-GİRİŞ 1

-Konu ve Amaç 1

-Kapsam ve Plan 3

-Metot ve Yaklaşım 4

-Kesin Haciz veya İhtiyatî Haczin Konusu Olarak Gemi Kavramı 5

-Türk Hukukunda Gemi Kavramı 8

-Bazı Yabancı Hukuklarda Gemi Kavramı 9

-Deniz Gemisi ve İç Su Gemisi Ayrımı 16

BİRİNCİ BÖLÜM – GEMİNİN İHTİYATÎ HACZİ

I. Geminin İhtiyatî Haczi Kavramı, Niteliği Ve Uygulanacak Hükümler 21

A. Genel Olarak 21

B. Hukukî Niteliği 25

C. Geminin İhtiyati Haczine Uygulanacak Hükümler 34

D. İhtiyatî Tedbirden Farkı 36

E. Deniz Hukukundaki Benzer Kurumlarla Karşılaştırılması 38

1. Geminin Alıkonması 38

2. Geminin Tutuklanması 41

3. Gemiye El Koyulması 42

4. Geminin Zaptı ve Müsaderesi 42

5. İngiliz Hukukundaki “Arrest” ve Amerikan Hukukundaki “Attachment” Kurumları 43

II. Geminin İhtiyatî Haczi Talebinin Şartları 46

A. Genel Olarak 46

B. Alacağın Bir Deniz Alacağı Olması 48

1. Deniz Alacağı Terimi 50

2. Deniz Alacaklarının Tasnifi 52

a. Genel Olarak 52

b. Aynı Zamanda Gemi Alacağı Olan Deniz Alacakları 53

(1) Gemi Alacaklısı Hakkının Hukukî Niteliği 53

i. Türk Hukuku ve Kıta Avrupası Hukuku Sistemleri 53

ii. Anglo-Amerikan Hukuku Sistemleri 57

(2) Gemi Alacaklısı Hakkının Kapsamı 60

(3) Gemi Alacaklısı Hakkının Doğumu 64

c. Farklı Hukuk Sistemlerinde Deniz Alacaklarının Hukukî Niteliği ve Kanunlar İhtilafı 66

(1) Deniz Alacaklarının Hukukî Niteliği 66

i. Genel Olarak 66

ii. Türk Hukuku ve Kıta Avrupası Sistemleri 68

iii. İngiliz Hukuku 69

(2) Deniz Alacaklarına İlişkin Kanunlar İhtilafı Kuralları 74

3. Deniz Alacakları Listesi 75

a. Gemi Alacağı Teşkil Eden Deniz Alacakları 75

(1) Gemi adamı alacakları 79

(2) Geminin işletilmesinden kaynaklanan can kaybı ve bedensel zararlar 81

(3) Kurtarma ücreti 82

(4) Liman, Kanal, Diğer Su Yolları, Karantina ve Kılavuzluk için Ödenecek Resimler 84

(5) Geminin İşletilmesinin Sebep Olduğu Maddî Zararlar 86

(6) Müşterek Avarya Garame Payı Alacakları 88

b. Gemi Alacağı Niteliğinde Olmayan Deniz Alacakları 90

(1) Çevre Zararlarından Doğan Tazminat Talepleri 90

(2) Geminin Yüzdürülmesi veya Gemi Enkazının Çıkarılmasından Kaynaklı Alacaklar 94

(3) Kurtarma Alacağı Dışında ve fakat Kurtarma Faaliyetleriyle İlgili Alacaklar 96

(4) Geminin Kullanılması veya Kiralanması Amacıyla Yapılan Sözleşmeler 98

(5) Gemide Eşya veya Yolcu Taşınması Amacıyla Yapılmış Her Türlü Sözleşme 100

(6) Dok, İskele ve Rıhtım İçin Ödenecek Diğer Paralar 102

(7) Römorkaj 104

(8) Geminin İşletilmesi İçin Sağlanan Mal ve Hizmetler  105

(9) Geminin Yapımı, Onarımı, Donatımı 107

(10) Gemi İçin Alınan Krediler ve Yapılan Harcamalar 109

(11) Sigorta Primleri 110

(12) Gemiyle İlgili Komisyon, Brokerlik ve Acente Ücretleri 113

(13) Geminin Mülkiyeti ve Zilyetliğine İlişkin Uyuşmazlıklar 116

(14) Geminin Ortak Malikleri Arasında Çıkan, Geminin İşletilmesine ya da Hasılatına İlişkin Uyuşmazlıklar 117

