Çeşme Yarımadası, tarihi, doğal güzellikleri ve eşsiz deniz ekosistemiyle Ege Bölgesi’nin incilerinden biridir. Özellikle deniz çevresi hem ekosistem hem de yerel ekonomiye olan katkısı nedeniyle kritik bir öneme sahiptir. Ancak, son yıllarda artan insan faaliyetleri ve küresel iklim değişikliği deniz ekosistemi üzerinde yıkıcı etkilere neden olmaktadır. Gözlemlenen tüm değişimler ışığında Vakfımız 21 Ekim 2024 tarihinde Çeşme Yarımadası deniz ekosisteminde artan baskıları ortaya koymak, korunması ve sürdürülebilirliği için çözüm önerilerini tartışmak amacı ile bilim insanları, karar vericiler, sivil toplum kuruluşları, çevre gönüllüleri, sektör ve yarımada halkını bir araya getirdiğimiz bir çalıştay düzenlemiştir.

Çalıştayın bir çıktısı olarak hazırlanan bu kitapta Çeşme Yarımadası’nda deniz çevresiyle ilgili sorunları derinlemesine ele almak ve bu sorunlara yönelik öneriler ve uygulanabilir çözümler sunmak amaçlanmıştır. Kitapta alanında uzman araştırmacılar tarafından yapılan çalışmalar ile deniz ekosistemi üzerinde gözlemlenen değişimler, tehditler ve çözüm önerileri ele alınmıştır. Kitapta, deniz kirliliği, biyolojik çeşitlilik kaybı, habitat tahribatı ile turizm ve akuakültür gibi sektörlerin etkileri gibi temel sorunlar ele alınarak, toplumsal farkındalığı arttıracak, yasal düzenlemeleri destekleyecek ve sürdürülebilir kalkınma ilkelerine dayalı çözüm önerileri sunulmaktadır. Bu çözüm önerileri, yerel yönetimler, sivil toplum kuruluşları ve bireyler için uygulamaya geçirilebilir nitelikte tasarlanmıştır. Kitapta ayrıca sektör ve halka ait gözlemler ve önerilere de yer verilmiştir.

Çalıştayın yapılmasında katkılarından ötürü başta Çeşme Belediyesi olmak üzere, tüm sponsorlara, bireysel destek veren bağışçılarımıza, Emre ERDOĞAN’a, tüm bilim insanlarına, sektör temsilcilerine ve emeği geçen herkese çok teşekkür ederim. Engin bilgisi ve bilgeliği ile yoluma ışık tutan, desteğini her zaman hissettiğim değerli hocam Prof. Dr. Bayram ÖZTÜRK’e minnettarım. Çalıştayın ve kitabın hazırlanmasındaki katkılarından dolayı TÜDAV’dan Doç. Dr. Arda. M. TONAY, Zeynep GÜLENÇ ve Nail ÜÇYOL’a teşekkür ediyorum. Kitabın Çeşme Yarımadası’nın deniz ekosisteminin ve zenginliklerinin korunması ve gelecek nesillere aktarılması yolunda alınması gereken tedbirlerde yol gösterici olması, farkındalık yaratması ve olumlu değişimlere aracı olmasını dilerim. Bu mavi coğrafyada hikayesi başlamış ve yol almış bir deniz bilimci olarak, eşsiz Çeşme deniz ekosisteminin korunmasında çözüm önerilerine bağlı eylemlerin ve takibinin yapılması ve çalıştayın farklı konu ve konuşmacılarla süregelmesi temennimdir.

Prof. Dr. Ülgen AYTAN

TÜDAV Yönetim Kurulu Üyesi

Aralık 2024 Rize

ÖNSÖZLER iii

SPONSORLARIMIZ ix

BİLİMSEL ÇALIŞMALAR IŞIĞINDA DEĞİŞEN DENİZ EKOSİSTEMİ, TEHDİTLER VE ÖNERİLER 1

Biyoçeşitlilik 2

Çeşme Yarımadası Korallijen Habitatları ve Üzerindeki Tehditler – Melih Ertan Çınar 3

Çeşme Adaları (Ege Denizi, Türkiye) Kıyılarında Deniz Çayırı Posidonia Oceanica Üzerindeki Baskılar – Ergun Taşkın, Furkan Bilgiç 19

Ildır Körfezi (Çeşme) Sünger Çeşitliliği ve Üzerindeki Tehditler – Alper Evcen, Melih Ertan Çınar 27

Türkiye Kıyılarındaki Denizhıyarı Türleri, Önemi ve Avcılığı – Mehmet Aydın 37

Nesli Tehlike Altında Olan Bir Tür: Pina – Orhun Hisli 64

Çeşme Yarımadası Deniz Memelileri – Arda M. Tonay, Ayhan Dede, Ayaka Amaha Öztürk 79

Karaburun-Ildır Körfezi Özel Çevre Koruma Bölgesi Denizel Biyolojik Çeşitliliğin Tespiti Projesi – Ildır Körfezi – Onur Gönülal, Bayram Öztürk 81

Denizanalarını İzlemede Vatandaş Bilimi “Ulusal Denizanası İzleme Programı Ya Yakarsa?” – Çeşme Örneği – İ. Destan Öztürk 90

Mavi Büyüme ve Mavi Ekonomi 95

Mavi Dönüşüm ve Ülkemiz Su Ürünleri Yetiştiriciliği Sektörü – Nadir Uslu 96

Mavi Büyüme ve Çeşme Balıkçılığı – Adnan Tokaç 98

Kirlilik ve Kaynakları 113

Çeşme Kıyılarının Kirlilik Durumunun Değerlendirilmesi – İbrahim Tan, Elif Naz Coşkun, Hakan Atabay 114

Çeşme Yarımadası Sirkülasyon Dinamiklerinin Kirlilik Taşınımı ve Akümülasyon Alanları ile İlişkisi – Murat Gündüz, Adil Sözer 119

Çeşme Yarımadası Deniz Çevresinde Plastik Kirliliği ve Kaynakları – Ülgen Aytan 24

Ildır Körfezi’ndeki (Ege Denizi, Türkiye) Balık Çiftlikleri için Mekansal Kümülatif Etki Riski Değerlendirmesi (SCAIRM) – Alper Evcen, Leyla Tolun 130

SEKTÖREL GÖZLEM VE ÖNERİLER 136

İzmir Bölgesinde Su Ürünleri Yetiştiriciliği ve Önemi – Demir Alpay 137

Sağlıklı Deniz Ekosistemlerinin Turistik Bölgelerdeki Rolü – Orhan Belge 144

Çeşme Denizleri Hakkında Genel Bir Çalışma – Erdinç Ergün 146

Peska Turizmin Güncel Değerlendirilmesi ve Geleceği – Berkan Sönmez 149

HALKIN GÖZLEM VE ÖNERİLERİ 150

Çeşme’de Doğa ve Denizleri Koruma Mücadelesi – Ahmet Güler 151

Bir Açık Deniz Yüzücüsünün Gözünden Çeşme Yarımadası’nda Değişen Deniz Ekosistemi – Emre Erdoğan 153

Emekli Bir Akademisyenin Gözünden Çeşme’de Çevre Sorunları – Osman Tatar 157

SONUÇ BİLDİRGESİ 159

ÇEŞME YARIMADASI DENİZ ÇEVRESİ SORUNLARI VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ ÇALIŞTAYI SONUÇ BİLDİRGESİ 160