ÖNSÖZ

Limanlar, ülke ekonomisinin iç ve dış ticaretindeki temel geçiş noktalarıdır. Türkiye’nin 8.333 km. tutan kıyı şeridinde 179 adet kıyı tesisi bulunmakmaktadır. Mal ticaretinin gittikçe arttığı küresel ekonomik ortamda, bu ticaret hacminin % 90’a yakını denizyolu ile taşınmaktadır.

Türkiye’nin dünya deniz ticaret hacminin 5 milyar tonun üzerindeki miktarından daha fazla pay alabilmesi için, ulusal ulaştırma politikaları içinde limanlara özel bir önem vermek zorundadır.

Doğu Karadeniz Bölgesi’nin 1990 sonrası dönemde ekonomik durumunun içeriği, öncesine oranla farklıdır. Bu bölge, 1990 öncesindeki çıkmaz sokak görünümünden artık çıkmıştır. Bu dönemi ekonomik olarak iyi değerlendirmenin ön koşullarından biri de, Karadeniz limanlarının yeni ekonomik perspektiflere uygun olarak yenilenmesi, geliştirilmesi, yeniden organize edilmesidir.

Odamız katkılarıyla, Prof. Dr. Ahmet İncekara ve Prof. Dr. Yıldırım Kılkış tarafından hazırlanan ve çalışma, Karadeniz Limanlarının durumlarını, ihtiyaçlarını, komşu ülke limanları ile rekabet ve işbirliği olanaklarını araştırmakta, dolayısıyla bölgesel ticaretin gelişimindeki rolünü incelemektedir.

Çalışmayı hazırlayan Prof. Dr. Ahmet İncekara ve Prof. Dr. Yıldırım Kılkış ile çalışmaya katkıda bulunan Odamız ekibine teşekkür eder, kitabımızın üyelerimize ve ilgilenenlere yararlı olmasını dilerim.

Prof. Dr. İsmail Özaslan

Genel Sekreter

I. GİRİŞ 11

II. DÜNYA TICARETİNDE GELİŞMELER 16

2.1. Dünya Ekonomisinin Reel Büyümesi 16

2.2. Dünya Ticaret Hacminin Gelişimi 19

2.1.1. Dünya Ticaretinin Sektörel Gelişimi 21

2.2.2. Dünya Ticaretinin Bölgesel Gelişimi 23

2.3. Dünya Deniz Ticaretinin Gelişimi 25

2.3.1. Mal Grupları itibariyle Dünya Deniz Ticareti 27

2.4. Türkiye’nin Dış Ticareti ve Dünya Ticareti içindeki Payı 30

III. DÜNYA TİCARETİNDE DENIZ TAŞIMACILIĞI VE LİMANLAR 36

3.1. Dünya Ticaretinde Deniz Taşımacılığının Yeri ve Önemi 36

3.2. Dünya Denizcilik Piyasalarının Gelişmesi 39

3.2.1. Uluslararası Deniz Taşımacılığı Politikaları 40

3.2.2. Deniz Taşımacılığı Araçlarında Gelişmeler 43

3.2.3. Dünya Navlun Piyasalarında Gelişmeler 49

3.2.4. Başlıca Dünya Deniz Taşımacılığı Hatları 52

3.2.4.1. Avrupa-Kuzey Amerika Hattı 52

3.2.4.2. Avrupa-Uzakdoğu Hattı 53

3.2.4.3. Avrupa-Güney Amerika Hattı 54

3.2.4.4. Kuzey Amerika-Güney Amerika Hattı 54

3.2.4.5. Transporsifik Hattı 55

3.2.4.6. Güney Afrika Hattı 55

3.2.4.7. İç Asya Hattı 54

3.2.5. Uluslararası Deniz Ticaret Hukuku Gelişmelerinin Etkileri 56

3.3. Dünya Deniz Taşımacılığında Başlıca Limanlar 58

3.3.1. Başlıca Dünya Limanlarının Oluşum Süreci 60

3.3.1.1. OSAKA Limanı 62

3.3.1.2. ROTTERDAM Limanı 63

IV. KARADENİZ ÇEVRESİNDEKİ ÜLKELER ARASINDA DENİZ TAŞIMACILIĞI VE LİMAN HİZMETLERİNİN GELİŞTİRİLMESİ OLANAKLARI 68

4.1. Karadeniz Havzası Ülkelerinin Ekonomik Durumları ve Dış Ticaretlerinin Gelişme Seyri 70

4.1.1. Rusya Federasyonu 70

4.1.2. Ukrayna 73

4.1.3. Gürcistan 75

4.1.4. Romanya 77

4.1.5. Bulgaristan 79

4.2. Türkiye Ekonomisi, Büyüme Sanayileşme ve Dış Ticaret Gelişmeleri 81

4.3. Yeni Ulaştırma Politikaları Çerçevesinde Türk Deniz Ticaretinin Gelişimi 88

4.3.1. Genel Ulaştırma Politikaları 88

4.3.2. Kabotaj Taşımacılığı 89

4.3.3. Dış Ticaret Taşımaları 89

4.3.4. Karadeniz Ekonomik İşbirliği Bölgesi (KEİB) Ülkeleri ile Denizyolu Ticareti 97

4.4. Türk Deniz Ticaret Filosunun Gelişimi 99

4.5. Türkiye Limanlarının Genel Durumu 104

4.6. Karadeniz Limanlarının Durumu ve Bölgesel Ticaretin Gelişmesi 113

4.7. Karadeniz Limanları Saha Araştırması Bulgularının Değerlendirilmesi 124

4.7.1. Samsun Limanı 124

4.7.2. Trabzon Limanı 126

4.7.3. Rize Limanı 128

4.7.4. Hopa Limanı 129

4.7.5. Poti Limana 131

4.7.6. Novorosisk Limanı 133

4.8. Karadeniz Ekonomik İşbirliği Projesinde Konuya İlişkin Politika Önlemleri 135

4.9. Özelleştirme Hareketlerinin Muhtemel Etkileri 137

5. GENEL DEĞERLENDİRME VE SONUÇ 139