(15) Gemi Rehni, Gemi İpoteği veya Aynı Nitelikteki Aynî Yükümlülükler 119

(16) Geminin Satışına İlişkin Sözleşmeden Kaynaklı Uyuşmazlıklar 122

4. Deniz Alacaklarının Sağladığı İhtiyati Haciz Hakkı  125

a. Genel Olarak 125

b. Nisbî Hak Niteliğindeki Deniz Alacaklarının Sağladığı İhtiyatî Haciz Hakkı 125

c. Gemi Üzerinde Sınırlı Aynî Hak Doğuran Deniz Alacaklarının Sağladığı İhtiyati Haciz Hakkı 128

(1) Genel Olarak 128

(2) Türleri 128

(3) Yabancı Hukuklara Özgü Sınırlı Aynî Hakların İhtiyatî Haciz Hakkı Sağlaması 131

C. Alacağın Vadesinin Gelmesi 136

D. Borç ile Gemi Arasındaki Hukukî İlişkiyle İlgili Şartlar 143

1. Genel Olarak 143

a. İngiliz Hukuku ve Anglosakson Hukuk Sistemleri 146

b. Türk Hukuku ve Kıta Avrupası Hukuku Sistemleri 147

(1) Genel Olarak 147

(2) Deniz Alacağından Gemi Malikinin Şahsen Sorumluluğu 147

(3) Deniz Alacağından Geminin Kiracısının Sorumluluğu 152

(4) Gemi Üzerindeki Sınırlı Aynî Hak Talepleri 157

(5) Gemi Mülkiyeti veya Zilyetliğine İlişkin Talepler 160

c. Uluslararası Sözleşmeler 160

2. Kardeş Geminin İhtiyatî Haczi 166

a. Genel Olarak 166

b. Uluslararası Sözleşmelerde Kardeş Geminin İhtiyatî Haczi 169

(1) 1952 İhtiyatî Haciz Sözleşmesi 169

(2) 1999 İhtiyatî Haciz Sözleşmesi 171

c. Bağlantılı Geminin İhtiyatî Haczi 174

d. Kardeş Geminin İhtiyatî Haczi ve Tüzel Kişilik Perdesinin Kaldırılması Teorisi 176

(1) Genel Olarak 176

(2) Aynı Geminin İhtiyatî Haczi İçin Tüzel Kişilik Perdesinin Kaldırılması 178

(3) Kardeş Geminin İhtiyatî Haczi İçin Tüzel Kişilik Perdesinin Kaldırılması 181

c. Kardeş Gemi Haczinde Gemi Alacaklısı Hakkının Durumu 184

E. Alacaklının Teminat Göstermesi Şartı 185

III. Geminin İhtiyati Haczi Talebinde İzlenilecek Usûl 187

A. Genel Olarak 187

B. İstem Şartları 188

1. Yargı Hakkının ve Milletlerarası Yetkinin Bulunması 189

a. Yargı Hakkı (Yargı Yetkisi/Kaza Hakkı) 189

b. Milletlerarası Yetki 193

(1) Genel Olarak 193

(2) Geminin İhtiyatî Haczinde Milletlerarası Yetkinin Teorik Olarak Vasıflandırılması 194

(3) Milletlerarası Yetkinin Yer Bakımından Sınırları 196

(4) Milletlerarası Yetkinin Kişi Bakımından Sınırları 199

(5) Esasa İlişkin Uyuşmazlık Bakımından Milletlerarası Yetki 200

2. Mahkemenin Görevli Olması 202

a. Esasa İlişkin Dava Açılmadan Önce Geminin İhtiyatî Haczi Taleplerinde Görevli Mahkem 202

b. Esasa İlişkin Dava Açıldıktan Sonra Geminin İhtiyatî Haczinde Görevli Mahkeme 204

