Bu eser, seçimlik ders kitabı amacıyla yazılmıştır. Yazmaya başladıktan sonra değinilmeden geçilmemesi gereken noktaların çokluğunu görüp bu noktalara değinilmeye çalışılınca, eserin hacminin seçimlik dersi kitabı hacmini aştığını gördük. Yazar için en zor hareketlerden biri, yazıklarını silmesi, yazıdan çıkarmasıdır. Bu silme veya çıkarma, adeta vücudundan bir parça koparmak gibidir. Acı verir. Bu nedenle, kıyamaz. Biz de kıyamadık ve eser amaçladığımızdan çok daha fazla hacimli oldu. Konu ile doğrudan ilgili olan temel kitaplar ile ilgili makalelerden yararlandık. Dolaylı olan eserlere zaman olmadığı için bakamadık. Burada değinmeden geçilmemesi gereken bir husus vardır. Bu husus şudur: Eserde bu alanda temel teşkil eden ve kendisinden sonra gelen çalışmalara ışık tutan eserlere ağırlık verdik. Çünkü, bu ilk eserlerdeki derinlik muhteşemdir. Binanın temeli ve ana sütunları gibidir. Bu eserler görülmeden yazılan eser, her daim eksik veya yetersiz kalacaktır. Bu eser, bir açıdan bakıldığında, deniz yoluyla yolcu taşıma sözleşmesi alanında yaptığımız doktora çalışmasının devamı niteliğindedir. Eserin son bölümünde konu ile ilgili uluslararası sözleşme ve Yargıtay kararlarına yer verdik. Bu kararları konulara göre tasnif ettik. Eserin faydalı olması dileğiyle.

ÖNSÖZ 5

İÇİNDEKİLER  7

KISALTMALAR 15

GİRİŞ 17

BİRİNCİ BÖLÜM – DENİZ HUKKUNDA TEMEL KAVRAMLAR, DENİZ YOLUYLA EŞYA (YÜK/MAL)
TAŞIMA TÜRLERİ, DENİZ YOLUYLA EŞYA (YÜK/MAL) TAŞIMA SÖZLEŞMESİ

