Göl, akarsu ve denizler yüzyılları aşan süreden beri çoğunluğu insan kaynaklı olmak üzere çeşitli kirleticilerin baskısı altında bulunmaktadırlar. Özellikle endüstriyel üretimin hız kazandığı 1900’lü yılların ortalarından itibaren bu baskılar daha da artmış birçok su kaynağı kullanılamaz hale gelmiştir. Su kalitesindeki bozulmalar ve iklimsel değişim nedeniyle çok sayıda tür ortadan kalkmış, ya da tükenme noktasına gelmiştir.

Ülkemizde de benzer çevresel sorunlar 1950’li yıllardan itibaren görülmeye başlanmıştır. Başta sanayi üretiminin büyük bir kısmının gerçekleştiği Marmara Bölgesindeki deniz ve içsu kaynakları olmak üzere birçok su kaynağı sanayi atıkları, evsel atıklar ve tarımsal kirleticiler ile baş başa bırakılmıştır. Söz konusu kirleticiler nedeniyle en büyük su kalitesi kaybına uğrayan alanların başında ise Marmara Denizi gelmektedir.

Marmara Denizi havzası başta ülkemizin en büyük şehri olan İstanbul olmak üzere en büyük şehirlerini barındıran bir iç deniz konumundadır. Göreceli olarak küçük bir alan olmasına rağmen havzada ülke nüfusunun yaklaşık 1/3’ü yaşamaktadır. Havzadaki aşırı nüfus artışı ve kontrolsüz yapılaşma özellikle Marmara Denizi üzerinde büyük bir baskı oluşturmuştur. Uzun yıllar süresince arıtılmadan ya da sadece ön arıtıma tabi tutularak Marmara Denizine verilen atıklar denizin taşıma kapasitesini aşmış, bu nedenle denizde yaşayan birçok canlı türü tamamen ortadan kaybolmuştur. Hatta aşırı kirlenme nedeniyle Marmara Denizi’nin “Doğu Körfez” bölümü uzun yılardan beri balıkçılığa kapatılmıştır.

Son zamanlarda Marmara Denizinde ortaya çıkan en önemli ekolojik sorunlardan bir tanesi de yaklaşık 6 ay süren müsilaj artışıdır. Müsilaj Ocak 2021 de başlayıp Haziran 2021’e kadar devam etmiştir. Müsilaj artışının 6 ay gibi uzun bir süre devam etmesi, büyük bir alanda habitat kayıpları yaratması, ekolojik tahribat kadar ekonomik kayıplara neden olması, balıkçılık dahil birçok ekosistem hizmetlerini etkilemesi nedeniyle dünya literatürüne girmiştir.

İstanbul Üniversitesi olarak böylesine önemli ekolojik sorunu detaylı bir şekilde araştırmak, sonuçlarını ortaya koymanın gerekliliğine inanarak sadece Marmara Denizi’nde ortaya çıkan müsilaj sorunu ile ilgili çalışmaların yer aldığı 13 bölümden oluşan kitap yayınlamaya karar verdik. Deniz araştırmaları konusunda yaklaşık 80 yıllık deneyime sahip İstanbul Üniversitesinin yayınladığı bu eserin deniz bilimcilere ve karar vericilere başucu kaynağı olmasını diliyoruz. – Meriç Albay

-ÖNSÖZ  v

1. BÖLÜM – 2007-2008 Marmara Denizi Müsilaj Oluşum Döneminde, İstanbul Boğazı Akıntısı İle Gelen Kesikli Besin Tuzu Yüklerinin Değişimi – Hüsne Altıok, Ahsen Yüksek, Tülay Çokacar 1

2. BÖLÜM – Müsilajda Bulunan Patojen Mikroorganizmalarının Klinik Açıdan Potansiyel Tehlikeleri – Oral Öncül, Zerrin Aktaş 21

3. BÖLÜM – Müsilaj Oluşumunda Bakteriyolojik Yaklaşımlar; Marmara Denizi Örneği – Gülşen Altuğ, Pelin Saliha Çiftçi Türetken 93

4. BÖLÜM – Müsilajın Balık Sağlığına Etkisi  – Tülay Akaylı, Çiğdem Ürkü 115

5. BÖLÜM – Marmara Denizi’nde Gözlenen Müsilaj Yapının Karakterizasyonu ve Bu Oluşuma Fitoplanktonun Katkısı – Abdullah Aksu, Neslihan Balkıs-Özdelice, Nuray Çağlar Balkıs, Ömer S. Taşkın, Turgay Durmuş 135

6. BÖLÜM – Geçmişten Günümüze Marmara Denizi’nde Gözlenen Müsilaj Oluşumunda Fitoplanktonun Rolü – Neslihan Balkıs-Özdelice, Turgay Durmuş, Muharrem Balcı 147

7. BÖLÜM – Kuzeydoğu Marmara Denizi’nde Meydana Gelen Müsilaj Olaylarından Sonra Zooplankton Popülasyonunun Değişimi – Melek İşinibilir Okyar 169

8. BÖLÜM – Marmara Denizi’nde Oluşan Yoğun Müsilajın Yumuşak Mercan ve Gorgonlar Üzerindeki Etkisi – Nur Eda Topçu, Cansu Saraçoğlu, Bayram Öztürk 181

9. BÖLÜM – Müsilajın Marmara Denizi Balıkçılığına Etkisi  – F. Saadet Karakulak, Abdullah Ekrem Kahraman, Uğur Uzer,
Benal Gül, Sadettin Doğu 197

10. BÖLÜM – Marmara Denizi Ekosistemi ve Balıkçılık Kaynaklarının Durumu:  Müsilaj Olayları ve Sürdürülebilir Balıkçılık İçin Öneriler – Nazlı Demirel, Taner Yıldız, Aylin Ulman, Mustafa Zengin, Ekin Akoğlu, İsmet Saygu, Pınar Ertör-Akyazı, Güzin Gül, Dalida Bedikoğlu, İ. Noyan Yılmaz  221

11. BÖLÜM – Piksel Tabanlı Evrişimsel Sinir Ağları Kullanılarak Müsilaj Oluşumlarının Tespiti ve İzlenmesi: İzmit Körfezi Örneği – Taşkın Kavzoğlu, Elif Özlem Yılmaz, İsmail Çölkesen, Umut Güneş Sefercik, Cem Gazioğlu 237

12. BÖLÜM – Denizel Müsilajın Gıda Güvencesi ve Gıda Güvenliğine Etkileri Bakımından Değerlendirilmesi – Nuray Erkan 257

13. BÖLÜM – Marmara Denizi’ndeki Müsilaj Sorununun Analizi ve Sorunun Çözümüne Odaklı Karar Destek Sistemi Örneği  – Ali Ertürk  303