ÖNSÖZ

Son yıllarda hızla gelişen teknolojik yenilikler, deniz taşımacılığında da köklü değişikliklere yol açmaya başlamıştır. Özellikle, yapay zekanın, otonom gemiler, akıllı konteynerler gibi denizcilik operasyonlarının hemen her alanına entegre edilmeye başlaması, taşıyanın sorumluluğu kavramını yeniden değerlendirmeyi gerekli kılmıştır.

Eserimde, taşıyanın, denize elverişlilik, yüke özen borcu, rotadadan sapmama gibi temel sorumluluklarını, halihazırdaki ulusal ve uluslararası kurallar ışında değerlendirdim. Yine, yapay zekanın, taşıyanın sorumluluklarına etkilerini, yapay zeka destekli uygulamaların yaratabileceği riskleri, taşıyan açısından doğurabileceği hukuki sorunları detaylı bir şekilde kaleme aldım.

Bu kitap, hem akademik hem de deniz ticareti hukuku alanında çalışan araştırmacılara, uygulayıcı hukukçulara, sigorta şirketlerine, ve denizcilik sektörü paydaşlarına, güncel ve öngörülü bir perspektif sunmayı amaçlamaktadır. Okuyanlara yararlı olmasını diler, hukukun teknoloji ile bütünleştiği, birlikte geliştiği bir gelecek dilerim.

Dr. Ayça UÇAR

Reading University UK

Eylül 2025

-ÖNSÖZ III

-İÇİNDEKİLER V

-GİRİŞ

1. Genel olarak: Denizde Eşya Taşımacılığının Önemi ve Taşıyanın Sorumluluğuna yol Açabilecek Faktörler 1

2. Yapay Zeka Teknolojisinin Deniz Taşımacılığında Yükselişi ve Önemi 8

BİRİNCİ BÖLÜM

1. Taşıyanın Sorumluluğu 11

1.1 Taşıyan Kavramı 11

1.1.1 Fiili Taşıyan 11

2. Taşıyanın Sorumluluğunun Tarihsel Gelişimi 12

2.1. Uluslararası Sözleşmeler 13

2.1.1. Harter Yasası 1893 14

2.1.2. Lahey- Kuralları 15

2.1.3. Hamburg Kuralları 18

2.1.4. Rotterdam Kuralları 19

3. Taşıyanın Sorumlu Olduğu Haller 21

3.1. Türk Ticaret Kanunu Uyarınca Taşıyanın Sorumluluğu 22

3.1.1. Geminin Denize Elverişsiz Olması Sebebi ile Sorumluluk (Seaworthiness) 22

3.1.2. Yola Elverişlilik 24

3.1.3. Yüke elverişlilik 25

3.2. Uluslararası Kurallar- Taşıyanın Sorumluluğu 26

3.3. Rotadan Sapma (Deviation) 32

4. Taşıyanın Sorumluluktan Kurtulabileciği Durumlar 34

4.1. Sorumluluğun sınırlandırılması 36

4.2. Taşıyana Yüklenemeyecek Sebepler 39

4.2.1. Deniz Tehlikeleri 41

4.2.2. Ambalaj Hatası 43

4.2.3. Olağan Bozulma (Inherent Vice) 44

4.2.4. Yangın Sebebi ile Sorumsuzluk  46

5. Sonuç  47

İKİNCİ BÖLÜM

1. Yapay Zekanın Denizde Yük Taşımacılığında Taşıyanın Sorumluluğuna Etkileri 57

2. Yapay Zeka Nedir? Nasıl Çalışır? 58

3. Deniz Taşımacılığında Yapay Zeka Nedir? Ve Nerelerde Kullanılır? 60

4. Yapay Zekanın Taşıyanın Sorumluluğuna Etkileri 61

4.1. Yapay Zeka, Otonom Gemiler ve Siber Güvenlik 61

4.1.1. Siber Güvenlik 62

4.1.2. Yapay Zekanın Taşıyanın Siber Riskler Açısından Sorumluluğuna Etkileri 66

5. Denize, Yola, Yüke Elverişlilikten Sorumluluk ve Yapay Zekanın Etkileri 66

5.1. Yazılım hataları ve Taşıyanın Sorumluluğuna Etkileri 68

5.2. Halihazırdaki Kurallar ve Taşıyanın Denize Elverişlilik Sorumluluğuna Etkileri 69

6. Yüke Özen Borcundan Sorumluluk ve Yapay Zeka Teknolojisi 70

6.1. Yük Taşımacılığında Yapay Zeka ve Taşıyanın Sorumluluğuna Etkileri 72

7. Rotadan Sapma (Deviation) 74

7.1. Rotadan Sapma ve Yapay Zekanın Taşıyanın Sorumluluğuna Etkileri 76

8. Sonuç 77

EKLER  85

EK1: The Hamburg Rules – United Nations Convention on the Carriage of Goods by Sea, 1978 85

EK 2: The Hague Rules – International Convention for the Unification of Certain Rules of Law relating to Bills of Lading 108

EK 3: The Hague-Visby Rules – The Hague Rules as amended by the Brussels Protocol 1968 and SDR Protocol 1979 – 117

EK 4: The Rotterdam Rules – United Nations Convention on Contracts for the International Carriage of Goods Wholly or Partly by Sea 127

-KAYNAKÇA 177