I. TEMEL KAVRAMLAR 23

II. DENİZ TAŞIMACILIĞI TÜRLERİ  30

A. İç Taşımacılık  30

B. Dış Taşımacılık 30

C. Türkiye Limanlarına Uğrayarak Yapılan Geçiş (Transit) Taşımacılık 31

D. Yabancı Limanlar Arası Taşımacılık 31

E. Düzenli Hat Taşımacılığı  31

F. Düzensiz Hat Taşımacılığı  31

III. DENİZ TAŞIMACILIĞINDA UYGULANACAK ULUSLARARASI SÖZLEŞMELER 32

A. La Haye Kuralları (30/8/1921 ve 25/8/1924) 32

B. Visby Kuralları ve SDR (Special Drawing Rihgt) Protokolü (Brüksel Protokolleri (1968 ve 1979) 33

C. Hamburg Kuralları (31/3/1978) 35

D. Rotterdam Kuralları (2009) 35

IV. DENİZ YOLUYLA EŞYA (YÜK/MAL) TAŞIMA SÖZLEŞMESİ 36

A. Sözleşme ile İlgili Emredici Hükümler 36

B. Eşya Taşıma Sözleşmesi ve Navlun Sözleşmesi İfadeleri Arasındaki Anlam İlişkisi 37

C. Deniz Yoluyla Eşya Taşımacılığında Sözleşme Türleri 38

1. Çarter Sözleşmesi 38

2. Kırkambar Sözleşmesi 40

3. Alt Taşıma Sözleşmesi  41

4. Karma Taşıma Sözleşmeleri 43

D. Deniz Yoluyla Eşya/Yük/Mal Taşıma Sözleşmesinin Hukuki Niteliği 44

E. Deniz Yoluyla Eşya/Yük/Mal Taşıma Sözleşmesinin Sözleşmenin Konusu 44

F. Deniz Yoluyla Eşya/Yük/Mal Taşıma Sözleşmesinin Tanımı 45

G. Deniz Yoluyla Eşya/Yük/Mal Taşıma Sözleşmesinin Sözleşmenin Şekli 45

H. Sözleşmenin Süresi 46

İ. Deniz Yoluyla Eşya/Yük/Mal Taşıma Sözleşmesinin Unsurları 46

J. Sözleşmenin Tarafları  49

1. Taşıyan 49

a. Taşıyan ve Donatan Arasındaki İlişki  50

2. Taşıtan  57

3. Taşıtan Dışında Kalan ve Fakat Taşıma ile Birebir İlgili Olan Kişiler (Yük ile İlgili Kişiler) 57

K. Sözleşmenin Taraflarının Hakları ve Yükümlülükleri 58

1. Taşıtanın Hakları ve Yükümlülükleri 58

a. Taşıtanın Hakları 58

b. Taşıtanın Yükümlülükleri  61

(1) Taşınacak Eşya ile İlgili Yükümlülük  61

(2) Ücret Ödeme Yükümlülüğü  64

2. Taşıyanın Hakları ve Yükümlülükleri  64

a. Taşıyanın Hakları  64

(1) Ücret (Navlun) İsteme Hakkı 64

(2) Hapis Hakkı 65

b. Taşıyanın Yükümlülükleri 66

(1) Eşyanın Taşınacağı Gemi Bakımından 66

(2) Taşınacak Eşya Bakımından  71

(a) Taşınan Eşyanın Boşaltılmasında Özen Yükümlülüğü 79

3. Yükün Yüklenmesinde, Yolculukta ve Boşaltılmasında Yapılan Masrafların Ödenmesi  98

İKİNCİ BÖLÜM – TAŞIYANIN SORUMLULUK VE SORUMSUZLUK DURUMLARI

I. TAŞIYANIN SORUMLULUK DURUMLARI 101

A. Taşıyanın Uluslararası Hukuk (Sözleşme Hükümleri) Kurallarına Göre Sorumluluk Durumları 101

B. Taşıyanın Ulusal Hukuka Göre Sorumluluk Durumları ve Koşulları 101

1. 6098 Sayılı Borçlar Kanunu Hükümlerine göre Taşıyanın Sorumluluk Durumları 102

2. 6102 Sayılı Ticaret Kanunu Hükümlerine göre Taşıyanın Kendi Kusuru ve Sorumluluk Durumları 108

a. Genel Olarak 108

b. Kanundan ve Sözleşmeden Kaynaklanan Yükümlülüklerin Yerine Getirilmemesi veya Yükümlüklere Aykırı Hareket Edilmesi 114

(1) Geminin Başlangıçta Denize, Yüke ve Yola/Sefere Elverişsizliği (TTK m. 1141) 116

(2) Geminin Yola Çıktıktan (Denize Açıldıktan) Sonra Denize, Yola ve Yüke Elverişsiz Hale Gelmesi (TTK m. 1178/1) 127

(a) Eşyanın Yüklenmesi Aşamasında Yapılan Dikkatsizlik ve Özensizlikler 129

(b) Eşyanın İstiflenmesi Aşamasında Yapılan Dikkatsizlik ve Özensizlikler 131

(c) Eşyanın Taşınması (Taşınırken Muhafazasında) Aşamasında Yapılan Dikkatsizlik ve Özensizlikler  135

(d) Eşyanın Boşaltılması Aşamasında Yapılan Dikkatsizlik ve Özensizlikler 135

(3) Eşyanın Geç Teslim Edilmesi 139

(4) Konişmentonun Yanlış Düzenlenmesinden Kaynaklanan Sorumluluk 146

(5) Eşyanın İzinsiz Olarak Başka Bir Gemiye Yüklenmesi veya Aktarılması 146

(6) Yükün İzinsiz Olarak Güvertede Taşınması 150

(7) Haklı Bir Sebep Olmaksızın Geminin Rotasından (Güzergâhından/Sefer Yolundan) Sapılması 152

c. Zarar Meydana Gelmesi 156

d. Nedensellik Bağının Varlığı 162

e. Kusurun Varlığı 166

f. Sorumluluğun Geçerli Olduğu Zaman Dilimi (Sorumluluğun Başlangıcı ve Bitişi) 175

3. Fiili Taşıyanın Sorumluluğu 177

a. Fiili Taşıyanın Sorumluluğunun Hukuki Niteliği 178

b. Fiili Taşıyanın Kusura Dayalı Sorumluluğu 178

4. Taşıyanın Adamları ve Bu Kişilerin Kusurlu Hareketleri Sonucu Zarar Meydana Gelmesi ve Bu Zararlardan Taşıyanın Sorumluluğu 179

a. Gemi Adamları 179

b. Taşıyanın Taşıma İşletmesinde Çalışan Kişiler (Taşıyanın Adamları)186

c. Kendisini Temsile Yetkili Kıldığı Kişileri ve Taşıma İşletmesinde Çalışmasa Bile Navlun Sözleşmesinin İfasında Kullandığı Diğer Kişiler 191

