Denizci Kitaplığı

Türk Denizciliğinin Belleği

Türk Savunma Sanayiinin Yükselişi Ve Ambargolar - Kritik Teknoloji, Bileşen ve Alt Sistemlerde Yerlileşme ve Millileşme Hamlesi

Türk Savunma Sanayiinin Yükselişi Ve Ambargolar - Kritik Teknoloji, Bileşen ve Alt Sistemlerde Yerlileşme ve Millileşme Hamlesi

Türk Savunma Sanayiinin Yükselişi Ve Ambargolar - Kritik Teknoloji, Bileşen ve Alt Sistemlerde Yerlileşme ve Millileşme Hamlesi

Ortak Çalışma Eseri

STM Teknolojik Düşünce Merkezi Yayınları

144 Sayfa

ISBN: 978-625-434-023-9

2021

(görsel ve bilgi: thinktech.stm.com.tr)

Kitap Hakkında

Ülkemizin konumu gereği problemli bir bölgede bulunuyoruz. Çevremizde devam eden çatışmalar, daha önce Balkanlar’da, daha sonra da Kafkaslar’da yaşandı. Ortadoğu’da zaten hiç bitmedi. Böyle bir coğrafyanın ortasında yer almamız, ülkemizin ve silahlı kuvvetlerimizin güçlü olmasını gerektiriyor. Coğrafyamız bize kendi gücümüze dayanmamızı gerektiren bir durumu dayatıyor. Öyle olunca da, büyük güçler eğer ellerinde bir imkân varsa, yeri ve zamanı geldiğinde bizi çok zor durumda bırakacak tedbirler alabiliyorlar. Bunun da ilk örneği 1974’teki Kıbrıs Barış Harekâtı sonrasında görüldü.

1974 Kıbrıs Barış Harekâtı’ndan sonra ABD’nin Türkiye’ye askeri malzeme ve teçhizat satışını yasaklamasıyla tanıştığımız ambargo konusu, 2019 yılında tekrar siyasi ve ekonomik gündemimize girdi.

5 Şubat 1975 tarihinde başlayan ABD’nin silah ambargosu, haşhaş ekim yasağının kaldırılması gibi başka bazı nedenleri olmakla beraber, esas olarak Türkiye’nin Kıbrıs’a düzenlediği harekât ve bu harekâtta ABD silahlarının kullanılması nedeniyle hayata geçirildi. Türkiye ambargo kararına tepki olarak, 13 Şubat 1975’te Kıbrıs Türk Federe Devleti’nin kurulduğunu açıkladı. 25 Temmuz 1975’te ABD’ye verilen nota ile de 1969’da imzalanan Savunma İşbirliği Anlaşması yürürlükten kaldırıldı. Bunlara ilave olarak Türkiye’deki bütün Amerikan üs ve tesisleri Türk Silahlı Kuvvetlerinin kontrol ve gözetimi altına alındı.

Bu son adım, ambargonun kaldırılmasına giden süreçte en önemli kilometre taşı oldu. Zira Soğuk Savaş’ın hızla devam ettiği bir dönemde kritik konumdaki Türkiye’de üslerinin tehdit altında olması ABD’nin çıkarlarına uygun değildi. Dolayısıyla ilerleyen süreçte ABD
ambargoyu kaldırmak zorunda kaldı.

ABD-Türkiye ilişkilerinin yıllar içindeki inişli çıkışlı seyri boyunca açık ya da örtülü çeşitli ambargo ya da kısıtlamalar gündeme geldi. Hatta ABD’nin önceki başkanı Donald Trump, işi tweet’leriyle doğrudan Türkiye ekonomisini tehdit etmeye kadar vardırdı. Zaman zaman askeri ve ticari heyetlerin ülkemizde yürüttüğü görüşmelerde dahi kısıtlama ve yaptırım imalarının gündeme geldiği oldu. Son olarak Türkiye’nin, Rusya’dan S-400 Hava Savunma Sistemi’ni tedarik etmesi, “ABD’nin Düşmanlarına Yaptırımlarla Karşı Koyma Yasası (CAATSA)” kapsamında Türkiye’ye yönelik yaptırımların doğrudan hayata geçirilmesine yol açtı.

CAATSA Nedir?

2017 yılında ABD Senatosunda kabul edilen “ABD’nin Düşmanlarına Yaptırımlarla Karşı Koyma Yasası (Countering America’s Adversaries Through Sanctions Act -CAATSA); İran, Kuzey Kore ve Rusya’ya yaptırımlar uygulayan bir ABD federal yasasıdır.