(1) Esasa İlişkin Davanın Türk Mahkemelerinde Açılması 204

(2) Hakem Önünde veya Yurt Dışındaki Mahkemede Dava Açıldıktan Sonra Haciz İsteminde Görevli Mahkeme 206

3. Geminin İhtiyatî Haczinde Mahkemelerin Yetkisi 207

a. Dava Açılmadan Önce Geminin İhtiyatî Haczinde Yetkili Mahkeme 207

(1) Yetki Kuralı 207

(2) Gemilerin İhtiyatî Haczinde Genel Yetkili Mahkeme 209

(3) Türk Bayraklı Gemilerin İhtiyatî Haczinde Özel Yetkili Mahkemeler 212

i. Sicile Kayıtlı Olmayan Türk Bayraklı Gemiler 212

ii. Sicile Kayıtlı Olan Türk Bayraklı Gemiler 212

iii. Özel Sicile Kayıtlı Olan Türk Bayraklı Gemiler 212

b. Dava Açıldıktan Sonra Gemi Haczinde Yetkili Mahkeme 213

4. Dava Takip Yetkisi 214

5. Derdestlik 216

6. Kesin Hüküm 224

C. Yargılama Usûlü 227

1. Genel Olarak 227

2. Esasa İlişkin Dava Açılmadan Önce 227

3. Esasa İlişkin Dava Açıldıktan Sonra 228

(1) Türk Hukuku 228

(2) İngiliz Hukuku 229

i. In Rem Yargılama Usûlü (Actio in rem) 229

a. Tanım ve İşlev 229

b. Hukukî Nitelik 231

c. Kapsam ve Şartlar 235

d. İşleyiş 236

ii. In Personam Yargılama Usûlü 239

a. Tanım ve İşlev 239

b. Hukukî Nitelik 242

c. Kapsam ve Şartlar 242

4. Tahkim Mahkemesinin Gemi Hakkında Verdiği İhtiyatî Haciz veya İhtiyatî Tedbir Kararı 244

a. Tahkim Mahkemesinin Gemi Hakkında İhtiyatî Haciz Kararı Vermesi 244

b. Tahkim Mahkemesinin Gemi Hakkında İhtiyatî Tedbir Kararı Verip Veremeyeceği 246

