ÖNSÖZ

Bozcaada Çevre Sorunları ve Biyoçeşitlilik Çalıştayı, Bozcaada Belediyesi ve Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi’yle birlikte, 2024 yılında yaptığımız ortak bir çalışmadır. Bu çalıştayın yerel kurumlar ve üniversite ile birlikte yapılması aynı zamanda somut bir işbirliği örneğidir. Kuzey Ege Denizi’nde başta koruma ve biyoçeşitlilik çalışmaları için yapılan araştırmaların irdelendiği, yeni ortaklıkların ve fikirlerin oluştuğu çalıştayın sunumlarının kitap haline getirilmesi planlanmış ve bu kitap ortaya çıkmıştır.

Diğer yandan, Adalar, karalardan farklı, izole, çok özel, narin ekosistemlerdir. Bu özel ekosistemlerin korunması ve gelecek kuşaklara bırakılması ve sürdürülebilir olarak işletilmesi gerekmektedir.

Bozcaada’nın jeopolitik önemi açıktır. Zira, Çanakkale Boğazı’nı kontrol etmesi, Ege Denizi’nde bulunması, deniz ulaşımında gemilerin bekleme ve geçiş noktaları üzerinde olması gibi nedenler, bu özel adanın titizlikle takibini gerektirmektedir.

Bununla birlikte, adanın biyoçeşitliliği, endemik ve korunması gereken türlerin geniş kitlelere tanıtımı, deniz suyu kalitesinin takibi, biyoçeşitlilikteki kayıpların azaltılması, çöplerin ıslahı, çarpık yapılaşma ve imarla ilgili sorunların da planlama esaslarına göre çözülmesi gerekir.

Bunun dışında, yasadışı ve kural dışı balıkçılığın önlenmesi, yabancı denizel türlerin tespiti, iklim değişikliğinin karada ve denizdeki etkisinin takip edilmesi de önümüzde bir sorun olarak durmaktadır.

Çalıştaya birçok kişi ve kurum destek olmuştur. Ancak Zeynep Boratav ve Dr. M. İdil Öz’ün üstün çabaları takdire şayandır. Kitabın hazırlanması yanında çalıştayın düzenlenmesindeki çabalarından dolayı bu iki kıymetli doğa dostu arkadaşımıza teşekkürü borç bilirim. Son olarak, başta Bozcaada Belediye Başkanı Yahya Göztepe olmak üzere tüm katılımcılara, sponsorlara ve ada dostlarına da müteşekkirim.

Bozcaadamız yalnız değildir ve hiçbir zaman da kalmayacaktır. Her türlü ihtimamı göstermek bizler, Türk ulusunun çocukları için her zaman zevkli bir görev olacaktır.

Prof. Dr. Bayram ÖZTÜRK

Türk Deniz Araştırmaları Vakfı Başkanı

İstanbul, 2025

ÖNSÖZLER iii

GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE BOZCAADA ve BOZCAADA’DA ÇEVRE KORUMA 1

Bozcaada ve Biyoçeşitlilik – Yahya Göztepe 3

Bozcaada Gezegenimiz İçin Neden Önemli – Ferai Tınç 7

Bozcaada ve Koruma Önerileri – Bayram Öztürk 13

Bozcaada’da Deniz Koruma Alanları: Yerel Halkın Önemi – Ada Čizmić 19

Çevre Koruma Bakışıyla Turizmin Bozcaada’ya Etkileri ve Sonuçları – Kemal Furuncı 29

Bozcaada Kentsel ve Kırsal Peyzajı Üzerine – Necati İnceoğlu 39

Bozcaada’da Duyusal Kirlilik – Ümit Hamlacıbaşı 43

Bozcaada’dan Derin Ekoloji Çağrısı – Lale Çapalov 53

Bozcaada’da Katı Atık Çalışması, Sorunlar ve Çözüm Önerileri – Zeynep Boratav 61

Bozcaada’da Atık Sorununun Çözümünde Toplumsal Katılım ve Farkındalık Çalışmalarının Rolü – Halil Öz, Emrah Bilge 69

BOZCAADA’NIN KARASAL BİYOÇEŞİTLİLİĞİ 76

Bozcaada Amfibi Reptil Çeşitliliği ve Termal Ekolojileri – Çiğdem Gül, Ceren Nur Özgül, Murat Tosunoğlu 77

Kurbağaların ve Sürüngenlerin Yanlış Algılanması – Murat Tosunoğlu, Çiğdem Gül 93

Bozcaada’nın Böcekleri ve Biyolojik Çeşitliliği – Şahin Kök 101

Bozcaada’nın Kuşları ve Ekosistemdeki Önemi – Didem Kurtul, İbrahim Uysal 109

BOZCAADA’NIN DENİZEL BİYOÇEŞİTLİLİĞİ 126

Bozcaada Sularında Değişen Ekosistem ve Biyoçeşitlilik: Bölgeden İlk Kitlesel Mercan Ölüm Kaydı – H. Barış Özalp 127

Bozcaada Koralijen Habitatları: Ekolojik Önemi, Tehditler ve Koruma Stratejileri – Senem Önen Tarantini, H. Barış Özalp 137

Bozcaada Kıyılarında Tespit Edilen Hastalıklı Sünger Türleri – Alper Evcen, Eylül Balcıoğlu, Menekşe Didem Demircan, H. Barış Özalp 149

Bozcaada Balıkçılığına Genel Bir Bakış – Onur Gönülal 161

Bozcaada Deniz Memelileri – Arda M. Tonay, Ayhan Dede, Ayaka Amaha Öztürk 169

Bozcaada Çevresinde Biyo-İndikatör Bakteri Düzeyleri ve Çevresel Değişken Parametreler ile İlişkisi: Ekosistem Sağlığına Bir Bakış –  Pelin Saliha Çiftçi Türetken, Onur Karslı 171

Bozcaada Deniz Suyu Kalitesinin ve Mikrobiyolojik Kalitesinin Değerlendirilmesi – Mine Çardak, Belgin Kılıç Çetinkaya 185

Bozcaada’nın Mavi Karbon Depoları: Deniz Çayırları – M. İdil Öz 205