Hidrokarbon kaynakların çakışan deniz alanlarındaki mevcudiyeti, devletler arasında deniz yetki alanlarının sınırlandırılmasına yönelik uyuşmazlıklara sebep olmaktadır. Nihai sınırlandırmanın yapılmadığı hallerde ise devletlerin birtakım yükümlülükleri vardır. Bu kapsamda devletler, işbirliği ve iyi niyet ilkelerine uygun hareket etmelidir. Bu ilkelere dayanılarak 1982 tarihli Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi’nde “pratik çözüm getiren geçici düzenlemelere girmek” ve “nihai anlaşmanın akdini tehlikeye düşürmemek veya engellememek” için her türlü çabayı gösterme yükümlülüğü hüküm altına alınmıştır. Çakışan deniz alanlarında hidrokarbon kaynakların yer aldığı durumlarda uygulamada en çok karşılaşılan geçici düzenleme ise ortak geliştirme rejimidir. Çalışmada, çakışan deniz alanlarındaki hidrokarbon kaynakların ortak geliştirilmesi uygulamadaki örnekler dikkate alınarak ele alınmıştır. Ortaya konular bilgiler ışığında, Türkiye’nin ve KKTC’nin Doğu Akdeniz’de taraf olduğu uyuşmazlıklar bağlamında ortak geliştirme alanlarının kurulması değerlendirilmiştir.

Giriş

BİRİNCİ BÖLÜM – Çakışan Deniz Alanlarında Yer Alan Hidrokarbon Kaynaklara Yönelik Faaliyetler

I. Çakışan Deniz Alanları

A. Kıta Sahanlığı
B. Münhasır Ekonomik Bölge
C. Kıyıdaş Devletlerin Kıta Sahanlıklarının ve/veya Münhasır Ekonomik Bölgelerinin Çakışması

II. Çakışan Deniz Alanlarında Yer Alan Hidrokarbon Kaynaklara İlişkin Hukuki Çerçeve

A. Genel Olarak
B. BMDHS’nin 74. ve 83. Maddelerinin Ortak Üçüncü Fıkrasında Düzenlenen Yükümlülükler

1. Hazırlık Çalışmaları
2. Yükümlülükler

İKİNCİ BÖLÜM – Geçici Düzenleme Olarak Çakışan Deniz Alanlarında Ortak Geliştirme

I. Ortak Geliştirme Kavramı

A. Ortak Geliştirme Kavramının Tarihi
B. Tanımı

II. Ortak Geliştirme Alanı

A. Ortak Geliştirme Alanının Kurulması İçin Gerekli Şartlar

1. Çakışan Deniz Alanının Varlığı
2. Taraf Devletlerin Siyasi İradesi

B. Ortak Geliştirme Alanının Kurulmasını Etkileyen Etmenler

1. Ekonomik Etmenler
2. İç Siyasi Görüşler
3. Devletlerarası İlişkiler
4. Tarihsel Etmenler
5. Kültürel Etmenler
6. Güvenlik Endişesi
7. Diğer Etmenler

III. Ortak Geliştirme Andlaşmaları

A. Ortak Geliştirme Andlaşmalarının Temel Unsurları

1. Ortak Geliştirme Alanının Belirlenmesi
2. Yönetimin Yapısı
3. Hakların Korunması
4. Kazancın Paylaşılması ve Masrafların Karşılanması
5. Uygulanacak Hukuk ve Yargı Yetkisi
6. Andlaşmanın Sona Ermesi
7. Uyuşmazlıkların Çözümü

B. Ortak Geliştirme Andlaşmalarının İşlevsel Karakteri

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM – Doğu Akdeniz’de Olası Ortak Geliştirme Andlaşmaları: Türkiye ve KKTC Bakımından Değerlendirme

I. Doğu Akdeniz’de Çakışan Deniz Alanları

A. Türkiye’nin Kıta Sahanlığı ile Diğer Devletlerin Deniz Alanlarına İlişkin İddialarının Çakışması

1. Türkiye’nin Kıta Sahanlığı
2. Yunanistan’ın Türk Kıta Sahanlığı Üzerindeki İddiaları
3. GKRY’nin Türk Kıta Sahanlığı Üzerindeki İddiaları

B. KKTC’nin Kıta Sahanlığı ile GKRY’nin Deniz Alanlarına İlişkin İddialarının Çakışması

II. Türkiye, Yunanistan, KKTC ve GKRY’nin Çakışan Deniz Alanlarında Yer Alan Hidrokarbon Kaynaklara İlişkin Faaliyetleri ve Yükümlülükleri

III. Doğu Akdeniz’de Ortak Geliştirme Alanlarının Kurulması

A. Türkiye’nin Taraf Olduğu Uyuşmazlıklar Bakımından Değerlendirme
B. KKTC GKRY Uyuşmazlığı Bakımından Değerlendirme

Sonuç

Kaynakça