Çevresindeki deniz alanları, dantel kıyıları, adaları ve temiz denizi ile doğal, tarihi ve kültürel boyutları ile de eşsiz değerler barındıran ve İzmir Körfezi’nin batısında yer alan Karaburun Yarımadası, ülkemizin doğal ve kültürel zenginlikleri bozulmamış alanlarından birisidir.

Sahip olduğu doğal yaşam alanları ve zengin biyolojik çeşitlilikten dolayı Karaburun Türkiye’nin 305 Önemli Doğa Alanı’ndan bir tanesi olarak gösterilmektedir. Bakir kıyılar ile çevredeki 29 adada yaşamını sürdüren ve biyolojik çeşitliliği vurgulayan en önemli türler ise başta Akdeniz foku (Monachus monachus), Deniz erişteleri (Posidonia oceanica), Küçük kerkenez (Falco naumanni), Kara doğan (Falco eleonorae), Ada martısı (Larus audouinii), Tepeli karabatak (Phalacrocorax aristotelis desmarestii), Orfoz (Ephinephelus marginatus), Ay balığı (Mola mola), Şişe burun yunus’tur (Tursiops truncatus). Ekolojik değeri olan bu türlerin yanısıra ekonomik değeri olan birçok başka denizel ve karasal canlı türü de alanda yaşamakta ve bölgenin sosyo-ekonomik yapısında önemli rol oynamaktadırlar.

Alan öneminden dolayı birçok koruma statüsüne sahiptir. Ancak, bölgenin tümü koruma statüsüne sahip olmamakla birlikte, doğal alanların sadece koruma statüleri ile iyi korunamayacağı da bilinen bir gerçektir. Doğa koruma boyutu dikkate alınmadan oluşan turizm baskısı ve kıyıların imara açılması, özellikle sahillerdeki yapılaşma ve denizlerde aşırı ve yasadışı su ürünleri avcılığı ile Akdeniz foklarının, balık çiftlikleriyle olan etkileşimlerinden dolayı zarar görebilmeleri en önemli ve artan tehditler olarak karşımızda durmaktadır. İhtiyaç duyulan en büyük eksiklik ise, bu özel alanın sahip olduğu biyolojik çeşitlilik yeterli oranda biliniyor olmasına karşın bölgede sürdürülebilir koruma sağlayacak bütünleşik yönetim planlarının olmayışı ve uygulamalardaki sorunlar şeklinde özetlenebilir.

SAD-AFAG’ın uzun yıllar proje alanında yürüttüğü kıyı ve deniz habitatları, avifauna, Akdeniz foku ve sualtı biyolojik çeşitliliği saha çalışmalarının esas gayesi, yapılacak olan detaylı bütünleşik alan yönetim planlamasına temel teşkil edecek bilimsel verilerin toplanması olmuştur. Elbette öne çıkan Akdeniz foku önemli ve kesinlikle korunması gereken bir simgedir. Ve bu nadir deniz memelisini gösterge bir tür kabul ederek, asıl hedefimizin bölgede deniz ve kıyı ekosistemlerini bir bütün olarak korumak ve gelecek kuşaklara aktarmak olduğu düşünülmektedir.

Bu kitap, Çevre ve Orman Bakanlığı’nın Sualtı Araştırmaları Danışmanlık Ltd. Şti.’ne yaptırdığı “Karaburun Yarımadası Akdeniz Foku Monachus monachus Koruma ve İzleme Projesi”nin çıktılarından birisidir. Ülkemizde Akdeniz foklarının en önemli yaşam alanlarından olan Karaburun Yarımadası ve barındırdığı Akdeniz fokları üzerine önemli bir boşluğu dolduracağı düşünülmektedir. Kitap, gelecekte alanın bütünleşik planlama çalışmaları yapacak sorumlu kurum ve kuruluşlara bilgi aktaracak bir kaynak olma özelliğine sahiptir. Bu bağlamda, Bakanlığımızın maddi desteği, Sualtı Araştırmaları Danışmanlık Ltd’in çalışmaları ve SADAFAG’ın geçmiş tecrübe ve bilgi katkıları ile Karaburun Yarımadası’nda nesli tehlike altında olan Akdeniz fokunun ve yaşam alanlarının güncel durumu ve alanda daha iyi korunmasını teminen alınacak önlemler hakkında önemli bilgiler elde edildi.

Söz konusu proje kapsamında hazırlanan bu kitap, dünyanın en nadir memelilerinden ve Avrupa’nın sayıca en az türü olan Akdeniz fokunun daha iyi tanınması ile alanın bu canlı bakımından önemini anlatmaktadır. Böyle bir eserin ortaya çıkarılmasından dolayı büyük bir memnuniyet duyduğumu belirtir ve emeği geçen herkese teşekkür ederim.

Prof. Dr. Mustafa Kemal Yalınkılıç
Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürü
Çevre ve Orman Bakanlığı
Aralık 2009, Ankara

Bağlantı:

https://sadafag.org/wp-content/uploads/COB_SAD_Karaburun_Fok_Kitabi.pdf

-Önsöz

1.Akdeniz Foku Hakkında Genel Bilgiler

1.1. Taksonomi

1.2. Dünya’da ve Türkiye’de durumu

1.3. Habitatları

1.4. Beslenmesi

1.5. Dış görünüşü

1.6. Davranış ve üreme

2. Türü Tehdit Eden Faktörler

2.1. Yaşam alanlarının (kıyıların) betonlaşması

2.2. Yasadışı ve aşırı su ürünleri avcılığı

2.3. Fokların kasti öldürülmesi

2.4. Fokların mağaralarında rahatsız edilmesi

2.5. Deniz ve kıyıların kirlenmesi

3. Karaburun’da Akdeniz Foku

3.1. Karaburun Yarımadası

3.2. Çalışma yöntemi

3.3. Fok gözlemlerinin toplanması

3.4. Fok mağaraları kontrolleri

3.5. Karaburun Yarımadası Akdeniz foku ve habitatları Coğrafi Bilgi Sistemi

3.5.1. Coğrafi Bilgi Sistemi Yapısı

3.5.2. Akdeniz fokları ve alan kullanımları ile tehdit bilgilerinin Coğrafi Bilgi Sistemi’ne aktarılması

3.6. Akdeniz fokunun varlığı ve habitatlarına ilişkin bulgular

3.6.1. Karaburun Yarımadası’nda Akdeniz fokunun durumu

3.6.2. Karaburun Yarımadası’nda Akdeniz fokunun üremesi

4. Akdeniz fokuna ve yaşam alanlarına yönelik tehditler

5. Akdeniz Fokunun Korunmasına İlişkin Hukuki Durum

5.1. Ulusal mevzuat

5.2. Uluslararası sözleşmeler

6. Sonuç ve Öneriler

-Kaynakça