IV. İhtiyatî Haciz Kararının İcrası 247

A. İhtiyatî Haciz Talebinin Kabulü 247

1. İhtiyatî Haciz Kararının İcrasının Talep Edilmesi 247

2. Gemiye El Atılması 247

3. İhtiyatî Haciz Kararının Sicile Bildirilmesi 248

B. İhtiyatî Haciz Kararının Kapsamı 249

1. Geminin İhtiyaten Haczedilebilecek Unsurları 249

2. Gemi Yakıtının İhtiyatî Haczi 251

3. Gemi Üzerinde Yükle İlgililerin Durumu 253

C. Geminin İhtiyatî Haczi Kararının İcrası 254

1. Genel Olarak 254

2. Sicile Kayıtlı Olmayan Gemiler 257

3. Sicile Kayıtlı Gemiler 260

a. Uygulanacak Hükümler 260

b. Gemiye Hukuken El Konulması 264

c. İhtiyatî Haciz Kararının Gemi Siciline Şerhi ve Şerhin Etkisi 265

d. İhtiyatî Haciz Şerhi ile Diğer İtiraz ve Şerhler Arasındaki İlişki 271

4. Yapı Halindeki Gemiler 276

5. Yabancı Bayraklı Gemiler 278

6. İngiliz Hukukunda İhtiyatî Haciz Kararının Uygulanması 278

D. Yabancı Devlet Mahkemelerinin İhtiyatî Haciz Kararlarının Tenfizi Sorunu 281

V. Geminin İhtiyatî Haczinin Neticeleri 282

A. Zamanaşımının Kesilmesi 282

B. Alacağın Muaccel Hale Gelmesi 284

C. Geminin Hareketine Engel Olunması 285

D. Gemi Üzerinde Tasarruf Yetkisinin Sınırlanması 287

VI. İhtiyatî Haczi Tamamlayan Merasim 290

A. Genel Olarak 290

B. Dava Açılması 291

C. Tahkim Yargılaması veya Yabancı Mahkemede Dava Açılması 301

D. İcra Takibi Başlatılması 303

VII. Geminin İhtiyati Haczine Karşı Hukukî Başvuru Yolları 303

A. Genel Olarak 303

B. Geminin İhtiyatî Haczine İtiraz 305

1. Genel Olarak 305

2. Görevli ve Yetkili Mahkeme ile Yargılama Usûlü 306

a. Görevli ve Yetkili Mahkeme 306

b. Yargılama Usûlü 307

3. Taraflar 308

4. İtiraz Süresi 310

5. İtirazın Şartları 312

a. Kararın Uygulanmış Olmasının Gerekip Gerekmediği Bakımından 312

b. Kararın Borçlunun Gıyabında Verilmiş Olması Bakımından 313

6. İtiraz Sebepleri 314

a. Mahkemenin Görev ve Yetkisi 314

b. Alacağın Varlığı ve Niteliği 317

c. Alacağın Muacceliyeti 322

d. Alacağın Rehinle Temin Edilmesi 323

e. Alacaklının Gösterdiği Teminatın Yeterliliği 326

7. İtiraz Hakkında Verilen Karar ve Kanun Yolları 327

C. Gemi Üzerinde İstihkak İddiası 329

D. Şikâyet 333

E. Teminat Karşılığında Geminin Borçlunun Elinde Bırakılması 334

1. Genel Olarak 334

2. Karar Verecek Makam 337

3. Teminatın Türü ve Miktarı 340

4. Teminat Gösterebilecek Kişiler 343

5. Teminat Miktarının Değiştirilmesi 344

6. Teminat Üzerinde Hacze İştirak 345

7. Kararın İlgili Makamlara Bildirimi 346

8. Yabancı Yargı Erkinde İhtiyaten Haczedilen Gemi için Teminat Yatırılması 347

F. İhtiyatî Haczin Gemi Üzerinden Teminata Aktarılması 348

1. Genel Olarak 348

2. Karar Verecek Makam 349

3. Teminatın Türü ve Miktarı 350

4. Teminat Gösterebilecek Kişiler 352

5. Teminat Miktarının Değiştirilmesi 353

6. Teminat Üzerinde Hacze İştirak 354

7. Kararın Sicile Bildirilmesi 356

G. Fon Tesis Edilerek Sorumluluğun Sınırlandırılması Neticesinde Geminin Serbest Kalması 356

1. Genel Olarak 356

2. 1976 LLMC Uyarınca Fon Tesisi 357

3. 1992 CLC Uyarınca Fon Tesisi 360

H. Haksız İhtiyati Hacizden Dolayı Tazminat Davası 362

VII. Aynı Geminin Yeniden İhtiyati Haczi ve Birden Fazla Geminin Haczi 369

A. Genel Olarak 369

B. 1952 İhtiyatî Haciz Sözleşmesi 370

C. 1999 İhtiyatî Haciz Sözleşmesi 375

İKİNCİ BÖLÜM – GEMİNİN KESİN HACZİ

I. Genel Olarak 379

II. Kanuni Rehin Hakkı ile Teminat Altına Alınan Alacakların Takibi 380

A. Genel Olarak 380

B. Taşınır Rehninin Paraya Çevrilmesi Yoluyla Takip 381

1. İcra ve İflâs Kanunu’nun Genel Hükümleri Kapsamında Taşınır Rehninin Paraya Çevrilmesi Yoluyla Takibin Özellikleri 381