5. Taşıyanın, Muavin Şahsın (Yardımcı Kişinin) Kusurlu Fiillerinden Sorumluluğu 194

6. Taşıtan ve Yükletenin Sorumluluğu 198

7. Yükleyenin Sorumluluğu 198

II. TAŞIYANIN SORUMLULUKTAN KURTULMA HÂLLERİ 199

A. Taşıyanın veya Adamlarının Kastının veya İhmalinin Bulunmaması (TTK m. 1179/1) 199

1. Geminin Sevkindenki Kusurdan Kaynaklanan Zararlarda Sorumsuzluk ve Sorumluluk Durumu 200

2. Geminin Sevki Dışında Kalan Başkaca Teknik Yönetimine İlişkin Kusurlu Bir Hareketten Kaynaklanan Zararlardan Sorumsuzluk ve Sorumluluk Durumu (Teknik Kusur)  203

B. Yangın (TTK m. 1180/1) 215

C. Tedbirli Bir Taşıyanın Göstereceği Dikkat ve Özen Yükümlülüğüne Uyulmuş Olsaydı Yine Meydana Gelebilecekti Denilebilen Zararlar (Kurtuluş Beyyinesi) 221

D. Haklı Bir Sebep Nedeniyle Geminin Gideceği Yoldan (Rotadan/Güzergâhtan) Sapma  221

III. TAŞIYANIN KUSURSUZLUK VE UYGUN İLLİYET BAĞI KARİNELERİNDEN YARARLANDIĞI HÂLLER (MUHTEMEL SORUMSUZLUK DURUMLARI/SORUMSUZLUK KARİNESİ DOĞURAN HALLER) 223

A. Genel Olarak 223

1. Denizin veya Geminin İşletilmesine Elverişli Diğer Suların Tehlike ve Kazaları (TTK m. 1182/1-a) 224

2. Harp Olayları, Karışıklık ve Ayaklanmalar, Kamu Düşmanlarının Hareketleri, Yetkili Makamların Emirleri veya Karantina Sınırlamaları (TTK m. 1182/1-b) 228

3. Mahkemelerin El Koyma Kararları  238

4. Grev, Lokavt veya Diğer Çalışma Engelleri  238

5. Yükleten, Taşıtan ve Eşyanın Maliki ile Bunların Temsilcilerinin ve Adamlarının Fiil veya İhmalleri 240

6. Hacim veya Tartı İtibarıyla Kendiliğinden Eksilme veya Eşyanın Gizli Ayıpları ya da Eşyanın Kendisine Özgü Doğal Cins ve Niteliği 244

7. Ambalajın Yetersizliği 246

8. İşaretlerin (Markaların) Yetersizliği 247

9. Denizde Can veya Mal Kurtarma Faaliyetleri 248

B. TTK m. 1181 ve 1182’de Düzenlenmemiş Olan Sorumsuzluk Halleri 250

1. Mücbir Sebepler 250

C. Taşıyanın Sorumluluktan Kurtulması Hâlleri ile Sorumluluk Sınırlandırılmasına İlişkin Hükümlerin Navlun Sözleşmesine Konu Olan Eşyanın Zıya, Hasar veya Geç Teslimi Yüzünden, Taşıyan Aleyhine Açılacak Davalarda Uygulanabilmesi (TTK m. 1190) 253

IV. SORUMSUZLUK SÖZLEŞMESİ, SORUMLULUĞU KISITLAYAN (DARALTAN) SÖZLEŞME VE SORUMLULUĞUN KANUNİ SINIRLARI 254

A. Genel Olarak 254

B. TTK’da Emredici Hüküm Bulunan ve Bu Nedenle Sorumsuzluk Kaydının Geçerli Olmayacağı Durumlar (TTK m. 1243) 258

1. TTK m. 1243’te Düzenlenen Durumlar 258

a. TTK m. 1243/1-a’da Düzenlenen Emredici Hükmün Kapsamına Giren Durumlar 259

b. TTK m. 1243/1-b’de Düzenlenen Emredici Hükmün Kapsamına Giren Durumlar 265

c. TTK m. 1243/1-c’de Düzenlenen Emredici Hükmün Kapsamına Giren Durumlar 265

d. TTK m. 1243/2’de düzenlenen emredici hükümlerin kapsamına giren durumlar 266

C. TTK’da Emredici Hüküm Bulunmayan ve Bu Nedenle Sözleşmede Sorumsuzluk Kaydının Geçerli Olduğu Durumlar (TTK m. 1244) 266

