İnsanlığın balıkla ilgilenmesinin birden fazla nedeni var, Tabii ki bunlardan en önemlisi çok önemli bir gıda kaynağı olması. Üstelik bu kaynağın sonsuz bir sınırı olduğuna inanç, yakın bir zamana kadar dayanıyordu.

Aristoteles’in balık türleri konusunda hatırı sayılır bilgisi olduğunu biliyoruz. Bu durum balığın, antik zamanlarda felsefenin içinde kadar girdiğini gösteriyor. Ama balıkla ilgili bilim dünyasındaki en önemli dönemeç, scuba teknolojisinin geliştiği 20.yüzyılın ortaları olmuştur. Daha uzun süre ve rahat koşullarda suyun altında kalan insan, balığı yalnızca türleri bakımından değil, davranış ve ekoloji alanında da inceleme olanağı yarattı.

Balıklar, 450 milyon yıldır var. Atlas dergisinin bu sayısında daha ayrıntılı okuyabileceğiniz haberden söz etmek istiyorum. Haberde, yaklaşık 400 milyon yıl önce doğum yapan balıklar olduğundan söz ediliyor. Göbek kordonuna bağlı yavrusuyla bulunan 380 milyon yıllık balık fosiline Materpisces attenboroughi adı verilmiş. Fosili keşfeden ekibin başkanı Profesör John Long, “Bu balığın, neredeyse 400 milyon yıl önce doğum yaptığı düşüncesi soluğumu kesti” diyor.

Balığın yetişkinlerinin uzunlukları 10 milimetreden başlıyor, 20 metreye kadar varıyor. Ağırlıkları da yine 115 gramdan tonlarca büyüklüğe değişiyor. Kimi balıklar 42 santigrat derecedeki termal sularda yaşıyor, kimi balıklar sıfırın birkaç derece altında. Ayrıca denizin on bin metre derinliklerinde yaşayan balıklar da mevcut.

Türkiye sularındaki balıklara ilişkin en önemli bilgi, balık türlerinin sayısı olacaktır. Bugüne kadar Türkiye deniz ve tatlı sularında, 248’i tatlı, 279’u geçiş bölgelerinde, 434’ü ise denizel ortamlarda yaşayan 694 balık türü kaydedilmiş. Dolayısıyla Atlas, sizin için ancak bir seçki yapabiliyor.

Balık adları yazımında Nijat Özön’ün ‘Büyük Dil Kılavuzu’ ve Ali Püsküllüoğlu’nun ‘Türkçe Sözlük’üne uyduk. Prof. Dr. Alp Can ve Dr. Murat Bilecenoğlu’nun ‘Türkiye Denizleri Dip Balıkları Atlası’, Ateş Evirgen’in ‘Fotoğraflarla Türkiye Deniz Balıkları’, Karekin Deveciyan’ın ‘Türkiye’de Balık ve Balıkçılık’ ve Ali Pasiner’in ‘Balık ve Olta’ adlı kitapları ile Yard. Doç.Dr. Mehmet Baki Yokeş’in önceki baskıya gönderdiği son derece yapıcı eleştirilerinden yararlandık. Ayrıca Ferda Büyükbaykal ve Haluk Akbatur da balık fotoğraflarını temin etmede ve kimi balık metinlerini hazırlamada bize çok yardımcı oldular. Hepsine teşekkür ederiz.

Geçtiğimiz yıl Greenpeace, yürüttüğü denizler kampanyası çerçevesinde, tahrip edici balıkçılık ve aşırı avlanmanın Akdeniz’i ve Türkiye’nin deniz kaynaklarını önemli ölçüde tehdit ettiğini vurgularken, özellikle yavru balık avının endişe verici biçimde arttığını anlatabilmek amacıyla bir çalışma başlatmıştı. Halkı bilinçlendirme amaçlı bu kampanyaya Atlas dergisi de ortak olmuştu.