2. Gemi Üzerinde Kanuni Rehin Hakkı Bakımından Rehnin Paraya Çevrilmesi Yoluyla Takibin Özellikleri 382

a. Taşınır Rehninin Paraya Çevrilmesi Yoluyla Takibin Bir Türü Oluşu 382

b. Önce Rehne Başvurma Zorunluluğunun Bulunmaması 384

(1) Genel Olarak 384

(2) Önce Rehne Başvurmadan Takip Başlatılmasının Sonuçları 384

(3) Kanuni Rehin Hakkından Feragat Düzenlemesinin Emredici Olup Olmayışı 387

c. Zamanaşımın Kesilmesi ve Hak Düşürücü Sürenin Durması 391

d. Sicile Bildirim Zorunluluğu Bulunmaması 394

3. Taşınır Rehninin Paraya Çevrilmesi Yoluyla Takip Usûlü 395

a. Rehnin Paraya Çevrilmesi Yoluyla İlamsız Takip Usûlü 395

(1) Takip Talebi 395

(2) Ödeme Emri 400

(3) Ödeme Emrine İtiraz 402

(4) İtirazın Hükümden Düşürülmesi 406

i. İtirazın İptali Davası 406

a. Yalnızca Alacağa İlişkin İtirazın İptali Davası 407

b. Yalnızca Gemi Üzerinde Rehin Hakkına İlişkin İtirazın İptali Davası 408

c. Alacak ve Rehin Hakkına İlişkin İtirazın İptali Davası 410

d. Görevli ve Yetkili Mahkeme 411

ii. İtirazın Kaldırılması 412

b. Rehnin Paraya Çevrilmesi Yoluyla İlamlı Takip Usûlü 414

C. Kambiyo Senetlerine Mahsus Haciz Yoluyla Takip 415

1. Genel Olarak 415

2. Kambiyo Senetlerine Mahsus Takibin Gemi Üzerinde Kanunî Rehin Hakkı ile Teminat Altına Alınmış Alacaklar için Ortaya Koyduğu Sorunlar 415

a. Devir Şekline Göre Farklı Kambiyo Senetleri Bakımından TTK m. 1379 Düzenlemesinin Ortaya Koyduğu Sorunlar 417

(1) Genel Olarak 417

(2) Nama Yazılı Kambiyo Senetleri 419

(3) Emre Yazılı Kambiyo Senetleri 420

(4) Hamile Yazılı Kambiyo Senetleri 422

b. Havaleyle İlgili Özel Düzenlemeler Kapsamında Poliçe, Çek ve Bono Bakımından TTK m. 1379 Düzenlemesinin Ortaya Koyduğu Sorunlar 423

c. Kambiyo Senetlerine Mahsus Takiplerde TTK m. 1379 Düzenlemesinin Takip Borçlusu Bakımından Değerlendirilmesi 425

D. Genel Haciz Yoluyla Takip 425

E. Yabancılık Unsuru İçeren Olaylar Bakımından TTK m. 1379 Düzenlemesinin Değerlendirilmesi 425

(1) Yabancı Ülkede Başlatılan Takibin Türk Mahkemeleri Nezdinde Rehin Hakkına Etkisi 426

(2) Türkiye’de Başlatılan Takiplerin Rehin Hakkına Etkisinin Yabancı Mahkemelerde ve Tahkimde Tanınması Sorunu 426

III. Akdî Rehin Hakkı ile Teminat Altına Alınan Alacakların Takibi 427

A. Sicile Kayıtlı Gemilerin İpoteğin Paraya Çevrilmesi Yoluyla Takibi 427

1. Gemi İpoteğinin Kurulması ve Sağladığı Rehin Hakkı… 427

2. Gemi İpoteğinin Paraya Çevrilmesi Yoluyla Takip Türleri 429

a. Genel Olarak 429

b. Gemi İpoteğinin Paraya Çevrilmesi Yoluyla İlamsız Takip Usûlü 430

(1) Genel Olarak 430

(2) Yetki 431

(3) Ödeme Emri 432

(4) İtiraz ve Şikâyet 432

(5) İtirazın İptali 433

c. Gemi İpoteğinin Paraya Çevrilmesi Yoluyla İlamlı Takip Usûlü 434

d. Kayıtsız Şartsız Para Borcunu İçeren Gemi İpoteği Sözleşmesine Dayalı Özel Takip Usûlü (İİK m. 149/1) 437