CAATSA, esas itibarıyla aşağıdaki 12 alanı ifade eder:

1.Yaptırım kapsamına alınan kişi ve kurumlara (ABD yönünden) ihracat ithalat bankası desteğinin kesilmesi,

2.Mal ve teknoloji ihracatı ruhsatı verilmemesi,

3.ABD mali kuruluşlarından kredi sağlanmaması,

4.Uluslararası mali kuruluşlardan kredi verilmemesi ve bunların engellenmesi,

5.Mali kurumlara ABD Merkez Bankası ile doğrudan alışveriş yapma izni verilmemesi,

6.Yaptırım kapsamına alınan kişi ya da kurumlarla ihale ya da sözleşme yapılamaması,

7.Döviz üzerinden işlem yapılmasının yasaklanması,

8.Mali kurumlar ve bankalar arasında ödeme ya da kredi transferlerinin yasaklanması,

9.Yaptırım kapsamındaki kişi ya da kurumların ABD topraklarında gayrimenkul sahibi olmalarının yasaklanması,

10.ABD kişi ve kurumlarının yaptırım kapsamına alınan kişi ya da kurumlardan sermaye ya da borç alışverişinin yasaklanması,

11.Yaptırım kapsamındaki kişilere ABD’ye giriş yasağı konulması,

12.Yaptırım kapsamına alınan kişi ve kurumlarda benzer işlevi olan üst düzey görevlilere de yaptırım uygulanması.

Açıklanan yaptırımlar Türkiye’nin mali kurumlarını değil, savunma sektörünü hedef aldı. Ayrıca ABD Savunma Bakanlığı, Türkiye’nin F-35 savaş uçakları programından çıkarıldığını açıkladı.

1980’lerden bu yana yaşadığı terör sorunu yanında, özellikle Arap Baharı’ndan sonra iyice artan Ortadoğu’daki istikrarsızlıklar nedeniyle Türkiye, savunma sanayiini bağımsızlaştırma yönünde ciddi adımlar atıyor. Gelinen noktada yerli ve milli bir savunma sanayii yaratma çabasının devam edeceği düşünüldüğünde ambargo ve kısıtlamaların bundan sonra da hayatımızda olacağını öngörmek zor değil.

Bu koşullar altında Türkiye’nin savunma sanayiinde kritik teknoloji, sistem, alt sistem, bileşen ve malzemelerde yerli ve milli çözümler üretmesi hatta bu alanlarda dünyada söz sahibi bir konuma ulaşması elzem görünüyor. STM ThinkTech Teknolojik Düşünce Merkezi olarak bu hedefe nasıl varılabileceği, Türkiye’nin gelecekte başka devletlerin ambargo, yaptırım, kısıtlama ve tehditlerine maruz kalmayan bir ülkeye dönüşmesi için ne gibi strateji ve yaklaşımlar izlemesi gerektiğinin detaylarıyla tartışıldığı iki önemli Odak Toplantısı düzenledik.

“Olası bir Ambargo Durumuna Hazırlık Kapsamında Geliştirilmesi Gereken Kritik Teknoloji, Bileşen ve Alt Sistemler” ve “Savunma Sanayiinde Kısıtlamalar ve Ambargolar Çerçevesinde Yerlileşme ve Millileşme” başlıklı toplantılarda özellikle savunma sanayiimiz olmak
üzere ülkemizin önemli kurumlarında görev yapan 23 uzman bir araya gelerek görüşlerini paylaştı.

Bu toplantılarda ortaya çıkan görüş ve önerileri yeniden değerlendirerek Türk Savunma Sanayiinin Yükselişi ve Ambargolar / Kritik Teknoloji, Bileşen ve Alt Sistemlerde Yerlileşme ve Millileşme Hamlesi başlıklı kitabımızda bir araya getirdik. STM ThinkTech olarak yayınladığımız ikinci kitabımızı keyifle okumanızı diliyoruz.

