Yakın geçmişte Türkiye-Libya ve Yunanistan-Mısır arasında yapılan MEB Antlaşmaları ile oldukça sıcak günler yaşayan Doğu Akdeniz Bölgesi, Avrupa Birliği, AB, Rusya ve Çin gibi dünyanın önde gelen ekonomik ve askeri güçlerinin stratejik hesaplar içerisinde olduğu dünyanın kritik bölgelerinden birisidir. Türkiye bu en kritik bölgede en uzun kıyısı bulunan Devlet konumunda olduğu gibi, yaşamsal çıkarlarını ve soydaşlık bağı olan bir halkı barındıran KKTC de Bölgenin kalbinde yer almaktadır.

Uzun yıllar denizcilik alanında araştırmalar yapmış, uluslararası denizcilik örgütlerinin yönetiminde bulunmuş ve alanında BM Uluslararası Denizcilik Örgütü’nde (IMO) pek çok çalışmaya katılmış olan, aynı zamanda Özel Hukuk alanında Doktorasını tamamlamakta olan Hukukçu, Deniz Ulaştırma Y. Müh. Kapt. Cahit İstikbal tarafından yazılmış olan bu kitap, Doğu Akdeniz sorununu devletlerin enerji politikaları, kaynakların mevcut durumu ve uluslararası hukuk perspektiflerinden incelemektedir. Kitap, uluslararası hukuk ve deniz hukukunun temel ilkeleri konusunda özet bilgilerle okuyucuyu aydınlattıktan sonra, Doğu Akdeniz’deki devletler arasında deniz sınırlarının belirlenmesi konusunda ortaya çıkan uyuşmazlıkları incelemekte ve ileri sürülen tüm tezlerin kuvvetli ve zayıf noktalarını uluslararası hukuk kural ve ilkeleri ile güncel hukuk öğretileri ışığında değerlendirmektedir.

Kitapta, enerji kaynaklarının tanımı ve sınıflandırılması yapılarak Doğu Akdeniz’deki enerji kaynaklarının ölçeklendirmesi yapılmakta, enerji güvenliği kavramı irdelenerek bölgenin küresel güçler bakımından stratejik önemi ortaya çıkarılmakta, Uluslararası Hukukun ve Devletler Hukukunun temel ilkeleri anlatılarak bunların Doğu Akdeniz bölgesindeki sınırların belirlenmesindeki uygulanabilirliği sorgulanmaktadır.

Ayrıca bu konuda Uluslararası Adalet Divanı ve Tahkim mahkemelerinin ilgili kararları incelenerek mevcut uyuşmazlıkların çözümünde hangi esasların etkili olacağı okuyucuya aktarılmaktadır.