Binbir Gece Masalları’ndan çok muazzam bir öykü vardır. Balıklarını ve onların yaşam alanlarını tüketen ve kirleten modern insan için ibret vericidir. Gözbebeğin içine iğne ucuyla yazılsa yeğdir. Bu öyküde Balıkçı Abdullah (yani Allah’ın kulu) ağıyla, yarısı adam yarısı balık bir canlı tutar. Bu tuttuğu yaratığın adı da Abdullah’tır. İkisi dost olurlar. Aslında öykü, insanın bilinçaltını balık olarak tarif etmiştir. Hepimizin içinde bir balık vardır. Karada yaşar insan, denizde yaşar ortağını unutmamalıdır.

Eski Türkler şehre “balık” derdi. Başkentlerinin ismi Han-balık veya Ordu-balık idi. Bu isimde şehirlerin kalıntıları bugün Orta Asya’da bulunmaktadır. Denizden uzak yaşadıkları halde şehirlerine balık demelerinin sırrı konusunda bazı görüşler vardır. (“Ev”e bal kıvamında toprak/çamur anlamında “balk”, evlerden oluşan “il”e de anlam genişlemesiyle “balk-balık” denmesi gibi.) Ama bunların doğruluğu konusunda kimse emin olamaz. Emin olduğumuz tek şey, günümüz Türkleri, artık şehirlerine “balık” demiyor, balıkların korunması konusunda yeterince duyarlı değil.

Özcan Yüksek

-Balıklar Tükenmesin 2

-Bozcamgöz 4

-Sabanbalığı 5

-Pamukbalığı 6

-Mahmuzlu Camgöz 7

-Keler 8

-Vatoz 9

-İğneli Vatoz 10

-Kazıkkuyruk 11

-Mersinbalığı 12

-Yılanbalığı 13

-Müren 14

-Mığrı 15

-Hamsi 16

-Sardalye 18

-Zurnabalığı 19

-Mezgit 20

-Gelincikbalığı 21

-Kayışbalığı 22

-Fenerbalığı 23

-Gümüş 24

-Zargana 25

-Hindistanbalığı 26

-Külahbalığı 27

-Deniziğnesi 28

-Denizatı 29

-Lipsos 30

-İskorpit 31

-Uçan Kırlangıç 32

-Levrek 33

-Hani 34

-Berberbalığı 35

-Lahos 36

-Kardinalbalığı 37

-Orfoz 38

-Akya 40

-Lüfer 41

-Kılavuzbalığı 46

-İstavrit 47

-Lampuka 48

-Beyaz Sokar 49

-Sinarit 50

-Çizgili İsparoz 51

-Sargoz 52

-Karagöz 53

-Melanur 54

-Mercan 55

-Sarpa 56

-Çipura 57

-İzmarit 58

-Eşkina 59

-Tekir 60

-Kefal 62

-Papazbalığı 63

-Gelinbalığı 64

-Lapina 65

-Günbalığı 66

-Usturabalığı 67

-Iskaroz 68

-Trakunya 69

-Karabaş 70

-Horozbina 71

-Üzgünbalığı 72

-Kaya Balıkları 73

-Iskarmoz 74

-Kılıçbalığı 75

-Palamut-Torik 76

-Uskumru 79

-Orkinos 80

-Kalkan 81

-Pisibalığı 82

-Dere Pisisi 83

-Dikenli Çütre 84

-Balonbalığı 85

-Akdeniz Balıkları – Hangi Balık, Ne Zaman, Hangi Denizde 86

-Karadeniz Balıkları – Hangi Balık, Ne Zaman, Hangi Denizde 88

-Marmara Balıkları – Hangi Balık, Ne Zaman, Hangi Denizde 90

-Ege Denizi Balıkları – Hangi Balık, Ne Zaman, Hangi Denizde 92

-Terimler Sözlüğü 94

-Dizin 96