e. Kredi Kurumlarına Mahsus Özel Takip Usûlü (İİK m. 150/ı) 439

B. Sicile Kayıtlı Olmayan Gemilerin Rehnin Paraya Çevrilmesi Yoluyla Takibi 444

a. Teslimli Akdî Rehin 444

b. Teslimsiz Akdî Rehin 445

C. Kambiyo Senetlerine Mahsus Haciz Yoluyla Takip 448

D. Genel Haciz Yolu ve İflâs Yolu ile Takip 449

IV. Gemi Üzerinde Rehin Hakkı ile Teminat Altına Alınmayan Alacakların İcra Yoluyla Takibi 450

V. İlâmlı İcra Takibi 451

VI. Gemi Üzerindeki Payların Haczi 452

A. Genel Olarak 452

B. Elbirliğiyle (İştirak Halinde) Mülkiyet Payının Haczi 453

C. Paylı (Müşterek) Mülkiyet ve Donatma İştiraki Payının Haczi 457

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM – GEMİ HACZİNE ENGEL TEŞKİL EDEN DURUMLAR

I. Genel Olarak 461

II. Zararsız Geçiş ve Transit Geçiş Hakkını Kullanan Gemilerin Haciz Muafiyeti 464

A. Zararsız Geçiş Hakkı Kavramı ve Tarihsel Gelişimi 465

B. Zararsız Geçiş Hakkının Tanıdığı Haciz Muafiyeti 468

1. Genel Olarak 468

2. Karasularından Aralıksız ve Duraksız Geçen Gemiler 469

3. Karasularında Bekleyen yahut İç Sulara veya İç Sulardan Hareket Eden Gemiler 472

C. Zararsız Geçiş Hakkının Haciz Bakımından Tanıdığı Muafiyetin İstisnaları 472

1. Yolculuk Esnasında Doğan Sorumluluk ve Yolculuk İçin Yapılan Borçlanmalar 472

2. Karasularında Yatan veya İç Sulardan Çıkan Gemiler 474

D. Transit Geçiş Hakkı 476

1. Transit Geçiş Hakkı Kavramı 476

2. Transit Geçiş Yapan Yabancı Gemilerin Haciz Bakımından Durumu 479

E. Türk Boğazlarından Geçen Yabancı Gemilerin Haczi 480

1. Genel Olarak 480

2. Ticaret Gemilerinin Geçiş Rejimi 481

3. Türk Boğazlarından Geçen Yabancı Uyruklu Ticaret Gemilerinin Haczi 483

a. İhtiyatî Haciz 483

b. İcraî Haciz 486

(1) İlâmlı İcra 486

(2) İlãmsız İcra 487

III. Devlet Gemilerinin Haciz Muafiyeti 488

A. Uluslararası Hukukta 488

1. Genel Olarak 488

2. Uluslararası Sözleşmeler 492

a. Devlet Gemilerinin Muafiyetleri ile İlgili Bazı Kaidelerin Tevhidi Hakkında 1926 Brüksel Sözleşmesi 492

(1) Genel Olarak 492

(2) Sözleşmenin Uygulama Alanı 493

i. Gemiler Bakımından 493

ii. Yük Bakımından 496

(3) Sözleşmenin Uygulanması 497

i. Barış Zamanında 497

a. Genel Olarak 497

b. Taraf Devletin Gemilerine Karşı Kendi Vatandaşlarının Talepleri 499

ii. Savaş Zamanında 500

(4) Yetkili ve Görevli Mahkeme 502

b. Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi 503

3. Uluslararası Yargı Düzeni 505

a. Genel Olarak 505

b. Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi Kapsamında Başvuru Usûlü 506

(1) Başvuru Usûlü 506

(2) Yargı İçtihadı 512

c. Uluslararası Adalet Divanı’na Başvuru Usûlü 517

d. Tahkim 518

B. Ulusal Hukuklarda 520

1. Yabancı Bayraklı Gemiler Bakımından 520

2. Kıyı Devletinin Bayrağını Taşıyan Gemiler Bakımından 528

IV. Taraflar Arasındaki Sözleşme 530

-SONUÇ 533

-KAYNAKÇA 555