201

A. Fesih Hakkının Kullanılması 201

1. Fesih Bildiriminin Şekli 201

2. Fesih Hakkına Sahip Kişiler 203

B. Tarafların Fesih Hakkına Sahip Olmadığı Hâller 206

1. Fesih Hakkının Sözleşme ile Sınırlandırılması 206

2. Fesih Hakkının TTK Hükümleri Çerçevesinde Sınırlandırılması 207

a. Taşıtanın Serbest Sayılmayan Eşyanın Tamamı Yerine Gemiye Kararlaştırılandan Başka Eşya Yükleme Talebinde Bulunmuş Olması 208

b. Eşyanın Sadece Bir Kısmına İlişkin Engellerin Mevcut Olması 213

(1) Yolculuk Başlamadan Önce 215

i. Serbest Sayılmayan Eşyalar Yerine Başka Eşya Yükleme Hakkı 215

ii. Kararlaştırılan Navlunun Yarısını Ödeyerek Sözleşmeyi Feshetme Hakkı 217

iii. Taşıtanın Seçimlik Haklarını Kullanmamış Olması 219

(2) Yolculuk Başladıktan Sonra 221

c. Kaptanın Haklı Bir Sebeple Rotadan Sapması 223

d. Geminin Yolculuk Sırasında Tamirinin Gerekmesi 228

(1) Eşyanın Gemiden Alınması 229

(2) Tamirin Bitmesinin Beklenmesi 233

C. Feshin Hukuki Sonuçları 238

1. Yolculuk Başlamadan Önce Navlun Sözleşmesinin Feshi 238

2. Yolculuk Başladıktan Sonra Navlun Sözleşmesinin Feshi 244

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM – TAŞITANIN HAKLI SEBEP OLMAKSIZIN NAVLUN SÖZLEŞMESİNİ FESHETMESİ VE HUKUKİ SONUÇLARI

I. TAŞITANIN YOLCULUK ÇARTERİ SÖZLEŞMESİNİ HAKLI SEBEP OLMAKSIZIN FESHETMESİ VE HUKUKİ SONUÇLARI 255

A. Genel Olarak 255

B. Taşıtanın Yolculuk Başlamadan Önce Sözleşmeyi Feshetmesi ve Hukuki Sonuçları 256

1. Sözleşmenin Açık Bir Şekilde Feshedilmesi 256

a. Genel Olarak 256

b. Fesih Hakkının Kullanılması ve Hukuki Sonuçları 257

2. Sözleşmenin Zımnî Şekilde Feshedilmesi  268

a. Yüklemenin Hiç Yapılmaması Halinde 268

b. Yüklemenin Eksik Yapılması Halinde 277

C. Taşıtanın Yolculuk Başladıktan Sonra Sözleşmeyi Feshetmesi ve Hukuki Sonuçları 281

II. TAŞITANIN KIRKAMBAR SÖZLEŞMESİNİ HAKLI SEBEP OLMAKSIZIN FESHETMESİ VE HUKUKİ SONUÇLARI 284

A. Genel Olarak 284

B. Taşıtanın Yolculuk Başlamadan Önce Sözleşmeyi Feshetmesi ve Hukuki Sonuçları 285

1. Sözleşmenin Yüklemeden Önce Feshedilmesi 285

a. Sözleşmenin Zımnî Şekilde Feshedilmesi 285

b. Sözleşmenin Açık Bir Şekilde Feshedilmesi 291

2. Sözleşmenin Yüklemeden Sonra Feshedilmesi 294

C. Taşıtanın Yolculuk Başladıktan Sonra Sözleşmeyi Feshetmesi ve Hukuki Sonuçları 304

-SONUÇ 307

-KAYNAKÇA 327