1. TTK m. 1244/1-a’da Düzenlene Durumlar 267

2. TTK m. 1244/1-b’de Düzenlenen Durumlar 269

3. TTK m. 1244/1-c’de Düzenlenen Durumlar  269

4. Taşıyanın Borçlarını ve Sorumluluğunu Genişleten veya Ağırlaştıran Kayıt ve Şartlar (TTK m. 1243/4) 270

5. Taşıma Faaliyetinin Belirli Bir Kısmının Fiili Taşıyan Tarafından Gerçekleştirildiği Durumlarda Sorumsuzluk Kaydı (TTK m. 1192/1) 272

6. TTK m. 1244, 1243/4 ve 1292/1 Dışında Kalıp Emredici Hüküm İçermeyen Durumlarda Taşıyanın Sorumluluğunu Kaldıran veya Daraltan Anlaşmalar 272

D. Taşıyanın Sorumluluğunun Miktar Bakımından Kanun ile Sınırlanması (TTK m. 1186) 277

E. Sorumluluğu Sınırlandırma Hakkının Kaybı 294

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM – İDDİA VE İSPAT YÜKÜMLÜLÜĞÜ, HASAR, ZIYA BİLDİRİMİ ve TAZMİNAT

I. İDDİA VE İSPAT YÜKÜ/KÜLFETİ 297

A. Genel Olarak  297

1. Common Law Hukuk Sisteminde İspat 297

2. Türk Hukuk Sisteminde İspat 298

a. Taşıyanın İspat Yükümlülüğü Altında Olduğu Durumlar 298

b. Yük ile İlgili Olan Kişilerin (Yükleten, Gönderen, Taşıtan ve Gönderilen= Konişmentonun Haklı ve Yetkili Hamili) İspat Yükümlülüğü Altında Olduğu Durumlar  316

II. EŞYANIN/YÜKÜN/MALIN İNCELENMESİ (MUAYENESİ) VE HASAR VEYA ZİYA BİLDİRİMİ (İHBARI) 326

A. Eşyanın/Yükün/Malın Muayenesi (İncelenmesi/ İncelettirilmesi) 326

B. Hasar veya Zıya İhbarı 331

III. TAZMİNAT DAVASINDA TARAFLAR, TARAFLARIN TALEP VE HAKLARI, TAZMİNAT İSTEMİ SÜRESİ VE TAZMİNATIN KAPSAMI 351

A . Davacı 351

B. Davalı 353

C. Davacının Talebi ve Hakkı 354

1. Davacının Taşıyan Olmayan Donatana Karşı Talebi 354

D. Taşıyanın Talebi ve Hakkı 356

1. Navlun Ödenmesini İstem Hakkı 356

2. Zaman Üzerine Navlun 356

3. Navlun Kararlaştırılmamışsa 357

4. Navlun Dışında Kalan Prim ve Giderler 357

5. Eşyanın Navlun Yerine Bırakılması 357

E. Tazminat İstemi İçin Süre (Dava Açma Süresi) 357

1. Hak Düşürücü Süre 357

2. Hak Düşürücü Süre İtirazından Yararlanma Hakkının Kaybedilmesi 361

F. Tazminatın Miktar/Değer Bakımından Kapsamı 361

a. Yükün/eşyanın Zıyaa Uğraması Durumunda Tazmin Şekli 365

(1) Eşyanın Tamamının Zayi Olması 365

(2) Eşyanın Bir Kısmının Zayi Olması 366

b. Eşyanın Hasara Uğraması Durumunda Tazmin Şekli 366

G. Taşıyanın Sorumluluğunun Malvarlığı Bakımından Sınırı 366

H. Sözleşmenin Feshi Durumlarında Tazminat 369

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM – DENİZ YOLUYLA EŞYA/YÜK/MAL TAŞIMA İLE İLGİLİ YARGITAY KARARLARI VE ULUSLARASI SÖZLEŞME METİNLERİ

I. YARGITAY KARARLARI 373

A. GEMİNİN SEFERE BAŞLANGICINDAKİ ELVERİŞSİZLİK (TTK m. 1141) 373

B. TAŞIYANIN ÖZEN YÜKÜMLÜLÜĞÜNE UYMAMASI (TTK m. 1178) 396

C. TEKNİK KUSUR VE YANGIN (TTK M. 1180) 410

D. TAŞIYANIN KUSURSUZLUK VE UYGUN İLLİYET BAĞI KARİNELERİNDEN YARARLANDIĞI HÂLLER (TTK M. 1182) 414

II. 1924 LA HAYE (BAŞKA BİR ADLANDIRMAYA GÖRE BRÜKSEL) KURALLARI 422

III. HAMBURG KURALLARI (1978) 428

V. ROTTERDAM KURALLARI (2009) 434

KAYNAKÇA  445