İçindekiler:

GİRİŞ 9
CAATSA Nedir? 12

1.BÖLÜM – ULUSLARARASI İLİŞKİLER AÇISINDAN AMBARGOLAR 15

-Ambargoları Doğuran Uluslararası Koşulların Analizi 17

-Mikro Milliyetçilik ve Vekâlet Savaşları 19

-Doğu Akdeniz’de Doğalgaz Çıkarma Yarışı 19

-Artan Güvenlik Tehditleri 20

-ABD’nin Sosyo-Ekonomik Yapısı 21

-Neocon Felsefesi 21

-2020’lerde Türkiye Ambargolarla Neden Tekrar Karşı Karşıya Geliyor? 22

-“CAATSA Türkiye’yi Köşeye Sıkıştırma Politikasıdır” 23

-“Türkiye, ABD İle İlişkilerinde Dengeyi Bozdu” 24

-Ambargoların Siyaset Bilimi Açısından Değerlendirmesi 26

-Trump’ın ABD Siyasetinde İzlediği Farklı Yol 28

2.BÖLÜM – CAATSA YAPTIRIMLARI SONUCUNDA TÜRK SAVUNMA SANAYİİNDE YAŞANAN SIKINTILAR 29

-Sözleşmelerde Ambargolara Karşı Alınan Tedbirler 37

-İhraç Lisansı 38

3.BÖLÜM – SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ: AMBARGOLARA KARŞI NELER YAPILABİLİR? 41

-“Teknolojik Üstünlük Ambargo Getirir” 43

-“Temel Eksiklerimiz: Nitelikli İnsan Kaynağı, Nitelikli Bilgi, Birlikte Çalışma ve Devamlılık” 44

-“Topyekûn Milli ve Yerli Bir Kalkınmayı Hedeflememiz Lazım” 48

-“Devlet Eliyle Geliştirilmiş Teknolojilerin Kullanılmaması Ambargonun Nedenleri Arasında” 49

-“Yazılımda Yapmamız Gerekenler Var” 50

-“‘Örtük Bilgi’ Geliştirmeliyiz” 51

-“Türk Savunma Sanayii Şanslı Bir Konumda” 53

-“Ülke Olarak Bihakkın Sahip Olmamız Gereken 250 Teknoloji Var” 56

-“Standart Yazabilen Ülke Olmalıyız” 57

-Madenlerin Sanayi İçin Önemi 60

-Küresel Ölçütlerde Türkiye’nin Yeri 62

-Şirketlerin Durumu ve Sektördeki Piramit Yapı 64

-“Odaklanma ve Bir Stratejinin Belirlenmesi Gerekiyor” 66

-“İHA ve Sensör Teknolojilerine Yoğunlaşmalıyız” 70

-“İnsan Kaynağımızdan Yeteri Kadar Yararlanamıyoruz” 70

-“Motor Geliştirebilmeliyiz” 72

-“Kritik Teknolojiler Belirlenmelidir” 73

-Tehdidi Fırsata Çevirebilir miyiz? 77

-Tersine Mühendislik Türkiye İçin Bir Seçenek Olabilir mi? 81

-“Çokuluslu ve Çok Ortaklı Projelerde Yer Almalıyız” 86

-“Pragmatik Politika İzlemeliyiz” 88

-“Oyun Değiştirici Teknolojilere Odaklanmalıyız” 91

-“İhracat Odaklı Düşünmeliyiz” 92

-Yeni Uygulamalar: YETEN 97

4.BÖLÜM – AMBARGOYA YANIT: YERLİ VE MİLLİ BİR SAVUNMA SANAYİİ 99

-“Adım Adım İlerledik” 104

-Bir Üsteğmenin Hayali 105

-“Siz Leopar II’yi Kullanabilecek Bir Ülke Değilsiniz ki!” 107

-“Yeni Bir Atılım Gerekiyor” 108

-Yerlilik ve Millilik Oranındaki Gizli Yanılgı 111

-Sahip Olduklarımızı Kullanamamak 115

5.BÖLÜM – YERLİ VE MİLLİ SAVUNMA SANAYİİ HAMLESİ İLE BAŞARILANLAR 123

-ASELSAN’da Yerli ve Milli Üretim Süreci 129

-Hava Araçları ve Havacılık Projelerindeki Yerlileştirme ve Millileştirme Çalışmaları 131

-Çözümleri Hayata Geçirmek İçin Bir Üst Kurul Gerekli mi? 139

-Geleceği Planlamak 143

Bağlantı:

https://thinktech.stm.com.tr/tr/turk-savunma-sanayiinin-yukselisi-ve-ambargolar-kritik-teknoloji-bilesen-ve-alt-sistemlerde-yerlilesme-ve-millilesme-hamlesi

Yorumlar

İlk Yorumu Ekle

DENİZCİ KİTAPLIĞI