-Önsöz  7

-2. Baskıya Önsöz  9

-Tablo Listesi  17

-Şekiller Listesi  19

-Kısaltma Listesi  21

1. GİRİŞ  23

2. ENERJİ KAYNAKLARININ TANIMI VE SINIFLANDIRILMASI  31

2.1. Tükenir (Konvansiyonel) Enerji Kaynakları  32

2.1.1. Kömür  32

2.1.2. Petrol  34

2.1.3. Doğal Gaz  38

2.1.4. Nükleer Enerji (Uranyum)  40

2.2. Yenilenebilir (Alternatif) Enerji Kaynakları  42

2.2.1. Güneş Enerjisi  42

2.2.2. Rüzgâr Enerjisi  45

2.2.3. Jeotermal Enerji  45

2.2.4. Biokütle Enerjisi ve Kaynağı Biyolojik Atıklar  46

2.2.5. Hidroelektrik Enerjisi  47

2.2.6. Hidrojen Enerjisi  48

2.2.7. Yenilenebilir Enerji ve Uluslararası İlişkilere Etkisi  49

3. ENERJİ GÜVENLİĞİ KAVRAMI  51

3.1. Enerji Güvenliğinin Tarihçesi  51

3.2. Enerji Güvenliğinin Temel İlkeleri  57

3.3. Enerji Stratejisi ve Enerji Politikası  58

3.3.1. Dünya Enerji Politikalarını Belirleyen Etkenler  59

3.3.2. Küresel Enerji Senaryolarında Rolü Olan Başlıca Faktörler  61

3.3.3. ABD‘nin Enerji Stratejisi ve Enerji Politikası  62

3.3.4. Rusya Federasyonu’nun Enerji Stratejisi ve Enerji Politikası  65

3.3.5. Avrupa Birliği‘nin Enerji Stratejisi ve Enerji Politikası  68

3.3.6. Türkiye’nin Enerji Stratejisi ve Enerji Politikası  73

4. DOĞU AKDENİZ BÖLGESİ ENERJİ KAYNAKLARI  79

4.1. Doğu Akdeniz Bölgesinin Tarihsel Önemi  84

4.2. Doğu Akdeniz Bölgesinin Jeopolitik Önemi  86

4.3. Doğu Akdeniz Bölgesinin Stratejik Önemi  88

5. DOĞU AKDENİZ BÖLGESİ DEVLETLERİN ENERJİ STRATEJİSİ ve ENERJİ POLİTİKASI  91

5.1. Mısır  93

5.2. İsrail  95

5.3. Ürdün  99

5.4. Filistin  101

5.5. Lübnan  102

5.6. Suriye  104

5.7. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC)  105

5.8. Güney Kıbrıs Rum Yönetimi (GKRY)  107

5.9. Yunanistan  108

5.10. Libya  108

6. ULUSLARARASI HUKUK  111

6.1. Uluslararası Hukuka Eleştiriler  113

6.2. Uluslararası Hukukun Kaynakları  115

6.2.1. Uluslararası Hukukun Asli Kaynakları  117

6.2.1.1. Uluslararası Antlaşmalar  121

6.2.1.2. Uluslararası Hukukun Genel İlkeleri  124

6.2.1.3. Uluslararası Hukukta Buyruk Kurallar: “Jus Cogens” Normu  125

6.2.2. Uluslararası Hukukun Yardımcı Kaynakları  127

6.2.2.1. Yargı Kararları  127

6.2.2.2. Doktrin (Öğreti) 128

7. DENİZ HUKUKU  129

7.1. Uluslararası Deniz Hukuku Mahkemesi (The International Tribunal for the Law of the Sea)  130

7.2. Uluslararası Deniz Yatağı Otoritesi (the International Seabed Authority)  132

7.3. Kıta Sahanlığı Sınırları Komisyonu (the Commission on the Limits of the Continental Shelf)  132

7.4. Deniz Yetki Alanları  133

7.4.1. Esas Çizgi Kavramı (Baseline)  133

7.4.2. İç Sular (Internal Waters)  134

7.4.3. Kara suları (Territorial Waters)  135

7.4.3.1. Türk Kara sularının Durumu  137

7.4.4. Bitişik Bölge (Contiguous Zone)  138

7.4.5. Kıta Sahanlığı (Continental Shelf)  139

7.4.5.1. Kıta Sahanlığı‘nın Hukuksal Durumu  143

7.4.6. Münhasır Ekonomik Bölge (MEB) (Exclusive Economic Zone (EEZ))  147

7.4.6.1. Tarihsel Gelişim  147

7.4.6.2. Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi (BMDHS) ve MEB Kavramı  151

