“İklim Değişikliği ve Denizlerimiz Çalıştayı”, 15 Ocak 2021 tarihinde çevrimiçi yapılan bir etkinlik oldu. Yüksek ilgi gören bu etkinliğe 300’e yakın katılımcı kayıt yaptırdı. Uzun zamandır planladığımız çalıştayı ülkemizin iki güzide kuruluşu TÜDAV ve ODTÜ Denizi Bilimleri Enstitüsü olarak birlikte yapmaktan büyük bir onur duyduk. Bu tür işbirliklerinin ve sinerji oluşturulmasının ülkemiz için örnek olmasını diliyoruz. Kitabı “Birleşmiş Milletler Okyanus On Yılı” (UN Ocean Decade, 2021-2030) dönemini kapsayan süreçte yayınlamamızı da bir etkinlik olarak önemsiyoruz.

Çalıştay, katılan ve sunum yapan uzmanların kalitesi ve bilimsel yetkinlikleri ile öne çıktı. Değişik disiplinlerden uzmanlar birbirlerini tanıdılar. Yeni işbirliği kapıları açıldı. İklim değişikliği son elli yıldır tüm bilim dünyasında en çok incelenen ve ülkemizde de ilgi çeken bilimsel konular arasında yer alır. Ancak, şimdiye dek bu konu Türkiye denizlerindeki iklim değişikliği, eğilimler, senaryolar ve etkiler gibi çok yönlü ve hak ettiği şekilde incelenmedi.

Bu çalıştay; deniz-iklim etkileşimiyle ilgili iyi bir başlangıç olmasına karşın, konunun çok yönlü olarak araştırılması, tedbir alınması gibi konularda daha alınacak çok yolumuz var. Bu kitabın e-kitap olarak basılarak tartışılan konuların geniş kitlelere yayılması, konunun öğrenilmesi ve ilgi duyanlar için kaynak olarak kullanılması için ücretsiz erişim sağlanmıştır. Kitap ilk elden ülkemiz denizleri ve iklim değişikliği konusunda çok değerli bilgileri içermektedir. Bu nedenle araştırmacılar, karar vericiler ve denizciler için bilimsel altlık hatta kaynak kitap niteliğindedir.

Nihai hedefimiz ülkemiz denizlerinde bir izleme ağının kurularak, iklim değişikliği konusunda denizlerimizde olabilecek ve deniz ekosistemini, ekonomimizi, soysal hayatımızı ve güvenliğimizi etkileyecek doğa olaylarının tahmin edilerek önceden tedbir alınmasının sağlanmasıdır. Bunun için araştırma ve ilgili devlet kurumlarının birlikte çalışması kaçınılmazdır.

Kitabımızı Türk bilim dünyasında yeri doldurulamayacak iki mümtaz şahsiyete ithaf ediyoruz. Bunların ilki ODTÜ Deniz Bilimleri Enstitüsü‘nde iklim konusunda önemli araştırmalar yapmış ve erken ve üretken bir yaşta ebediyete göçmüş meslektaşımız Prof. Dr. Temel OĞUZ‘dur, İkincisiyse 2020 yılında rahmetli olan TÜDAV kurucularından hocaların hocası ve örnek bilim insanı Prof. Dr. Kasım Cemal GÜVEN‘dir. İki mümtaz şahsiyetin anılarının önünde tazimle eğiliyoruz.

Son olarak kitaba katkı veren tüm uzmanlara, kitabın toparlanmasına emekleri geçen TÜDAV personeli Sayın Deniz Konaklı ve Sayın Zeynep Gülenç ile ODTÜ’den Sayın Ezgi Şahin‘e de teşekkür etmek bizim için zevkli bir görevdir.