7.5. Deniz Yetki Alanlarının Sınırlandırılmasında Genel Kurallar  154

7.5.1. Gerekli Saygı (Due Regard) Kuralı  154

7.5.2. Hakça İlkeler (Principles of Equity)  155

7.5.3. Eşit Uzaklık İlkesi (Equidistance Principle)  158

7.5.4. Coğrafyanın Üstünlüğü İlkesi (Land Dominates the Sea)  161

7.5.5. Orantılılık İlkesi (Proportionality Principle)  163

7.5.6. Tek Deniz Sınırı İlkesi (Single Maritime Boundary Principle)  165

7.5.7. Kapatmama (Non–Encroachment) ve Kesmeme (Non–Cut Off) İlkeleri  167

7.6. Deniz Yetki Alanları Açısından Ada ve Kayalıkların Durumu  169

7.6.1. Ege ve Akdeniz’deki Adalar ve Türkiye’nin Tezleri  178

7.6.2. Ege ve Akdeniz’deki Adalar ve Yunanistan’ın Tezleri  181

7.6.3. Meis (Kızılhisar) Adası ve On İki Adalar Sorunu  182

7.7. Yetki Alanı Sınırlandırılmasında Uyuşmazlıkların Çözümü ve Yöntemler  186

7.7.1. Müzakere (Negotiation)  192

7.7.2. Arabuluculuk (Mediation)  192

7.7.3. Uzlaştırma (Conciliation)  193

7.7.4. Hakemlik (Tahkim, Arbitration)  193

7.8. Deniz Yetki Alanlarının Sınırlandırılması Hakkındaki Bazı Uluslararası Mahkeme Kararları  195

7.8.1. 1969 Kuzey Denizi Kıta Sahanlığı Sınırlandırılması Davası  195

7.8.2. Türkiye– Yunanistan Arasında Ege Kıta Sahanlığı Dava Girişimi  196

7.8.3. Ukrayna–Romanya Arasında Karadeniz’deki Yetki Alanlarının Sınırlandırılması Davası  198

7.8.4. İngiltere–Fransa Kıta Sahanlığının Sınırlandırılması Tahkimi  203

7.8.5. Tunus–Libya Kıta Sahanlığı Sınırlandırılması Davası  207

7.8.6. Maine Körfezi Deniz Alanlarının Sınırlandırılması Davası  208

7.8.7. Gine/Gine–Bissau Deniz Alanlarının Sınırlandırılması Tahkimi  210

7.8.8. Grönland–Jan Mayen Deniz Alanlarının Sınırlandırılması Davası  213

8. DOĞU AKDENİZ’DE BÖLGE ÜLKELERİ ARASINDAKİ İLİŞKİLER VE DENİZ YETKİ ALANLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ  217

8.1. Mısır  217

8.1.1. Mısır–GKRY–İsrail  217

8.1.1.1. Mısır–GKRY Deniz Yetki Alanları Anlaşması  223

8.2. İsrail  225

8.2.1. İsrail–Lübnan  227

8.2.2. İsrail–Yunanistan  229

8.2.3. İsrail – GKRY  233

8.2.4. İsrail–Türkiye Olası MEB Antlaşması  235

8.2.5. İsrail– Filistin  239

8.3. Lübnan  240

8.4. Suriye  242

8.5. KKTC  244

8.6. GKRY  246

8.7. Yunanistan  250

8.7.1. Yunanistan–İsrail  254

8.7.2. Yunanistan–Mısır  256

8.7.2.1. Yunanistan–Mısır MEB Antlaşması  258

8.8. Libya  266

8.8.1. Libya–Türkiye MEB Antlaşması  267

8.9. Türkiye  274

8.9.1. Türkiye–KKTC  277

8.10. Doğu Akdeniz Enerji Kaynaklarına Almanya ve Fransa’nın Yaklaşımı  279

8.11. Çin’in Enerji Stratejisi ve Enerji Politikası  290

8.11.1. Ortadoğu’da Çin Enerji Yatırımı  293

8.11.2. Bazı Olası Karşı Önlemler:  296

8.11.3. Çin ve Enerji Güvenliği  297

8.12. Kovid–19 Pandemisinin Enerji Sektörüne Etkisi  299

9. SONUÇ VE ÖNERİLER  305

-Kaynakça  337

-Kavramlar Dizini  353

-Yazarın Özgeçmişi  357