Prof. Dr. Barış SALİHOĞLU ve Prof. Dr. Bayram ÖZTÜRK
30 Mart 2021

İçindekiler:

Önsöz v

-İklim Değişikliği, Ekosistem Servisleri ve Bölgesel Yönetim Stratejileri – Barış Salihoğlu, Ezgi Şahin Yücel, Valeria Ibello, Mustafa Yücel 1

-Karadeniz Deniz Yüzey Sıcaklık Artışları: Uydu Gözlemleriyle Güncel Trendler Üzerine Bir Değerlendirme – Tülay Çokaçar 24

-Güney Karadeniz Kıyıları Deniz Suyu Yüzey Sıcaklığının Uzun Dönemli Değişimi – Ertuğrul Ağırbaş, Abdullah Metin Çakıroğlu 33

-İstanbul Boğazı ve Marmara Denizi’nde İklim Değişikliği Göstergeleri – Hüsne Altıok, Kubilay Dökümcü, Sabri Mutlu, İlayda Destan Öztürk, Dilek Ediger, Ahsen Yüksek 48

-Kuzey Ege Denizi Son 46 Yıllık Deniz Suyu Sıcaklığı Değişimleri (1972-2018) – Onur Gönülal 63

-Türkiye Denizleri’nde İklim Değişikliğinin İzlenmesinde Belirteç (Makrodeskriptör) Türler Üzerine Öneriler – Bayram Öztürk 70

-Denizlerdeki Isınmanın Plankton Solunumu ve Birincil Üretime Etkisi – Mustafa Mantıkcı 79
Antarktika Karasal Vejetasyonunun En Baskın Elemanları: Likenleşmiş Mantarlar ve İklim Değişikliğinin İzlenmesinde Kullanılmaları – Mehmet Gökhan Halıcı, Merve Kahraman 86

-Deniz Çayırları ve İklim Değişikliği – Barış Akçalı, Onur Karayalı 100

-İklim Değişikliğinin Türkiye Deniz Balıklarının Dağılımları Üzerindeki Etkileri – Murat Bilecenoğlu 114

-İklim Değişikliği ve Deniz Memelilerine Etkisi – Arda M. Tonay, Beril Gül 120

-Deniz Kaplumbağaları Koruma Çalışmalarını İklim Değişikliği Nasıl Değiştirecek? – Yakup Kaska 125

-Küresel Isınmanın Su Ürünlerine Etkileri – Sedat V. Yerli, Uğur Fidansoy 138

-İklim Değişikliğinin Türkiye Kıyısal Sulak Alanlarına Etkileri – M. Tahir Alp, N. Soner Börekçi 147

-İklim Değişikliğinin İstilacı Yabancı Türlerin Başarısına Etkisi – Arzu Karahan 161

-Doğu Akdeniz Balık Stoklarında Son 40 Yıllık Süreçte İklim Etkisine Bağlı Gözlenen Değişimler ve İleriye Yönelik Uyum
Önerileri – Ali Cemal Gücü 171

-Derin Denizler ve İklim Değişikliğinin Küresel Yönetişimi ve Strateji Önerileri – Betül Gökkır 180

-İklim Değişiminin Kıyılara Etkileri ve Kıyısal Adaptasyon – Devrim Tezcan 192

-Avrupa’da Deniz İzleme Çalışmaları’nın İklim Değişiminin Etkilerine Göre Düzenlenmesi – Evrim Kalkan Tezcan 199

-Denizel İklim Değişikliği Çalışmalarında Mezokozm Uygulamaları – Serdar Aksan, Halim Aytekin Ergül 208

-Okyanus Asitleşmesinin Makroalgler Üzerine Etkileri – Gamze Yıldız 215

-Denizlerde İklim Değişikliği ve Belediyelerin Rolü – Elif Özgür Özbek 227

-Denizlerde İklim Değişikliğine Bağlı Sağlık Sorunları – Selin Gamze Sümen 239

-Türkiye Kıyılarında Deniz Seviyesinin Yükselmesinin Kültürel Mirasa Potansiyel Etkileri – A. Ege Yıldırım, C. İrem Gençer 245

-Plastik Kirliliği ve İklim Değişikliği – Ülgen Aytan 256